Πόσα ποιήματα, πόσα τραγούδια, πόσα παραμύθια δεν έχουν γραφτεί για το φεγγάρι. Τι κι αν πατήθηκε από τον άνθρωπο; Η γοητεία του παραμένει… 

Το τραγούδι στο φεγγάρι, «Song to the Moon», από την όπερα Rusalka, Op. 114 του Antonin Dvorak, έκανε πρεμιέρα στις 31 Μαρτίου 1901 και την πρώτη ενορχήστρωση έκανε η Ορχήστρα της μπάντας του αμερικανικού Ναυτικού των ΗΠΑ, με επικεφαλής τον Ανώτερο Αρχηγό Scott Silbert. Το «τραγούδι» ερμήνευσε  η Λοχαγός σοπράνο Brian Walden και η σύγχρονη ηχογράφηση έγινε  στο Hylton Performing Arts Centre, Manassa τον Μάιο του 2015. Το «Song to the Moon» είναι ίσως μια από τις πιο όμορφες άριες που γράφτηκαν ποτέ για φωνή σοπράνο και  ακούγεται στην πρώτη πράξη, της όπερας με τον τίτλο «Rusalka».

 Η ηρωίδα του μύθου είναι η Ρουσάλκα, μια νύμφη του νερού, αόρατη στα μάτια των θνητών, που είδε έναν πρίγκιπα να κολυμπά στη λίμνη της, χωρίς εκείνος να την αντιληφθεί, και τον ερωτεύτηκε. Το τραγούδι της στο φεγγάρι είναι μια σπαρακτική προσευχή, να την κάνει φανερή, να την δει ο αγαπημένος της, να της δώσει ανθρώπινη υπόσταση και να την αγαπήσει και εκείνος. Αν συμβεί αυτό, η Ρουσάλκα θα χάσει την υπόστασή της, θα ενανθρωπιστεί και δεν θα μπορέσει ποτέ να επανέλθει στην προτέρα της κατάσταση. Την άρια αυτή της Ρουσάλκα έχουν τραγουδήσει περισσότερες από είκοσι σοπράνο.

Και επειδή ο μύθος κρύπτει νουν αληθείας, γεννάται το ερώτημα: ποιαν αλήθεια κρύβει ο μύθος του  Ντβόρζακ;  

Αλλά ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή. Ο Ντβόρζακ  είναι Τσέχος, γεννήθηκε στη Μοραβία, κοντά στην Πράγα, σήμερα Τσεχία, το 1841 και πέθανε στην Πράγα το 1904, όπου είναι και ο τάφος του. Είναι ρομαντικός συνθέτης που επηρεάστηκε από τον Μπετόβεν και τον Σούμπερτ, αλλά αξιοποίησε στα έργα του το μουσικό ιδίωμα και τις μελωδίες της Μοραβίας, τους μύθους και θρύλους της πατρίδας του, αλλά και τις αμερικανικές εγχώριες μελωδίες. Στο πλουσιότατο έργο του περιλαμβάνονται όπερες, συμφωνική και χορωδιακή μουσική και μουσική δωματίου.

Ανάμεσα στα διασημότερα έργα του ξεχωριστή θέση έχει η Συμφωνία του Νέου Κόσμου Νο. 9 σε μι ελάσσονα Op. 95, B. 178 ή Από τον Νέο Κόσμο, όπως είναι γνωστή. Χαρακτηριστικό απόσπασμα ακούγεται στην ταινία του Σπίλμπεργκ, Ιντιάνα Τζόουνς και η τελευταία σταυροφορία, όταν ο ήρωας με ένα ζέπελιν φεύγει για την Αμερική.  

Η συμφωνία γεννήθηκε το 1893 στην Αμερική, όταν ο Ντβόρζακ πήγε εκεί, στη γη της ελευθερίας, να βρει την τύχη του και έφτασε στη θέση του Διευθυντή του National Conservatory of Music of America. Η  Συμφωνία του Νέου κόσμου έκανε πρεμιέρα τις 16 Δεκεμβρίου του ίδιου έτους στο Κάρνεγκι Χολ με τη Φιλαρμονική της Νέας Υόρκης με Διευθυντή τον φίλο του Αντον Σεντλ. Η 9^η Συμφωνία του, λέγεται, ότι μοιάζει με την 9^η του Μπετόβεν, εφόσον το σκέρτσο του Μπετόβεν έχει επηρεάσει το σκέρτσο του Ντβόρζακ και φυσικά έχει και ένα άρωμα από τα τραγούδια του Σμέτανα  που φέρουν τον τίτλοο Η πατρίδα μου. Ο Νηλ Άρμστρογκ είχε πάρει μαζί του μια μαγνητοταινία στην αποστολή του Απόλλων 11 και την άκουγε στον προσελήνωση του 1969.

Άλλα έργα του Ντβόρζακ είναι: Οι Σλαβόνικοι Χοροί, Dances in E minor, Op. 72 No. 2 με την  Sinfonietta Cracovia και Διευθυντή τον Jurek Dybał και όχι μόνο), το Αμερικάνικο Κουαρτέτο Εγχόρδων, String Quartet No.12 in F Major, op.96, “American“: IV. εδώ ακούμε το Finale:Vivace ma non troppo,: https://youtu.be/xcU18AIz8V8), το Κονσέρτο για τσέλο σε Σι ελάσσονα, Cello Concerto in B Minor, με τον θαυμάσιο  Yo-Yo Ma στο cello, τον οποίο απολαύσαμε πέρυσι το καλοκαίρι στο Ηρώδειο και εδώ με την Calgary Philharmonic Orchestra:  https://youtu.be/190faUQ7xJg).  

Και επιστρέφουμε στη Ρουσάλκα. Οι μελετητές της μουσικής του Ντβόρζακ λένε πως η νοσταλγία για την πατρίδα του δεν τον εγκατέλειψε ποτέ, παρά τη μεγάλη και διεθνή επιτυχία του και, μέσα από κάθε σύνθεσή του, επανέρχονται οι ήχοι της πατρικής γης, σαν μέσα από αυτούς να αναδύεται πάντα η  Ρουσάλκα του, η νεράιδα, νύμφη, ξωτικό που τον καλεί να επιστρέψει. Έτσι, αφού άκουσε τη φωνή της, τον θρήνο της για τον πρίγκιπα,  επέστρεψε  στην Πράγα το 1895 και συνέχισε τη σύνθεση, μέχρι που πέθανε.

Πάντως, όλα τα λιμπρέτα του, ακόμα και εκείνα που γεννήθηκαν στην Αμερική,  έχουν τσέχικα θέματα, γιατί πάντα μέσα του φούσκωνε το εθνικό τσέχικο πνεύμα, το οποίο ήθελε να μεταδώσει στον κόσμο,  όπως έκανε και με την περίφημη Rusalka του φυσικά, καθώς και τα μικρότερα έργα του, ηχογραφημένα και συχνά ερμηνευμένα, όπως το έβδομο, Humoresque No.7 in G flat  (που είναι και σήμα εκπομπής «Ο ήλιος παραμένει στη θέση του» του Τρίτου Προγράμματος), καθώς και το τραγούδι με τον προφανή τίτλο «Songs My Mother Teaught Me», όπου  καταδηλώνεται η πηγή έμπνευσης του πολυσχιδούς συνθέτη.

Η γενέτειρα τιμά τον Ντβόρζακ κάθε χρόνο στο Διεθνές Φεστιβάλ Μουσικής Dvořák της Πράγας με μια σειρά συναυλιών.