Είναι αλήθεια πως πολλά λογοτεχνικά έργα, ποίηση και κυρίως πεζογραφία, ενέχουν απροκάλυπτα αρκετές φορές, συνήθως όμως μεταμφιεσμένα και λανθάνοντα στοιχεία της ζωής του δημιουργού. Στις μέρες μας, εποχή διαφάνειας και ευκρίνειας, παρατηρείται πολλοί καταξιωμένοι Έλληνες και ξένοι συγγραφείς να μην ορρωδούν να εκθέσουν τη ζωή τους ή πτυχές και περιόδους της και να πουν τα πράγματα με το όνομά τους παρουσιάζοντας σχέσεις προσωπικές οδυνηρές, προβλήματα οικογενειακά και μη, αγώνες ολόκληρης ζωής, που μερικές φορές γίνονται αφορμή για αυτοανάλυση αλλά και για γενικότερη θεώρηση και εκτίμηση. Αρκεί να θυμηθούμε τον Άμος Οζ, τον Φίλιπ Ροθ, Τον Ντάνιελ Μέντελσον, τον Ρίτσαρντ Φορντ και πολλούς άλλους και εις τα καθ’ ημάς τον Πέτρο Τατσόπουλο, τον Ηλία Μαγκλίνη, τον Αύγουστο Κουρτώ, τον Χάρη Βλαβιανό, τον Σταύρο Ζουμπουλάκη. Όλα συνδέονται με την εποχή και την προσωπικότητα του συγγραφέα.
Το βιβλίο της Ανθούλας Δανιήλ με τον αινιγματικό τίτλο: «Δεκαετίες τερματίζουν όλες μαζί στο νήμα» από τις εκδόσεις Βακχικόν ανήκει σ’ αυτήν την κατηγορία.
Η συγγραφέας, αφοπλιστικά ειλικρινής, χωρίς να κλείνει το μάτι στον αναγνώστη, τον κερδίζει προκαταβολικά στην Εισαγωγή προαναγγέλλοντας ότι «το βιβλίο θα μπορούσε να θεωρηθεί μια αυτοβιογραφία αλλά δεν είναι» και διευκρινίζει ότι «είναι βιώματα που με διαμόρφωσαν και πηγάζουν από ένα αίσθημα ικανοποίησης και ψυχικής πληρότητας». Και εξειδικεύει αμέσως μετά το στίγμα του, διαφοροποιώντας το από των άλλων ομοτέχνων της, συμπληρώνοντας πως «στο βιβλίο δεν υπάρχει τίποτα αρνητικό ή σχεδόν τίποτα».
Πραγματικά ο αναγνώστης διατρέχοντας το κείμενο διαπιστώνει πως δεν αναφέρεται σε προσωπικά δυσάρεστα ή και τραυματικά γεγονότα, δεν αποτελεί δηλαδή είδος δικής της θεραπευτικής αυτοανάλυσης, αλλά το αντίθετο. Με τα προσωπικά της βιώματα που συνδέονται με ευχάριστες πτυχές-σταθμούς της ζωής της ή τουλάχιστον με εκείνες, που η συγγραφέας τις μετατρέπει ή μάλλον τις μετουσιώνει σε ευχάριστες, θα βοηθήσει τον αναγνώστη να περάσει μερικές ώρες όχι μόνο απλής ευχαρίστησης, αλλά πνευματικής ευωχίας χάρη στα ποικίλα έργα τέχνης, που αναφέρονται στο βιβλίο συνοπτικά ή και διεξοδικά και τη μεταξύ τους ώσμωση, που αποτελούν τον κορμό και το βασικό διακύβευμα του βιβλίου. Θα οδηγηθεί μ’ αυτόν τον τρόπο εκών- άκων σε μια δική του ενδοσκόπηση.
Σ’αυτό συντελεί το περίβλημα όλων των γεγονότων που συμβαίνουν στη ζωή της συγγραφέως. Όλα συσχετίζονται πριν ή μετά ή παράλληλα με κάποιο έργο τεχνης, είτε είναι λογοτεχνία, ποίηση κυρίως αλλά και πεζογραφία, είτε είναι μουσική, χορός, ή ζωγραφική και κινηματογράφος. Όλη η ζωή, λοιπόν, εντεταγμένη μέσα στην τέχνη, όχι ως εξωτερική επένδυση και συνεπώς επιδερμική καταγραφή αλλά ως ευδαιμονία, ως βίωμα και ως εκ τούτου ζωντανή ανάμνηση, είτε είναι ανάγνωση, λόγος, γραφή, είτε ακοή, όραση, κίνηση, όλα σε μια συνεχή εσωτερική και εξωτερική επικοινωνία και μεταβολή από τη μια μορφή στην άλλη. Βασικό χαρακτηριστικό του βιβλίου η συνεχής, χωρίς κάποια χρονολογική σειρά, μετατόπιση χρόνου, χώρου, έργων, ανθρώπων ζώντων τε και τεθνεώτων. Δεν αρκεί για τη συγγραφέα με τη θαυμαστή πολυμέρεια μόνο η αίσθηση όσων βιώνει, η αισθητική απόλαυση, αλλά αυτή ολοκληρώνεται με τη γνώση που επαυξάνεται και ενισχύεται με αρωγό τη μνήμη και τον συνειρμό, με την εύστοχη λειτουργία του την κατάλληλη στιγμή.
Ένας ολόκληρος κόσμος της τέχνης, τόσο διαφορετικός μορφολογικά με την πρώτη ματιά, τόσο όμοιος στο βάθος, αρμονικά δεμένος με τους κατάλληλους συσχετισμούς παρά τους χρονικούς και εννοιολογικούς διασκελισμούς. Έτσι εύκολα θα περάσει κάποια στιγμή από ένα ποίημα του Μαλαρμέ ( To Απομεσήμερο ενός Φαύνου) στη μουσική του Ντεπισί και στη συνέχεια στο Valse του Ραβέλ ή το Bolero και στο μπαλέτο με χορευτή τον Νιζίνσκι και φυσικά στον Σεφέρη και απ’ εκεί στον Κλωντ Λελούς στο Les Uns et les Autres. Και αλλού πάλι από τις Ομπρέλες του Χερβούργου στον Ρενουάρ και από τον Δομήνικο Θεοτοκόπουλο στον Σεφέρη και το Ρίτσο και στην ταινία του Σμαραγδή «Δομήνικος Θεοτοκόπουλος» και στη συνέχεια στο «Τολέδο» του Ουράνη και στη «Μαρία Νεφέλη» του Ελύτη. Μικρά δείγματα μιας αλυσίδας εύστοχων συνειρμικά συσχετισμών διαφορετικών έργων τέχνης που κατακλύζουν το βιβλίο και προκαλούν τον θαυμασμό στον αναγνώστη για την ευρυμάθεια της συγγραφέως, την πρόσκτηση πολλαπλών παραστάσεων και βιωμάτων, την πολυεπίπεδη συνάρτησή τους και τον χειμαρρώδη λόγο που ρέει παραστατικά με ταχύτητα σαν σε χορό στο πανηγύρι της Τέχνης.
Ίσως να θεωρηθεί παράδοξη αυτή η με τόση ευκολία ιδιόμορφη συσχέτιση και αλληλουχία έργων τέχνης όχι μόνο διαφορετικής μορφής αλλά και χώρου-χρόνου, σαν να αποτελούν συνέχεια ή συμπληρώματα το ένα του άλλου. Με λίγη προσοχή διαπιστώνει ο αναγνώστης πως το καθένα από αυτά τα μεγάλα έργα τέχνης, όσο κι αν αυτοπροσδιορίζεται με ένα υλικό αναντικατάστατο, (λόγο, μουσική, κίνηση, εικόνα, μάρμαρο, ) ενέχει πάραυτα την υπέρβασή του και την ένταξή του σ’έναν αχανή κόσμο, τον κόσμο των ιδεών και των συναισθημάτων, που διεκδικούν τη διακειμενικότητα και τη διαχρονικότητα.
Και φυσικά μέσα σ’ αυτόν τον κυκεώνα, όπου σαφώς η συγγραφέας παρά τις θεωρητικές εκτιμήσεις της κυρίως «αισθάνεται, αισθάνεται» (για να θυμηθούμε το Σολωμό), υπάρχουν και ξεχωρίζουν σε όλες σχεδόν ή περίπου σε όλες τις σελίδες οι δυο μεγάλες μορφές, ο Σεφέρης και ο Ελύτης, κυρίως όμως ο Ελύτης ως ποιητής και ως παρουσία, με αποκορύφωση τη συνάντηση μαζί του στον Ευαγγελισμό.«Βρισκόμουν μπροστά στον Θεό μου» γράφει η Ανθούλα Δανιήλ για να τιμηθεί από τον ποιητή μας με τον βαρυσήμαντο αφορισμό: «Είστε η μόνη που κατάλαβε την ποίησή μου, αν όχι η μόνη, είστε ανάμεσα σε δυο τρεις. Στην Ελλάδα με έχουν παρεξηγήσει, στο εξωτερικό δεν έχει γίνει αυτό» (σελ 285). Εκτός όλων των άλλων αναφορών στον ποιητή μάς πληροφορεί η συγγραφέας πως τα δικά της κείμενα που αναφέρονται στην ποίησή του πλησιάζουν τα χίλια.
Παράλληλα η Ανθούλα Δανιήλ θα αποτίσει φόρο τιμής αναλυτικά και εγκάρδια στα πρόσωπα που συνέβαλαν στη διαμόρφωσή της, όπως εξάλλου προαναγγέλλεται στην Εισαγωγή: Στους γονείς της πρωτίστως αλλά και στις βαθύτερες στο χρόνο οικογενειακές σχέσεις και ρίζες, στους δασκάλους της και ειδικά στον μέντορά της, στους ξεχωριστούς φίλους της- θεράποντες της τέχνης, στις προσωπικότητες που συνάντησε και θαυμάζει. Και φυσικά τα ταξίδια αποτελούν μια άλλη αφορμή για περιήγηση στον κόσμο της τέχνης. Ταξίδια τουριστικά, ταξίδια επαγγελματικά, εντός και εκτός Ελλάδας όλα με το χαρακτηριστικό της απόλυτης, ει δυνατόν, μέθεξης στον εκάστοτε χώρο και στον παρόντα ή ιστορικό χρόνο του.
Εξάλλου ένα ταξίδι χωρίς τέλος είναι το βιβλίο της Ανθούλας Δανιήλ, ένα ταξίδι ζωής με αισιοδοξία και ένα ταξίδι τέχνης με αισθητική απόλαυση κι ανάταση.
Χωρίς επιφύλαξη: Μια κατάφαση ζωής.
