Μείγμα γερμανικού ρομαντισμού με γερμανικό εξπρεσιονισμό ετούτη η μυστηριακή παράσταση, παραπέμπει στις εγκοιμήσεις εντός σπηλαίων του Οδυσσέα κάθε φορά που πριν επιδοθεί σε καινούργιες περιπέτειες. Το σπήλαιο είναι αρχετυπικό, πλατωνικό, ο άνθρωπος είναι φυλακισμένος ανάμεσα στις Σκιές και στα φαντάσματα του μυαλού του. Το μόνο που μπορεί να κάνει είναι να παίξει με την σαιξπηρική συνείδηση πως όλος ο κόσμος είναι μια σκηνή.
Όπως ο “Καλιγούλας” του Καμύ, ο Δον Κιχώτης του Θερβάντες έλκεται και γοητεύεται από το Άγνωστο με έναν τρόπο θανάσιμο σχεδόν. Επιθυμεί το αδύνατο και το θέλει τώρα. Ερωτοτροπεί με το Άρρητο κι επιχειρεί να το εκφράσει. Είναι σαν τον θεό του Ηράκλειτου που παίζει ζάρια με τον εαυτό του και περιμένει εναγωνίως να δει το αποτέλεσμα, που κατά βάθος ξέρει ποιο είναι αφού μπορεί να το ανατρέψει κατά το δοκούν οιανδήποτε στιγμήν και ώραν. Η διαφορά των μυθικών προσώπων, των ηρώων και ηρωΐδων, από τους κοινούς μέτριους, συνηθισμένους, καθημερινούς ανθρώπους, είναι εκείνη η λελογισμένη ανημπόρια που θέτει τεχνητά όρια ακόμα κι εκεί που δεν υπάρχουν.
Ο ήρωας Δον-Κιχώτης πάσχει από μια διακριτή δυσαντίληψη και δυσανεξία των λογικών ορίων. Θαρρείς και δεν εντάσσεται στην κοινή ανθρώπινη λογική, μήτε καν στο είδος. Ο λόγος του ποιητικός και η απαίτησή του ποιητικοτέρα.
Έργο-ποταμός του Θερβάντες που ξεκινάει θαρρείς εκεί όπου τελειώνει ο Σαίξπηρ με την “Τρικυμία” του σπάζοντας το μαγικό ραβδί του Πρόσπερου και αναζητώντας την λύτρωση στον θάνατο που θα του χαριστεί σύντομα, αμέσως μετά.
Εδώ είναι το δίλημμα εδώ: “Γνώση άνευ ορίων και όρων ή θάνατος”. Δεν τίθεται θέμα ελευθερίας γιατί το άτομο είναι σκλαβωμένο σε αυτή του την αναζήτηση, ανελεύθερο. Σε αυτό συγγενεύει με τους πλάνητες του Μπέκετ, μόνον που εκείνοι δεν έχουν έναν στόχο, δεν εντάσσονται σε κοσμοθεωρητικά πλαίσια, έστω και ασαφή. Είναι απλώς απελπισμένοι. “Ματαιοκάματοι”, όπως θα τους έλεγα νεολογίζοντας.
Ουδεμία σχέση με τον σουρρεαλισμό, το θέατρο του παράλογου, τον μοντερνισμό και τον μεταμοντερνισμό. Ο Δον Κιχώτης συνεχίζει το έργο του Ομήρου, του Ευριπίδη, του Σαίξπηρ. Δεν είναι φτηνός και ταπεινός, όσο φτενό είναι το φλούδι τής ύπαρξης μέσα στο οποίο φωλιάζει εκείνη η αόρατη κλωστούλα που τον συνδέει με το υπερβατικό, σαν αόρατο γατάκι, η θεά Καθώρ των αρχαίων Αιγυπτίων.
Βαθιά μυστηριακό έργο που ευτύχησε σε μια άκρως ποιητική παράσταση, την οποία δυστυχώς δεν έχω απολαύσει ακόμη δια ζώσης, την είδα όμως – και κυρίως, την άκουσα – πάμπολλες φορές μέσα από το τάμπλετ μου.
Ανυπομονώ να το δω και δια ζώσης.
Υπερβατικοί και υπερεπαρκείς απαξάπαντες οι συντελεστές:
Υπάρχουν στιγμές που το Διαδίκτυο μάς μαγεύει και δικαιολογεί την ύπαρξή του. Η Τέχνη όταν βασίζεται στον Λόγο είναι αθάνατη. Η εικόνα μόνο δεν αρκεί. Ας το βάλουν καλά αυτό στο μυαλό τους οι μετανεωτερικολογούντες άνευ ευτελείας…
Το Θέατρο είναι εδώ, παρά την πανδημία και οι υγιείς δυνάμεις του τόπου δίνουν το δυναμικό πνευματικό τους “παρών”, όπως σε όλες τις Κρίσεις που προηγήθηκαν. Και πότε έπαψαν άραγε οι Κρίσεις σε αυτή τη στενή λωρίδα γης από την προϊστορική Αρχαιότητα μέχρι σήμερα;
Ο Δρ Κωνσταντίνος Μπούρας είναι Επισκέπτης Καθηγητής Θεατρικής Κριτικής στο ΕΚΠΑ και ποιητής
