Αυτό είναι «μεγάλο θέατρο»: με λιτά μέσα, λίγους και καλούς ηθοποιούς, εμμονή, επιμονή, σεβασμός στο κείμενο, ελευθερία στην συνδημιουργική μετανεωτερικότητα, ανάσα ζωής, οξυγόνο ψυχής στις δύσκολες εποχές που ζούμε.
Καλύτερα δεν θα μπορούσα να μιλήσω για μια παράσταση και μάλιστα δραματουργική διασκευή ενός πασίγνωστου κειμένου που με συνόδευσε στα δύσκολα απομεσήμερα της εφηβείας μου.
Πήγα – όπως πάντα – κουρασμένος στο θέατρο κι ε-ξύπνησα!!! Παρακολούθησα τα επί σκηνής δρώμενα από τη μισοφωτισμένη ασφάλεια της ζεστής θέσης μου και παρά τη μάσκα (ή χάρη σ’ αυτήν, που περιορίζει την οξυγόνωση του εγκεφάλου) βυθίστηκα σε μια υπνωτική διαλογιστική κατάσταση, τόσο που μεταφέρθηκα στη χώρα τού πουθενά, σε μια δυστοπία τού μέλλοντος, του παρελθόντος και του παρόντος χρόνου.
Αυτή η διαρκής απειλή που επικρέμαται πάνω από το ανθρώπινο είδος, όσο κι αν δεν μπορεί να αιτιολογηθεί νοησιαρχικώς από το λεγόμενο προπατορικό αμάρτημα, βαραίνει σαν υπαρξιακή αγωνία, σαν το φριχτό, το λερωμένο, το καταλασπωμένο, το ματωμένο λιθάρι του Σίσυφου.
Για να θεραπεύσουμε αυτόν τον βαθύ, πρωτογενή τρόμο κάνουμε θέατρο και η Τέχνη όλη τίποτα άλλο δεν είναι παρά παυσίλυπος και παυσίπονος μηχανισμός.
Η θρησκεία, οι φιλοσοφικές θεωρίες, η αισθητική, τα πνευματικά ρεύματα της περιρρέουσας ατμόσφαιρας είναι απλώς η γενικότερη πολυδιάστατη εικόνα που μας ΔΙΑΦΕΥΓΕΙ.
Η Τέχνη λειτουργεί σαν παράθυρο, απ’ όπου μπαίνει εκτυφλωτικό ΤΟ ΦΩΣ τής ΑΛΗΘΕΙΑΣ, της ουράνιας ΑΡΜΟΝΙΑΣ και του ιδεατού ΚΑΛΛΟΥΣ, ανέφικτα πράγματα στον κόσμο των χονδροειδών απομιμήσεων μαθηματικών εννοιών και προτύπων.
Ναι, ο νεοπλατωνισμός υποφώσκει κάτω από το κείμενο τού μετανάστη από το Μαγκρέμπ στην κυρίαρχη γλώσσα και κουλτούρα τής περιοχής του.
Φεύγει από τον πρωτόγονο ανιμισμό και τον παγανιστικό μαιναδισμό και κινείται προς τον διαφωτιστικό ορθολογισμό, με μια νότα αναγεννησιακής ελληνορωμαϊκής πάλης ηπείρων, εποχών κι αισθήσεων.
Αισθαντικός ο λόγος τού Αλμπέρ Καμύ, αισθησιακός, αρχετυπικός, μεταφέρθηκε σωστά στα καθ’ ημάς. Υπόδειγμα και παράδειγμα μοναδικό εξαιρετικής διασκευής- μεταφοράς από την γλώσσα (και την κουλτούρα) πηγή στην γλώσσα στόχο.
Σκηνοθέτις και ηθοποιοί σε μια αγαστή, συνεργατική αρμονία, έδωσαν τον καλύτερο εαυτό τους και σωματοποίησαν αυτή την ενδογενή, προαιώνια αγωνία, σε ένα φάσμα όχι σκοτεινό, μήτε απαισιόδοξο αλλά πλήρες χαρμολύπης εκστατικής, όπως η Τέχνη οφείλει και είναι όταν είναι σπουδαία, μεγάλη, σημαντική και διαχρονική.
Σαν να γράφτηκε εχθές αυτό το έργο. Η πανούκλα γίνεται πανδημία σήμερα και ποιος ξέρει τι αύριο. Όμως το πρόβλημα είναι τα αισθήματα, η εκμετάλλευση ανθρώπου από άνθρωπο, η βία, η αδικία και η ανελευθερία, ο ακαταλόγιστος καλπασμός των ισχυρών που καταπατούν αδυνάμους και το βαφτίζουν όλο αυτό «παράπλευρες απώλειες».
Δεν θα εξαιρέσω και δεν θα προβάλλω προτείνοντας εμμέσως ή εμμέσως κανέναν από τους επί σκηνής δρώντες (τρεις ηθοποιοί κι ένας μουσικός). Δεν θα ονοματίσω καν την σκηνοθέτιδα (οι πληροφορίες είναι στο συνημμένο Δελτίο Τύπου), γιατί το ζητούμενο στον εικοστό πρώτο αιώνα είναι η απάλυνση του εγώ, η επαναφορά της ατομικότητας στο ανθρώπινο μέτρο, η θέαση τέλος, η αναψηλάφηση της γενικότερης εικόνας, που όσο «μαγική» κι αν φαίνεται, διακατέχεται από νόμους και αλγορίθμους που μόνον οι μεγάλοι Ποιητές μπορούν να υποψιαστούν.
Στον καιρό μας, που δεν τραγουδιέται πια η Ποίηση, η μόνη νόμιμη και αποτελεσματική διέξοδός της είναι η σκηνική πραγμάτωση, στο θέατρο ή και αλλού, σε χώρους παρουσιάσεων ή και σε εκθεσιακούς χώρους εν γένει.
Αν δεν επανατελετουργοποιηθεί η μεγάλη Λογοτεχνία (χωρίς την αναπόφευκτη και αναμενόμενη reritualisation) θα πάψει να λειτουργεί και να επηρεάζει τα πλήθη, κινδυνεύει να πάψει να υπάρχει, να μετεξελιχθεί σε ένα μουσειακό είδος… Επειδή όμως το Θέατρο ακολουθεί τις κοινωνικές μεταβολές, η απουσία σύγχρονων ιερών τεράτων στον χώρο της συγγραφής, μεταθέτει το βάρος στους ώμους συνδημιουργικών σκηνοθετών και συντελεστών.
Δείτε αυτή την παράσταση, όσο κι αν ο τίτλος σάς προκαλεί ίσως αποστροφή. Η μεγάλη Λογοτεχνία λειτουργεί ομοιοπαθητικώς. Το μεγάλο θέατρο θεραπευτικώς.
Θα βγείτε λυτρωμένοι από προαιώνιους φόβους. Είμαστε ακόμα στην νεολιθική εποχή όταν σβήνουν τα φώτα, όταν γίνεται σεισμός, όταν έρχεται κυκλώνας, τυφώνας, καταιγίδα, τρικυμία. Σεισμοί, λιμοί, λοιμοί, καταποντισμοί, πυρ και μάχαιρα…
Τα θέατρα είναι οι ναοί παρόντος και μέλλοντος Χρόνου…
Μετά Λόγου Γνώσεως,
Δρ Κωνσταντίνος Μπούρας, Επισκέπτης Καθηγητής Θεατρικής Κριτικής στο ΕΚΠΑ
info:
“Η Πανούκλα”
του Αλμπέρ Καμύ
Σκηνοθεσία: Σοφία Καραγιάννη
Πρεμιέρα: 22 Σεπτεμβρίου
Μετά την πολύ θερμή υποδοχή από κοινό και κριτικούς και τα συνεχόμενα sold out, η Πανούκλα που είχε αρχικά προγραμματιστεί για μόνο εννιά παραστάσεις παρατείνεται και θα παίζεται πλέον κάθε Δευτέρα και Τρίτη στο Θέατρο 104.
Η ομάδα GAFF μετά τον επιτυχημένο «Παίκτη» του Φ. Ντοστογιέφσκι σε σκηνοθεσία Σοφίας Καραγιάννη, επανέρχεται με ένα ακόμη λογοτεχνικό έργο στη σκηνή του θεάτρου 104. «Η Πανούκλα», το αριστουργηματικό αφήγημα του Αλμπέρ Καμύ πιο επίκαιρο από ποτέ. Ο γιατρός Ριέ, η Πόλη και η Πανούκλα ξετυλίγουν ένα παράλογο χρονικό τρόμου, επιβίωσης κι ανθεκτικότητας. Όλα ξεκινούν σε μια συνηθισμένη πόλη, όπου οι αρουραίοι αρχίζουν να βγαίνουν από τους υπονόμους και να πεθαίνουν στους δρόμους. Η ζωή των ανθρώπων της αλλάζει από τη μια στιγμή στην άλλη, καθώς ο ιός μεταδίδεται ανεξέλεγκτα από τα ζώα στους ανθρώπους και έρχονται αντιμέτωποι με την αρρώστια, τη μοναξιά, τον φόβο, την τρέλα και τον θάνατο. Ο γιατρός Ριέ βάζει στο μικροσκόπιό του το χάος που προκαλεί μια τέτοια κρίση, παλεύει ακατάπαυστα για την υγεία των συμπολιτών του και δίνει όλες του τις δυνάμεις για να πολεμήσει, όχι μόνο την αρρώστια, αλλά κυρίως την απελπισία.
Ο Ιωσήφ Ιωσηφίδης ,ο Κων/νος Πασσάς, και ο Δημήτρης Μαμιός επί σκηνής ζωντανεύουν το αλληγορικό τοπίο του έργου και αναρωτιούνται για το νόημα της ανθρώπινης ύπαρξης, αφού ακόμη και στις πιο σκοτεινές εποχές «υπάρχουν στον άνθρωπο περισσότερα πράγματα να θαυμάσεις απ’ όσα μπορείς να περιφρονήσεις».
Σημείωμα σκηνοθέτη – Σοφία Καραγιάννη
Η προσωπική μου εργασία πάνω στο αλληγορικό και σπουδαίο κείμενο του Α. Καμύ ξεκίνησε πολύ πριν το ξέσπασμα της πανδημίας. Μετά από δύο αναβολές της πρεμιέρας του έργου λόγω γενικού lockdown και μέχρι την σημερινή παράδοση της παράστασης στο κοινό της, ένοιωσα πολλές στιγμές άβολα, αμήχανα, αφού η βιωμένη εμπειρία μας έκανε αληθινούς μάρτυρες στην φανταστική πόλη που τόσο εύστοχα περιγράφει ο συγγραφέας. Πώς λοιπόν να καμωθούμε ότι κάπου, κάποτε ζήσαμε τα τραγικά γεγονότα που περιγράφει ο Καμύ; Μα αφού τα ζήσαμε. Και οι λέξεις που έπρεπε να πούμε; Μα δεν ήταν λέξεις γραμμένες σ’ένα χαρτί. Έβγαιναν από τα στόματα όλων μαζί των ανθρώπων που βιώσαν και βιώνουν την πανδημία σε παγκόσμιο επίπεδο. Αν το θέατρο, όπως λένε, δίνει την ευκαιρία στον θεατή να δει «μέσα από την κλειδαρότρυπα» τις ζωές των ηρώων, στην περίπτωση της Πανούκλας πως μπορεί ο θεατής να γίνει ο «αδιάκριτος» παρατηρητής της σκηνής; Μα αφού είναι μάρτυρας πραγματικών γεγονότων που μοιάζουν τόσο πολύ με αυτά της εξωπραγματικής πόλης του Καμύ. Θέλω με δυο λόγια να πω πως μπορεί το θέατρο να γίνει και ζωή αλλά στην περίπτωση της «Πανούκλας» είναι ζωή. Και αυτό είναι αλλόκοτο.
Το παράλογο αυτό χρονικό, έχοντας αρκετά κοινά χαρακτηριστικά με την τεχνική της τραγωδίας, ξετυλίγεται επί σκηνής από τρία πρόσωπα. Ο Ριέ, ο γιατρός που εργάζεται ακούραστα για να βοηθήσει τους συμπολίτες του, η Πανούκλα, η προσωποποιημένη εκδοχή της αρρώστιας που περνάει την πύλη σαν κατακτητής, και η Πόλη, τα πρόσωπα που ζουν εντός των ορίων της και παρά την συμβολική τους υπόσταση δίνουν μια ανθρώπινη πάλη με την αρρώστια. Ο γιατρός Ριέ και η επιδημία θα αναμετρηθούν, και ενώ ο αγώνας μοιάζει σαν μια ατελείωτη ήττα, κάτω από τον απροκάλυπτο τρόμο υπάρχει μια έντονη χαρά για ζωή. Και αυτό είναι το πιο σπουδαίο στο κείμενο του Καμύ, ο τρόπος με τον οποίο η απελπισία δίνει την θέση της στην ελπίδα.
Με αφορμή τον γιατρό Ριέ και τον αγώνα που δίνει με μοναδική αυταπάρνηση, εύλογο είναι οι σκέψεις μας να είναι στους γιατρούς που βρέθηκαν στην πρώτη γραμμή για την αντιμετώπιση της πανδημίας του κορωνοϊού σε κάθε γωνιά του πλανήτη. Γιατροί και νοσηλευτές, έχουν σηκώσει ένα δυσανάλογο βάρος στους ώμους τους. και δυστυχώς, πολλοί από αυτούς έχουν χάσει τη ζωή τους. Σ’ αυτούς θα ήθελα να αφιερώσω την παράσταση, ως μια ελάχιστη αναγνώριση της προσφοράς τους.
Youtube Trailer: https://www.youtube.com/watch?v=hroU3eFIIEE&ab_channel=ORKI
ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ
Σκηνοθεσία:Σοφία Καραγιάννη
Μετάφραση – Δραματουργική επεξεργασία: Σοφία Καραγιάννη, Μιχάλης Βραζιτούλης
Σκηνικά-Κοστούμια: Κωνσταντίνα Κρίγκου
Μουσική: Στάθης Δρογώσης
Επιμέλεια κίνησης: Μαργαρίτα Τρίκκα
Φωτισμοί: Νίκος Βλασόπουλος
Βοηθός σκηνοθέτη: Βασιλική Διαλυνά
Φωτογραφίες: Χριστίνα Φυλακτοπούλου
Trailer: Στέφανος Κοσμίδης
Επικοινωνία: Χρύσα Ματσαγκάνη
Παραγωγή:GAFF
Ερμηνεία: Ιωσήφ Ιωσηφίδης, Κωνσταντίνος Πασσάς ,Δημήτρης Μαμιός
Μουσικοί επί σκηνής: Ευσταθία Λαγιόκαπα & Στάθης Δρογώσης (εναλλάξ)
Η παράσταση επιχορηγείται από το Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού.
Πληροφορίες Παράστασης
Παραστάσεις: Παράταση παραστάσεων από Δευτέρα 4 Οκτωβρίου
Ημέρες & ώρες παραστάσεων
Δευτέρα & Τρίτη στις 9.15 μμ
Θέατρο 104, Ευμολπιδών 41, Γκάζι, (σταθμός Μετρό: Κεραμεικός)
Τηλέφωνα επικοινωνίας:6947409435, 210 3455020 | Facebook | Website
