Το βιβλίο αφιερώνεται από τον συγγραφέα Yuval Noah Harari
Σ’ εκείνους που εξαφανίστηκαν, χάθηκαν και ξεχάστηκαν.
Ό,τι συντίθεται, κάποτε θα διαλυθεί.
Το βιβλίο που έχουμε στα χέρια μας είναι η συντόμευση του άλλου του μεγάλου, του Sapiens, μια σύντομη ιστορία του ανθρώπου που έγινε με τον συντονισμό της Sapienship και των εκδόσεων Albin Michel στη Γαλλία. Ένα βιβλίο μεγάλου σχήματος, με χοντρό εξώφυλλο, σαν τα παλιά εικονογραφημένα, να το διαβάσουν παιδιά ή καλύτερα και τα παιδιά και οι μεγάλοι. Μοναδικό στο είδος του, πιάνει τα πράγματα από την αρχή, σαν παραμύθι. Το παραμύθι της Ζωής που ξεκίνησε όπως όλα τα παραμύθια, μια φορά κι έναν καιρό, πριν από 13, 8 δις χρόνια. Τότε άρχισαν να δημιουργούνται οι συνθήκες για τη γέννηση της Ζωής γενικά σε πολύ πολύ πρωτόγονο στάδιο. Τότε που αρχίζει η χημεία. Αλλά τα πράγματα προχωρούν πολύ αργά και θα χρειαστεί να περάσουν άλλα δέκα δις για να σχηματιστεί η γη. Και κάτι δις ακόμα για να εμφανιστούν οι μικροοργανισμοί. Επιτέλους φτάνουμε κάποτε στο 6 εκατομμύρια πριν από το σήμερα για να γεννηθεί η κοινή προγιαγιά η δική μας και του χιμπατζή και φτάνουμε στα 2,5 εκατoμμύρια χρόνια για να μιλήσουμε για ανθρώπους στην Αφρική που χρησιμοποιούν λίθινα εργαλεία, άντε άλλα 2 εκατομμύρια χρόνια και εξαπλώνονται στην Ευρασία, μέχρι που αφήνουμε επιτέλους τα εκατομμύρια και πιάνουμε τις χιλιάδες . Πριν από 500 χιλιάδες χρόνια να οι Νεάντερναλ στην Ευρώπη και στη Μέση Ανατολή. Πριν από 300 χιλιάδες χρόνια έχουν φωτιά κάθε μέρα. Πριν από 200 χιλιάδες χρόνια να ο Χόμο Σάπιενς στην Αφρική. Σιγά σιγά πλησιάζουμε στα δικά μας. Μονο 70. 000 χρόνια και φτάνουμε στη Γνωσιακή Επανάσταση. Αρχίζει η ιστορία και η αφήγηση ιστοριών. Λίγο μετά οι Σάπιενς φτάνουν στην Αυστραλία. Κι ενώ οι Νεάντερταλ είναι σωματώδεις και δυνατοί στους αγώνες νικάνε τους Σάπιενς που είναι πιο έξυπνοι. Στη συνέχεια, ως Αφρικανοί μετανάστες εξαπλώνονται σε όλον τον κόσμο και εμείς σήμερα είμαστε το αποτέλεσμα της δικής τους ανάμειξης με τους άλλους πληθυσμούς. Από τους Νεάντερταλ έμεινε ένα 2%, κάτι είναι κι αυτό! Τώρα πια οι Σάπιενς πλειοψηφούν στη γη. Είναι καλύτεροι κυνηγοί και τροφοσυλλέκτες. Έμαθαν να επικοινωνούν και συνεργάζονται, ενώ οι χιμπατζήδες δεν συνεργάζονται με αγνώστους. Πριν από 16.000 χρόνια πάτησαν στην Αμερική (πολύ πριν φτάσει ο Κολόμβος και οι Άγγλοι) και εξαφάνισαν τους παλιούς, Μεγαπανίδα την έλεγαν, κι έμειναν αυτοί αφεντικά. Πριν από 12.000 χιλιάδες χρόνια έγινε η αγροτική επανάσταση και εξημερώθηκαν φυτά και ζώα. Να τα ραδίκια και τα μαρούλια, να οι κότες και τα κουνέλια, τα αρνιά και τα κατσίκια. Υπομονή πλησιάζουμε στα 5000 χρόνια πριν, οπότε αρχίζουν τα Βασίλεια, η γραφή, το χρήμα και οι πολυθεϊστικές θρησκείες. Λίγο κοντύτερά μας, στα 4.250 χρόνια, έχουμε και την πρώτη αυτοκρατορία. Στα 2500 χρόνια, εμφανίζονται τα νομίσματα, μετά ανεβαίνει η περσική αυτοκρατορία, η οικουμενική πολιτική τάξη, ο Βουδισμός στην Ινδία, στα 2000 χρόνια εμφανίζονται οι Χαν στην Κίνα και η Ρωμαϊκή αυτοκρατορία στη Μεσόγειο και ο Χριστιανισμός…
Μα… κάτι έγινε εδώ. Ο κύριος Yuval Noah Harari ξέχασε τους Έλληνες και βέβαια δεν χρησιμοποιεί το π.Χ. και μ.Χ. διότι ο Χριστός γι’ αυτόν δεν υπάρχει, υπάρχει απλώς το «πριν από». Καταπίνουμε κάτι που δεν καταπίνεται και πάμε στο πριν 1400 χρόνια που εμφανίζεται το Ισλάμ, πριν 500 χρόνια έχουμε την επιστημονική ανάπτυξη, τα μεγάλα ταξίδια στην Αμερική και τους ωκεανούς και φτάσαμε στο παρόν και έρχεται το μέλλον και δεν εμφανίζονται ποτέ οι Έλληνες. Ειρήσθω εν παρόδω ότι στο πρωτογενές έργο υπάρχουν δώδεκα αναφορές στην Ελλάδα (σελίδες 59, 156,198,201,223, 261,293,311,335, 336, 337, 381) εκ των οποίων οι δύο -335 και 336- αναφέρονται στην Ελληνική Επανάσταση. Λείπει από τον χρονολογικό πίνακα η Ελλάδα. Θα μου πείτε το πήρα κατάκαρδα; Λιγάκι ναι, αλλά ερωτώ, πώς πας στους Ρωμαίους και στα μεγάλα ταξίδια και ξεχνάς την εκστρατεία στην Τροία, την Αργοναυτική, τον Όμηρο, τον Πλάτωνα και τον Σωκράτη, όλους τους αρχαίους επιστήμονες, ενώ θυμάσαι λεπτομέρειες όπως τη συμβατότητα των σπερματοζωαρίων του Ρωμαίου Νεάντερταλ με τα ωάρια της Ιουλιέτας Σάπιενς, με συνέπεια την αδυναμία απόκτησης απογόνων; Τα περί ασυμβατότητας συμπληρώνονται με το σκιώδες και πασίγνωστο φιλί των εραστών του Ρενέ Μαγκρίτ. Πώς θυμάσαι με όλες τις λεπτομέρειες το κάθε Ράιχ στη Γερμανία, την Γκουέρνικα-Γκερνίκα στην Ισπανία; Το ξέρουμε ότι με την τριβή γεννιέται η φωτιά, δεκτόν και το ότι το μαγείρεμα της τροφής κάνει τα δόντια και τα έντερα μικρότερα και τον εγκέφαλο μεγαλύτερο. Εν πάση περιπτώσει, οι Χόμο Σάπιενς (hominess sapientes) είναι οι μόνοι στον κόσμο που μπορούν να πιστεύουν σε φανταστικές ιστορίες, στην ύπαρξη ενός θεού που διατάζει και αυτό βοηθάει στην υπακοή και αφού υπάρχει θρησκεία υπάρχουν ναοί, σταυροφορίες, μια αρχαία πόλη, μια μεσαιωνική (εδώ κι ένας εσταυρωμένος), η ανάπτυξη του κεφαλαίου και ο κεφαλαιοκράτης και εδώ μπαίνει και στην ανάλυση τι είναι και πώς λειτουργεί μια εταιρεία –«οι εταιρείες δημιουργούνται όπως και οι θεοί» «άμπρα κατάμπρα και το ψωμί γίνεται σάρκα θεού», όπως «σύμφωνα με τον νόμο ένας πιστοποιημένος δικηγόρος… άμπρα κατάμπρα –δημιουργήθηκε μια νέα εταιρεία» και ιδού πως η εικονική πραγματικότητα είναι η μόνη πραγματικότητα. Το 1914 η Γαλλία πολέμησε με τη Γερμανία, γιατί δεν μπορούσαν να συμφωνήσουν στην ίδια ιστορία. Σήμερα έχουν συμφωνήσει γιατί πιστεύουν στην ίδια ιστορία.
Το βιβλίο είναι γραμμένο με πολύ χιούμορ, εκσυγχρονίζει την προϊστορία με σύγχρονα παραδείγματα και καταλήγει: για να επιβιώσεις στην εποχή του λίθου χρειαζόταν και σωματική δύναμη και πνευματική ικανότητα. Σήμερα οι άνθρωποι ατομικά γνωρίζουν λιγότερα από εκείνους τους προ προ προγόνους τους, αλλά συλλογικά γνωρίζουν περισσότερα. Κάθε εποχή έχει τις ευκολίες και τις δυσκολίες της. Οι σπηλαιολόγοι διαβάζουν τις ζωγραφιές στο σπήλαιο Λασκό π.χ. αλλά είναι άγνωστο τι εννοούσαν οι τοιχογραφίες και οι όποιες ερμηνείες ανήκουν στους ερμηνευτές όχι στους τοιχογράφους. Για την εξαφάνιση των μεγάλων ζώων ευθύνεται και η κλιματική αλλαγή και οι τροφοσυλλέκτες, οι οποίοι επέφεραν «μία από τις μεγαλύτερες και ταχύτερες οικολογικές καταστροφές που βρήκε το ζωικό βασίλιο» και γι’ αυτό στο Ανώτατο Δικαστήριο του Μέλλοντος «είμαστε όλοι υπεύθυνοι και θα πρέπει να λογοδοτήσουμε για τις πράξεις μας».
Ο Χαράρι με έδωσε μέσα σε 250 εικονογραφημένες ευφάνταστες σελίδες την ιστορία 14 εκατομμυρίων χρόνων. Περιμένουμε με αγωνία τον 2ο τόμο για να εικάσουμε στο μέλλον «πώς ένα σούπερ ταπεινό φυτό ξεγέλασε τον σούπερ Σάπιενς και υποδούλωσε την ανθρωπότητα».Ο ιερός στάχυς; Η θεά Δήμητρα; Θα δούμε.
