Μνήμη καθηγητή Γιάννη Νίκολη
Σε πολλές περιπτώσεις, όπως τη σημερινή με την υγειονομική κρίση λόγω ιού, είναι απαραίτητο να αποφασίσουν οι κυβερνώντες περί του πρακτέου εν μέσω πολύπλοκων καταστάσεων. Το άχθος για τη λήψη απόφασης, δηλαδή η δυσκολία επιλογής μεταξύ πολλών ενδεχομένων και η εκτίμηση των συνεπειών της μίας λύσης, προκαλεί πολυπλοκότητα, που ορίζεται ως η δυσκολία επιλογής και ανίχνευσης αναλλοίωτων μεγεθών ή νόμων στο σενάριο που τελικά επιλέγεται ανάμεσα στα πολλά.
Αυτή η δυσκολία προτρέπει πολλούς αδύναμους ανθρώπους στην αναζήτηση ‘μεσσιανικών’ μορφών -αυτόκλητων ερμηνευτών του ‘Θείου’ ή του ‘Λαϊκού’ θελήματος- και στην ανάθεση σε αυτούς της αγωνίας λήψης απόφασης για λογαριασμό του προσήλυτου/ οπαδού/ υποψήφιου μέλους του ‘ποιμνιοστασίου’.
Ο ‘Μεσσίας’ με τη σειρά του απαιτεί απόλυτη υπακοή και ζητεί από τον ‘προσήλυτο’ την απαρέγκλιτη τήρηση κανόνων, με προτάσεις που βρίθουν αντιφάσεων και αμετροεπειών. Έτσι, ο ράθυμος οπαδός γρήγορα διαπιστώνει ότι είναι «η εσχάτη πλάνη χείρων της πρώτης», διότι η πολυπλοκότητα των αντιφατικών εντολών που καλείται να πιστέψει και να εφαρμόσει υπερβαίνει κατά πολύ την πολυπλοκότητα που θα αντιμετώπιζε μόνος, χρησιμοποιώντας την κριτική του σκέψη στη διαδικασία αυτοδύναμης λήψης αποφάσεων.
Η σωτηρία, λοιπόν, στην οποία προσβλέπει ο προσήλυτος και την οποία υπόσχεται ο ‘Μεσσίας’, δηλαδή η απαλλαγή από την αβεβαιότητα και την ενοχή που δημιουργεί εκ των υστέρων η επιλογή μίας εν μέσω πολλών εναλλακτικών λύσεων, πληρώνεται πολύ ακριβά και έχει ως συνέπεια την παράλυση της κριτικής σκέψης και τον εξανδραποδισμό του ‘οπαδού’. Ο μεσσιανιστής ευχαρίστως απαλείφει -κατόπιν ικεσίας του ράθυμου προσήλυτου- την πολυπλοκότητα, δηλαδή το άχθος υποβολής ερωτήσεων, αξιολόγησης απαντήσεων και της λήψης αποφάσεων υπό συνθήκες αβεβαιότητας και ανταγωνισμού. Κατ’ αυτό τον τρόπο, εξαφανίζει και την ερευνητική ενεργητική τάση από τον οραματικό κόσμο του οπαδού και το χειρότερο, ο προσήλυτος διδάσκεται ότι η ερευνητική ενεργητική τάση, το διερευνάν ή το πράττειν γενικότερα, είναι κολάσιμη ιδιότητα. Έτσι, η προσωπικότητα ατροφεί και ο οπαδός οδηγείται αβίαστα στο ποιμνιοστάσιο.
Όσο πιο καλλιεργημένος είναι ο άνθρωπος τόσο πιο φιλομαθής, τόσες περισσότερες ερωτήσεις υποβάλλει -οι απορίες πάντα προϋποθέτουν πλαίσιο αναφοράς, συμφραζόμενα. Ο σε -ηθελημένη- άγνοια διατελών δεν ρωτάει, δεν απορεί, δεν συμπεραίνει, δεν αλληλεπιδρά, δεν θεωρεί (βιοί αδοξάστως: without holding any opinions ). Η κριτική σκέψη παραλύει από τη στιγμή που αποδέχεται κάποιος έστω και μία αντίφαση ή αμετροέπεια. Γι’ αυτό και στη θεωρία λήψης αποφάσεων -Θεωρία Παιγνίων- μαθαίνουμε τον τρόπο με τον οποίο, αρχίζοντας από αντιφατικές συνθήκες, οδηγούμαστε σε ευσταθή, αυτοσυνεπή δυναμικά καθεστώτα, αυτά δηλαδή που επιστημονικά λέμε σήμερα χαοτικούς ελκυστές.
*
* *
Βάλτε όπου Μεσσίας τον εκάστοτε Ηγέτη και όπου οπαδός/ υποψήφιο μέλος του ποιμνιοστασίου τον ελληνικό λαό και έχετε την ερμηνεία της σημερινής κακοδαιμονίας μας.
