Η πρωτεϊκή φύση της φαντασίας που παράγει την Τέχνη είναι η ίδια που προκαλεί και την υπέρβαση της Επιστημονικής σκέψης (η Τέχνη ανοίγεται στις άπειρες εναλλακτικές πραγματικότητες της ζωής, η επιστημονική σκέψη, στην υπέρβασή της, προάγει τις άπειρες δυνατότητες του κόσμου).
Τέχνη και Επιστήμη έχουν κοινή πηγή – το πνεύμα του ανθρώπου –και κοινό στόχο: την προαγωγή του ανθρώπου σ’ ένα ανώτερο στάδιο ύπαρξης. Και οι δυο γεννιούνται από την ανησυχία και την ανάγκη, και πορεύονται σε παράλληλες διαδρομές. Αλλά ο σταθερός τους βηματισμός, σε τακτά διαστήματα, διασταυρώνεται με κάποια ξαφνική έμπνευση, αλλάζει ρυθμό, και παρασύρεται προς στιγμήν από τα άλματα της φαντασίας. Λοξοδρομεί λίγο και, ακόμα κι αν επιστρέψει γρήγορα στην προδιαγεγραμμένη πορεία του, πολλές φορές έχει ήδη αντιληφθεί κάτι «άλλο» στο τοπίο, κάτι του έχει αποκαλυφθεί ακαριαία. Και, ακούσια εν πολλοίς, μπορεί να οδηγηθεί σε κάποιο ίσως πρωτόφαντο, ίσως μη αναμενόμενο, ίσως απροσδόκητο επίτευγμα.
Θα ήταν όμως πιο ακριβές να πούμε ότι αυτό που ονομάζουμε φαντασία δεν υπάρχει: πρόκειται για μια μορφή μνήμης, για μια αμφίδρομη μνημονική διεργασία.
Δεν φανταζόμαστε κάτι× απλά, αιφνίδια θυμόμαστε κάτι – κι η Τέχνη και η επιστημονική σκέψη συνθέτουν αυτά τα κάτι σε άπειρες διαφορετικές εκδοχές.
(Ανάμεσα στις Επιστήμες, τα Μαθηματικά, η πιο «μεταφυσική» επιστήμη, αυτή που εδράζεται στο κενό για να υψώσει το αγγελικό οικοδόμημα των συναρτήσεων και των εξισώσεών της, από το μηδέν ως το συν /πλην άπειρο χωρίς θεμέλια, είναι αυτή που μας επιτρέπει συλλήψεις πάνω από την προσληπτικότητα του ανθρώπινου εγκεφάλου – ακριβώς όπως η θρησκεία και η Ποίηση.
Κι ανάμεσα στις Τέχνες, η Ποίηση, η πιο λιτή, η πιο εξειδικευμένη στη σύλληψη και το χειρισμό του παρεκκλίνοντος, είναι ακριβώς αυτή η οποία αδιάκοπα κωδικοποιεί τη γνώση πριν τη γνώση, που επαναποκαλύπτεται στον άνθρωπο, σιγά σιγά, μέσω της Επιστήμης.)
Αυτό συμβαίνει στην πραγματικότητα. Αλλά και η έννοια «πραγματικότητα» είναι συμβατική: πρόκειται για κάτι πολυεπίπεδο, πολυμορφικό, πολύεδρο, πολύπλοκο…
Όλοι ενοικούμε σε μια πολλαπλή πραγματικότητα, η οποία διαρκώς μας διαμορφώνει και την οποία διαρκώς διαμορφώνουμε. Και όλοι, ανεξαιρέτως, διαθέτουμε και διαχειριζόμαστε μια πολλαπλή προσωπικότητα, η οποία προσφύεται ακριβώς σ’ όλες τις διαθέσιμες υποδοχές της πραγματικότητας, και δημιουργεί σπινθήρα (για τους δημιουργούς) ή, έστω, απλώς παίρνει ρεύμα (για τους αποδέκτες)…
Να εξηγήσω τι εννοώ «πολλαπλή προσωπικότητα»: σ’ όλη τη διάρκεια του βίου μας σκεφτόμαστε και πράττουμε εκπροσωπώντας πάντα και πολλούς άλλους, και, σε κάθε μας κίνηση, χιλιάδες άγνωστοι ή γνωστοί παρίστανται, επιβλέπουν, υπαγορεύουν και απαγορεύουν εξελίξεις και κινούν τα νήματα – κι ας έχουμε την ψευδαίσθηση πως «αυτενεργούμε».
Πιστεύω ότι κανένας άνθρωπος, απολύτως κανένας, δεν μπορεί να είναι μονόχορδος, δεν υπάρχει κανένας ο οποίος να ανταποκρίνεται στον ψυχότυπο που έχουμε μάθει να αποκαλούμε «νορμάλ»: από τον πιο απλό χαρακτήρα μέχρι τον πιο περίπλοκο, όλοι, ανεξαιρέτως, ποτέ δεν είμαστε απολύτως «συνεπείς» προς την «προς τα έξω» εικόνα μας – ούτε καν προς αυτή που έχουμε οι ίδιοι για τον εαυτό μας.
Χρησιμοποιούμε καθημερινά ποικίλα προσωπεία. Επιστρατεύουμε αδιάκοπα διαφορετικές εκδοχές του εαυτού μας (από ανεπαίσθητες παραλλαγές, μέχρι μη αναμενόμενες), συμπεριφερόμαστε πάντα ανάλογα με τον συμπαίκτη / συνομιλητή που αντιμετωπίζουμε, ανάλογα με τον χώρο, τον χρόνο, τις καιρικές και κοινωνικές συνθήκες, τη φυσική και ψυχολογική κατάσταση εκείνης της στιγμής, τη δική μας ή του άλλου.
Πιστεύω ότι κανένας ποτέ δεν σκέφτεται / δρα / αντιδρά /ως μονάδα. Στο πρόσωπό μας συναντάται πάντα ένα πλήθος προσώπων, και οδηγούμαστε από το πλήθος των πραγμάτων που έχουμε διαβάσει, μάθει, ξεχάσει, ανακαλύψει. Ασυνείδητα ενεργούμε κατά άδηλη μακροεντολή των προγόνων μας, συναισθανόμαστε πράγματα εκ μέρους της μητέρας μας – μπορεί, ακόμα και να νιώθουμε ενοχές για λογαριασμό όλου του ανθρώπινου είδους, και να πράττουμε (ή να αδρανούμε) αναλόγως …
Αρδευόμαστε από τα ύδατα της Στυγός – του συλλογικού υποσυνείδητου. Μας επηρεάζουν, χωρίς να το καταλαβαίνουμε, ακόμα και αναμνήσεις άλλων, ακόμα και βιώματα άλλων ειδών : Μπορεί να μοιραζόμαστε αισθήσεις κάποιου φτερωτού όντος, κάποιου με βράγχια, κάποιου με οπλές, κάποιου, οποιουδήποτε από τους συγκάτοικούς μας στον πλανήτη…
Η Επιστήμη μάς εξηγεί ότι, μετά τη σύλληψή μας, ακολουθήσαμε τα εξελικτικά στάδια της οντογένειας (έμβρυο ψαριού, αμφίβιου, πτηνού και, τελικά, θηλαστικού), παράλληλα με τα της φυλογένειας –όταν καθορίστηκε τελικά το ότι θα ανήκουμε στο ανθρώπινο είδος. Γι’ αυτό και μετά τη γέννησή μας, ως ολοκληρωμένος οργανισμός πλέον, διατηρούμε πάντα τη σύνδεσή μας με το όλον, έστω και μη συνειδητά.
Αν σκεφτούμε δε, ότι το συνειδητό μπορεί να επεξεργαστεί 6 ερεθίσματα ανά λεπτό, ενώ το υποσυνείδητο κάπου 11 εκατομμύρια, κι αν διατηρούμε αυτή τη σχέση στον ξύπνο, μπορείτε να φανταστείτε ότι στον ύπνο (δηλ. στο 1/3 της ζωής μας), όπου κάθε όριο μεταξύ πραγματικών και μη πραγματικών πραγματικοτήτων, μεταξύ συνειδητού και ασυνείδητου παύει να υπάρχει, μιλάμε πια για μη μετρήσιμα μεγέθη πραγματικοτήτων – που μόνο η Τέχνη και η Επιστήμη μπορούν να συλλάβουν και να διαχειριστούν.
Η Τέχνη -η δημιουργία της, αλλά και η απλή μέθεξη (θέαση, ακρόαση, απόλαυσή της)-, μας ανοίγει πόρτες, παράθυρα, δρόμους προς θελκτικές, άγνωστες μας εκδοχές της πραγματικότητας: στα βιβλία, στο θέατρο, στον κινηματογράφο, ζούμε ζωές άλλων, πλουτίζουμε τη δική μας. Η ζωγραφική και η μουσική μάς ανοίγουν παράθυρα να δούμε ή να αφουγκραστούμε άλλες διαστάσεις. Τέλος, η Ποίηση μας ανοίγει καταπακτές και εξόδους διαφυγής προς τα επάνω.
Η Επιστήμη πάλι, πολλαπλασιάζει κι αυτή τα αποθέματα των «πραγματικοτήτων» και μας ξαφνιάζει κάθε τόσο – όλο με μεγαλύτερη συχνότητα.
Και είναι πολλές οι φορές που, εκκινώντας από άλλες αφετηρίες, διασταυρώνεται με συλλήψεις τις οποίες η Τέχνη έχει διατυπώσει ως απλούς υπαινιγμούς: αν της κινήσουν το ενδιαφέρον, η Επιστήμη τις διερευνά και, βήμα βήμα τις ερμηνεύει και τις αξιοποιεί, να μπορούμε όλοι να απολαμβάνουμε και να υφιστάμεθα τα επιτεύγματά της.
(Ας μην ξεχνάμε πως είναι αρκετά αυτά των οποίων την ύπαρξη «προβλέπει» η θεωρία πριν την πειραματική απόδειξή τους – στην περίπτωση αυτή η Τέχνη τα «προβλέπει» και η Επιστήμη τα εντοπίζει στο χάος, τα επιβεβαιώνει και τα «υλοποιεί»).
