« Δεν είναι, στην κυριολεξία, το παρελθόν που μας εξουσιάζει, με τη βιολογική του έννοια. Είναι οι εικόνες του παρελθόντος. Συχνά τόσο πολύπλοκα δομημένες και επιλεκτικές, όπως οι μύθοι» Francis George Steiner

Πώς αποτυπώνεται ο τόπος μέσα μας και πόσο βαθιά ίχνη αυτή η αποτύπωση αφήνει; Ποιο βίωμα και με ποια έκταση προσδιορίζει την επαναφορά  της μνήμης και τα ανάλογα συναισθήματα; Η ουσία είναι αόρατη με τα μάτια, η ουσία που η συνείδηση/ μνήμη συντηρεί και ο λόγος αποκαλύπτει. Στις πενήντα αφηγήσεις της Δέσποινας Καταϊτζή – Χουλιούμη οι ήρωες, , που κινούνται στην κλειστή επαρχιακή κοινωνία, αλλά και στον μικρόκοσμο της μεγαλούπολης, ανακαλούν στη μνήμη γεγονότα, που προσδιόρισαν τον τόπο μέσα τους και συνδιαλέγονται με τον εαυτό τους και τον κόσμο γύρω τους. Εσωτερικές συγκρούσεις, διαψεύσεις,  συνειδητοποίηση της μοναξιάς, όταν η παρουσία μόνο ψευδαίσθηση συνιστά, προσπάθεια αυτοπροσδιορισμού και συνέχειας. Θέματα όπως η προσφυγιά, η παραβίαση του ατομικού χώρου, η ετερότητα, η βία, η ξενιτιά είτε αυτή ορίζεται από τη ζωή σε ξένο τόπο είτε από την επιλογή ή την τύχη να βρεθείς σε άλλο μέρος του ίδιου σου του τόπου. Αλλά και η συμπόνοια, η αλληλεγγύη, η αίσθηση, πέραν του ατομικού, της κοινωνικής συμβίωσης, του Άλλου, η επιστροφή, ο έρωτας. Ως στιγμές της ζωής και εμπειρίες παρουσιάζονται τα βιώματα, τώρα που ο χρόνος την ένταση του τότε καταλαγιάζει και η χρονική απόσταση δίνει τη δυνατότητα στον αφηγητή, πρωτοπρόσωπο – σε λιγότερα αφηγήματα -ή τριτοπρόσωπο να αποδώσει το βίωμα χωρίς συναισθηματικές εξάρσεις αλλά με νηφαλιότητα, που δεν απαλείφει όμως  το συναίσθημα του τότε και του τώρα. Μια ποιητική εισαγωγή το πρώτο αφήγημα, με τη δύναμη της ποιητικής γλώσσας, που μια τρυφερή και του παραμυθιού αίσθηση αφήνει στον αναγνώστη, με τίτλο «Κι έγινε δέντρο που μιλούσε στη σιωπή». Σύμβολα και υπαινιγμοί αποκτούν τη διαφάνειά τους,  όταν ο αναγνώστης επανέλθει μετά το τέλος της ανάγνωσης των αφηγημάτων. Υπέροχο!  Και το σύντομο απόσπασμα από τους «Χτίστες» του Γιώργου Χειμωνά « Προτού το τέλος ο κόσμος ετελείωνε  αρχινώντας», που η συγγραφέας προτάσσει στο πρώτο της αυτό αφήγημα, φανερώνει « του κύκλου τα γυρίσματα», πως η ζωή σε κύκλους επανέρχεται και πως τίποτα δεν ορίζει το τέλος της. Μια συνέχεια βιωμένων στιγμών είναι, που ο καθένας κουβαλά στη σκέψη και στην ψυχή του και προσδιορίζουν τον τόπο μέσα του. Και ο εξωτερικός χώρος, όπως αυτός αποτυπώνεται στα αφηγήματα, ο τόπος με τη γεωγραφική του έννοια ή τη χωρική, το περιβάλλον,  δημιουργεί το πλαίσιο, στο οποίο ενυπάρχει η προσωπική και συλλογική ταυτότητα, οι ήρωες διαμορφώνουν τον τρόπο ζωής τους, την προσωπικότητά τους , θύματα πολλές φορές ενός εχθρικού κόσμου. Αυτός ο τόπος μεταφέρεται στη συνείδηση των ηρώων ως προσωπικός τους «τόπος»  με τα δικά του νοήματα και τις δικές του διαστάσεις.

Με λόγο οικείο, τοπικά ιδιώματα προσαρμοσμένα στου ήρωα την καταγωγή, η συγγραφέας ζωντανεύει την παρουσία του και δημιουργεί ένα κλίμα αυθεντικής αφήγησης, από έναν παντογνώστη αφηγητή, που αναλαμβάνει, τον τόπο που ο καθένας ήρωας έχει εγγράψει μέσα του, τις μνήμες και τα βιώματα, να τα  μετατρέψει σε αφηγηματικό κείμενο, σε έναν κόσμο γεγονότων και εικόνων νοημάτων και αξιών.

Η γραφή κλείνει με ένα «στοχαστικό αφήγημα», με τίτλο «Το Βιβλιόδεντρο» , ένας επίλογος της συλλογής. Μιας συλλογής αφηγήσεων με κοινό άξονα τον τόπο μέσα μας. «Ό,τι πολύ αγάπησε, ο τόπος και οι λέξεις του.[…] Το Βιβλιόδεντρο καταγράφει τη μνήμη. Βιβλίο των βιβλίων. Της στιγμής και της διάρκειας, του ποτέ και του πάντα. Μας κρατά σταθερά και μετέωρα. Φυλάει φυλλώματα, να τα ντύσεις με τη χροιά της μοναδικής φωνής σου.»