Δέσποινα Καϊτατζή-Χουλιούμη : Γιώργος Ρούσκας, Ως άλλος Τάλως, Εκδ. Κοράλλι, 2019

Μέσω της ποίησης και γενικά της τέχνης εκφράζουμε συνειδητά και ασυνείδητα συναισθήματα, συγκινήσεις, θεάσεις, ιδέες και ερωτήματα προσπαθώντας να κατευνάσουμε ανησυχίες και αγωνίες μας. Εκφράζουμε την αντίστασή μας στο εφήμερο της διαδρομής μας στο χρόνο. Προσπαθούμε να πετύχουμε ευδαιμονία, δηλαδή να μπορούμε να ζούμε σε αρμονία με τους δαίμονές μας. Αυτή η δυνατότητα έκφρασης μας γαληνεύει. Όταν κάποιος άλλος, κάποιο άλλο βλέμμα ενδοβάλλει στο δημιούργημά μας, νιώσει κάποια ταύτιση και συγκίνηση, αναγνωρίζοντας δικές του αγωνίες και ιδέες, τότε αλληλεπιδρούμε και διαδρούμε, αγγίζουμε το «εμείς», επιδρούμε στο περιβάλλον και συγχωνευόμαστε με αυτό. Αυτό το άγγιγμα μας ολοκληρώνει, συντελείται η μαγεία της ποίησης και της τέχνης.

Ο Οκτάβιο Πας διατείνεται πως: «Η ποίηση είναι η Μνήμη που γίνεται εικόνα και η εικόνα που μετατρέπεται σε φωνή. Η άλλη φωνή δεν είναι η φωνή που βγαίνει από τον τάφο: είναι η φωνή του ανθρώπου που κοιμάται στο βάθος κάθε ανθρώπου. Είναι χιλίων ετών και έχει τη δική μας ηλικία, και ακόμη δεν έχει γεννηθεί. Είναι ο παππούς μας, ο αδελφός μας, ο δισέγγονός μας, (Οκτάβιο Πας, 1991)» [[1]].

Στη νέα ποιητική συλλογή του με τίτλο από το ομώνυμο ποίημα, «Ως άλλος Τάλως», των εκδόσεων Κοράλλι, ο Γιώργος Ρούσκας εκφράζει με παρρησία ιδέες και αγωνίες του, τονίζει την ανάγκη βίωσης όλων των εκφάνσεων της ζωής –ει δυνατόν με το να αποφευχθούν «άλατος στήλες πόθοι», σ. 18–, εκφράζει τη σημαντικότητα της βίωσης της χαράς του έρωτα και της φύσης στο εδώ και τώρα, του αγώνα κατά του σκοτεινού, της συμφιλίωσης με τη ματαίωση και το θάνατο̇ παράλληλα διαμηνύει εγρήγορση, «ότι εγρήγορσις / ζωής το κάλλος / ως χρόνος άλλος», σ. 19, προτάσσοντας το κάλλος, τον έρωτα και το χρέος, αλλά και τη διαφύλαξη και διαιώνισή τους μέσα από την ποίηση και τις τέχνες.

Το εξώφυλλο του βιβλίου κοσμεί σκίτσο της Νεφέλης-Μαρίνας Ρούσκα, το οποίο αναπαριστάνει τον Τάλω να κρατά στ’ ανασηκωμένα χέρια το βράχο.

Το ύφος και η γραφή πολυσύνθετα και διαυγή. Στίχοι που λάμπουν σαν κεραμικά πλασμένα από στιβαρό χέρι ευαίσθητου κεραμίστα, αφήνοντας τις λέξεις ν’ ανοίγονται ελεύθερα και να δένουν σε ιδέες και νοήματα. Τα ποιήματα σε ελεύθερο στίχο αλλά και ομοιοκατάληκτο και δεκαπεντασύλλαβο κάποιες φορές, άλλοτε μακροσκελή και άλλοτε συμπυκνωμένα στην τρίστιχη φόρμα χαϊκού. Άλλοτε λιτά και δωρικά και άλλοτε λυρικά και μακροσκελή αφηγηματικά, τα οποία χωρίζονται και αριθμούνται με μικρά γράμματα του ελληνικού αλφάβητου όπως στις Ομηρικές ραψωδίες. Ο ποιητής αναμοχλεύει διακειμενικά τη μνήμη του, πλουτίζοντας τη γραφή και το ύφος του με στοιχεία του δημοτικού τραγουδιού και της αρχαίας ελληνικής γραμματείας, χρησιμοποιώντας λέξεις και φράσεις̇ επικαλείται τον Λουκιανό, κάνει αναφορές στον Σικελιανό, σ. 11, στον Χέμινγουεϊ, «όπως ο γέρος και η θάλασσα χιλιάδες χρόνια μετά», σ. 14, στο γεράκι του Πόε, στα μαύρα πουλιά της Γώγου, σ. 18, στην Πολυδούρη, σ. 45.

«Ως άλλος Τάλως» λοιπόν και γεννιέται το ερώτημα ποιος άλλος και πώς. Στην προμετωπίδα το απόσπασμα του Απολλοδώρου αναφέρεται στον μυθικό Τάλω. Από κάτω, μέσα από ένα άτιτλο ποίημα, το ποιητικό υποκείμενο διερωτάται για το πού να είναι ο χαλκογέροντας και για τις δυνατότητες της ιχώρ, της θεϊκής ουσίας του στη πολύπαθη και έκρυθμη σημερινή εποχή, αλλά και για το «περί ποιας Πάτρης στέκει;»,σ. 7.

Πολλά θα είχε να γράψει κανείς για την πλούσια ποιητική συλλογή του Γιώργου Ρούσκα. Προσωπικά θα εστιάσω στα ποιήματα όπου συναντάμε τον Τάλω με πολλά διαφορετικά χαρακτηριστικά και μορφές. Η εμμονή του ποιητή στον μυθικό φύλακα και οι συμβολισμοί που του προσδίδει εντυπωσιάζουν. Ήδη στα τρία πρώτα χαϊκού, μας παρουσιάζεται ο άλλος Τάλως ως Ποίησης Λόγος και ως Διόνυσος φύλακας των Θερμοπυλών της Ακροπόλεως, παραθέτω:

«ως άλλος Τάλως / στα όρια της γλώσσας / Ποίησης Λόγος»

«Γυμνού το κάλλος / Ακρόπολις Καλλίστη / Διόνυσος Τάλως» και

«Ακροπόλεως / τας Θερμοπύλας πλέον / Τάλως φυλάττει», σ. 8.

Στη συνέχεια παρομοιάζεται με Ορχιδέα στο υπέροχο ομώνυμο ποίημα, ύμνο στην ομορφιά και χαρά της ζωής, «Ολβία Τάλως», σ. 11. Στο ποίημα «μάνδαλος», σ. 12, περιγράφεται ως «Μάνδαλος Τάλως» καταλήγοντας στη γεμάτη ερωτισμό υπέροχη μεταφορά των ακόλουθων στίχων:

«θύρας ακάματος Μάνδαλος Τάλως / απασφαλίζεις μόνο όταν το μόριό σου υψωθεί / εξεγερμένο απ’ της αφής το φιλί».

Στα τρία χαϊκού της σ. 16 ως «Ποίησης Τάλως» παρομοιάζεται με τον πυρφόρο έρωτα ως «Τάλω Ολύμπου» και «κέλυφος Τάλω». Στο κομβικό ποίημα «ως άλλος Τάλως» προσπαθεί να μας αφυπνίσει για το σύντομο της ζωής παρακινώντας μας να υπερβούμε αναστολές και δισταγμούς με εγρήγορση για να βιώσουμε τους πόθους και την ομορφιά της ζωής, όπως στο χαϊκού σ. 31, όπου παρομοιάζεται με τα πυρωμένα ξανθά μαλλιά «στάχυος Τάλως» συμβολίζοντας τη μεστή φλόγα πραγμάτωσης της ζωής και των πόθων μας, ενώ στο επόμενο «Τάλως μοναχός», σ. 38, μας ωθεί στην παρηγορία μέσω του Λόγου.

Και φτάνουμε στο συγκλονιστικό θρηνητικό ποίημα «μαύρα τα κόκκινα αυγά», σ. 41, όπου το ποιητικό υποκείμενο βάφει μαύρα τα αναστάσιμα αυγά, το σπουδαιότερο πολιτισμικό μας σύμβολο της ζωής, για να θρηνήσει με τρόπο που παραπέμπει σε ύφος και τόνο στο δημοτικό μας «Του νεκρού αδελφού», για να εκφράσει αισθήματα οδύνης, θυμού, ενοχής, για το μαύρο που απλώνεται γύρω μας, όπως στο «διάπυρο Μάτι Χάρου Κυκλώνα», «στης Μάνδρας την πλημμύρα», «του πρόσφυγα η κόκκινη / απ’ τον βυθό που πλέον κείτεται πατρίδα», να οικτίρει και να αυτοοικτίρεται, καθώς δεν ήμασταν, δεν ήταν εκεί «ως Τάλως να τις λιώσει», να εμποδίσει δηλαδή και ν’ αφανίσει το μαύρο, ενώ άσβεστοι ηχούν στα αυτιά οι στίχοι

«αιδώς Αργείοι κάποτε! // κι εγώ / εγώ τι κάνω;».

Στο συγκλονιστικό ποίημα συμπόνιας κι αλληλεγγύης «αποκλειστική», απευθυνόμενος στον εαυτό και στον Άλλον παροτρύνει ενθαρρυντικά: «μη φοβηθείς / Τάλως αν χρειαστεί να γίνεις», σ. 43 και μας επισημαίνει την σημαντικότητα «του εδώ και τώρα». Στο ποίημα «θα με ζητάς» οι στίχοι «ο χρόνος λιγοστός / ο Τάλως έφυγε», σ. 52, προσπαθεί πάλι να μας αφυπνίσει να μη χάσουμε χρόνο αλλά και να συμφιλιωθούμε με την απώλεια και την περατότητα της ύπαρξης. Στο μεστό ποίημα περιγράφεται «ως άυλος Τάλως» με τους εξαιρετικούς στίχους έρωτα και ερωτισμού αλλά και του τέλους αλίμονο, παρηγορητικού ωστόσο, καθώς ενυπάρχει σε όλα

«ως άλλος Χρόνος γήινος / ως άλλος άυλος Τάλως», σ. 54-55.

Στα τρία χαϊκού, όπου ολοκληρώνεται η ποιητική συλλογή και τα οποία παραθέτω, έχουμε την κορύφωση του συμβολισμού του Τάλω, όπου και οι απαντήσεις στα ερωτήματα:

«εις Γαίαν Τάλως

δολίως τελειούται

παρά θιν άλός»,

«εξήχθη ήλος

Τάλως εξαϋλώθη

Ιχώρ εις Λόγον»,

«θα συνεχίζουν

οι Τέχνες η Αγάπη

ως άλλοι Τάλω», σ. 58.

Ως άλλος Τάλως λοιπόν, ως άυλος ποίησης Τάλως, όπως η ποίηση και η ποίηση πέρα απ’ την ποίηση στην ποίηση της ζωής, Ποίηση όπως Ζωή, όπως Έρωτας. O άλλος Τάλως αφορά στον άυλο Τάλω, αφορά στην αναζήτηση της ποίησης και του πνεύματος που ενυπάρχουν έξω στη φύση και σε κάθε έκφανση της ζωής, σε κάθε ύπαρξη, που μας συντρέχει και μας εμπνέει και μας φέρνει στο φως και στο ωραίο της ζωής και της βίωσής της. Ο άυλος Τάλως αφορά στις τέχνες και στην αγάπη που μας ολοκληρώνουν, συμφιλιώνοντάς μας με την αφόρητη περατότητά μας. Και ίσως ίσως να αφορά και στο ερώτημα «περί ποιας Πάτρης στέκει;», σ. 7, το οποίο, ας μου επιτραπεί ν’ αναφέρω, μου φέρνει στο νου τους δικούς μου στίχους «Πατρίδα μου ο κόσμος / πατρίδα μου η αγάπη» [[2]].

Εν κατακλείδι ο Γιώργος Ρούσκας με τη μεστή ποιητική συλλογή του «Ως άλλος Τάλως» ανατρέχει στη συλλογική μας μνήμη, «στα όρια της γλώσσας», σ. 8, και του πολιτισμού μας «Βάκχου επιβιώσασες σπορές / εις τους αιώνας των Ελλήνων αμήν», σ. 11, όπου αναπλάθοντας την εικόνα του μυθικού Τάλω, του γιγάντιου ανθρωπόμορφου χάλκινου φύλακα της Κρήτης, ορθώνει την ποιητική φωνή του ανακαλώντας θεάσεις και μνήμες της βιοτής του, ως μια προσπάθεια να καταστείλει το δικό του αλλά και πανανθρώπινο υπαρξιακό άγχος, στοχεύοντας στην αφύπνιση, στην αυτοσυνειδησία και στην ευδαιμονία μέσω της αναζήτησης νοήματος και βίωσης της χαράς της ζωής στο εδώ και τώρα, στην αγάπη και την ποίηση, παράλληλα με την ανάληψη ευθύνης και χρέους απέναντι στον εαυτό, στον Άλλον και στο κοινωνικό γίγνεσθαι. Αυτό δεν είναι το ζητούμενο άλλωστε;