Ξεχωριστό ενδιαφέρον παρουσιάζει το νέο ποιητικό βιβλίο της Βιβής Κοψιδά-Βρεττού. Για να είμαι απόλυτα ακριβής θα μιλήσω για τον απόηχο αυτής της συλλογής, τον βαθύ και ουσιαστικό της αντίκτυπο στην συναισθηματική ενδοχώρα όλων μας. Διαβάζοντας κανείς τους στίχους των ιδιοπρόσωπων χαικού της ποιήτριας αυτόματα μετατοπίζεται στον προσωπικό του χωροχρόνο. Αναλογίζεται, μεταβιβασμένα στο πεδίο ανακλαστικής διάδρασης του αναγνώστη-δέκτη, ιδιοσύστατα στιγμιότυπα απτικής επαφής με την φύση, με τον έρωτα, με την απόπειρα μιας άρτιας εσωτερικής περιδιάβασης όσο και ευρείας φιλοσοφικής ενατένισης του κοσμικού μηχανισμού, σηματοδοτώντας παράλληλα τον προσωπικό αγώνα κάθε ατόμου ώστε να εδραιώσει την θέση που διεκδικεί στην ανθρωπότητα. Συνεπώς, βασικό ζητούμενο που θέτει η συλλογή είναι το πως μπορούμε να φτάσουμε στον δρόμο της πληρότητας σε ατομικό ή σε συλλογικό επίπεδο. Υπάρχει περισσότερος χώρος για να ονειρευόμαστε ή για να νοσταλγούμε; Το ένα σχετίζεται με αυτό που πρόκειται να έρθει, το άλλο με αυτό που πέρασε, κάτι που μεταθέτει την ελπίδα στο παρελθόν ως επιθυμία ανάκτησης εκείνου που έφυγε και χάθηκε για πάντα.
Η Βιβή Κοψιδά-Βρεττού είναι απλόχερη και γενναιόδωρη. Μας προσφέρει την αμφίδρομη μετάβαση από την μαγεία του ονειρικού στην δυνατότητα αναβίωσης του συναισθήματος απεγκλωβίζοντάς το από την μουσειακή αναπόληση. Κάθε στίχος της είναι καμωμένος με ποιητική μαεστρία, με ανεπιτήδευτη φυσικότητα, με έναν υποβλητικό λυρισμό και με μια συμπαγή περιεκτικότητα που μάς ταξιδεύει σε πολλαπλά επίπεδα σκέψης και έκφρασης. Ενώ ο ποιητικός της λόγος, πέρα από τις όποιες άμεσες ή έμμεσες σχέσεις εκλεκτικής συγγένειας ή διακειμενικής συνομιλίας είναι καθαρά δική της περιοχή, αναδεικνύοντας το μέγεθος της ξεχωριστής ποιητικής της ταυτότητας, οι στίχοι της ως περιεχόμενο και ως μορφή εκχωρούνται στην καθολικότητα του εμείς. Η ροή της είναι σαν ένα ορμητικό ποτάμι που φτάνει στην θάλασσα. Κάπου εκεί μας συναντά, στην διασταύρωση της προσωπικής της αντίληψης για την ζωή με την πονεμένη χαρμολύπη του καθενός μας. Αποδίδω το επίθετο πονεμένος και για την χαρά γιατί καθετί κρύβει μέσα του πόνο για να αποκτηθεί αλλά και τον φόβο της απώλειας ως δυνητική μορφή οδύνης.
Το ποιητικό υποκείμενο μας απεικονίζει μια διατρανωμένη αίσθηση της ζωής ακόμη και όταν αυτή απειλείται από τον κάθε κίνδυνο αλλοίωσής της. Αγαπά τόσο την μέρα όσο και την νύχτα, όπως και την κάθε εποχή που έχει σχέση με την ακμή και την παρακμή, την άνοδο και την πτώση, την αρτιότητα και την φθορά. Όλο αυτό το αντινομικό πλέγμα, εξάλλου, είναι ο κόσμος που μας περιβάλλει, ακόμη και στην αρχετυπική του διάσταση. Απολαμβάνουμε τον πρωινό ήλιο που περιβάλλεται, ωστόσο, από το ατέρμονο συμπαντικό σκοτάδι. Αισθανόμαστε την απόλυτη εσωτερικά αποδέσμευση στο τέλος του καλοκαιριού με ένα απαλό αεράκι να μας δροσίζει, ενώ την ίδια στιγμή μας περιζώνουν σύννεφα γιατί πλησιάζει καταιγίδα. Οι σταγόνες της βροχής μάς ηρεμούν αλλά και μάς μελαγχολούν. Αν με ρωτήσει σε αυτό το σημείο κανείς, αυτά που μας περιγράφεις τώρα τα λες εσύ ή το βιβλίο, η απάντηση θα είναι το ανείπωτο του ποιητικού κόσμου της Κοψιδά-Βρεττού. Οτιδήποτε λέγεται είναι μόνο μια είσοδος σε ένα άλλο κόσμο.
Η ποιήτρια μας δίνει μεγαλεπήβολα, επιβλητικά, πανοραμικά πλάνα της ανθρώπινης έκφρασης ώστε να συμπληρώσουμε εμείς τον καμβά ανάλογα με την φάση που διανύουμε και τις εμπειρίες που έχουμε. Ο άξονάς της είναι η ιστορία του κόσμου από την υψηλή του αποστολή μέχρι τους κινδύνους εκφυλισμού που ελλοχεύουν σήμερα. Σε έναν κόσμο μαζοποίησης, που αμαυρώνονται οι συνειδήσεις, πολτοποιούνται οι αξίες, οι ανθρώπινες σχέσεις γίνονται οδοστρωτήρας εξορίζοντας τον καθένα στο πουθενά και στο τίποτα, μπορούμε να δεξιωθούμε την θεικότητα του χρυσού γένους; Αυτή την καλά κρυμμένη θετική ζωτικότητα που ενυπάρχει στον καθένα μας ως διαρκής εγρήγορση για επίτευξη της εναρμόνισης; Η χρυσή εποχή του ανθρώπινου πεπρωμένου όπου βασιλεύει η ειρήνη και η αρμονία, όταν οι άνθρωποι ήταν πλήρως ελεύθεροι και απαλλαγμένοι από την αναγκαιότητα να εργάζονται γιατί η γη τους παρείχε τρόφιμα σε αφθονία, διατηρώντας ως το τέλος την νεανική τους εμφάνιση και πεθαίνοντας ειρηνικά είναι σήμερα κάτι το ουτοπικό ή εφικτό σε κάποια συμβολική διάσταση;
Το σιδερένιο γένος των ανθρώπων, κάτι μου μάς παραπέμπει στον Ησίοδο και στον Οβίδιο, αντιπροσωπεύει μια σκληρή πραγματικότητα. Κυριαρχεί η απληστία, η ασυδοσία, η αδικία, η καταστρατήγηση των αξιών, η ανοσιότητα. Απειλείται η αυθεντικότητα στον τρόπο ζωής γεγονός που την καθιστά μια ψευδαίσθηση βίωσης του υπαρκτού. Σε αυτό το πλαίσιο, μπορούν να ηχήσουν μελωδικά τα χαι κου της ποιήτριας, σαν μια γλυκιά μελωδία σε έναν τέτοιο ανηλεή κόσμο; Γιατί το ποιητικό υποκείμενο αναφέρεται αντίστοιχα στα πέντε γένη των ανθρώπων και μήπως αυτοί οι στίχοι τελικά κινδυνεύουν να εξαργυρωθούν στα χρηματιστήρια των σύγχρονων καιρών;
Μια καθησυχαστική απάντηση σε σχέση με όλα αυτά τα ερωτήματα σχετίζεται με τον ρόλο και την αποστολή της ποίησης. Αυτή σίγουρα αντιπροσωπεύει κάτι το θεικό, είναι οι σπίθες της αέναης πνευματικότητας που δείχνουν στον άνθρωπο ως οδοδείκτες τον υψηλό προορισμό του. Όσο ο πολιτισμός σε επίπεδο διαχρονίας διευρύνεται, παράλληλα οξύνονται τα κοινωνικά χάσματα. Τα τελευταία ενεργοποιούν την αντίδραση σε κοινωνικό-ιστορικό επίπεδο το οποίο μεταλαμπαδεύεται στο ποιητικό. Σε αυτές τις κρίσιμες φάσεις για την οικουμένη, κυριολεκτικά η ποίηση γράφεται με αίμα, και όσοι αγωνίζονται για την κοινωνική εξυγίανση γίνονται ήρωες. Ήρωες με την έννοια τόσο της αγωνιστικότητας όσο και της ενθύμησης των περιόδων που δεν υπήρχαν έριδες και αντιπαλότητες ανάμεσα στους ανθρώπους. Η τεχνολογική πρόοδος και η εξέλιξη σε μεγάλο βαθμό λειτουργεί αντιθετικά στην περιφρούρηση των ανθρωπιστικών αξιών. Η ποίηση σε όλη αυτή την διαδρομή δεν παρακμάζει αλλά καθρεφτίζει αυτό που ζούμε δίχως ποτέ να ξεχνά την καταγωγή της ως εξυμνητική ποίηση παιάνων.
Επανέρχομαι στο αρχικό ερώτημα, όταν όλα φαντάζουν γύρω μας αποπνικτικά, αεροστεγή, τσιμεντένια, πνιγηρά, μπορεί να ανθοφορήσει μέσα μας η ποίηση αυτή των χαικού; Η ποιήτρια ανήκει και αυτή στο σιδερένιο γένος, έπλασε την ποιητικότητα ως ελλείπον σημείο της εκθειασμένης εναρμόνισης στο σήμερα. Μάς υποδεικνύει ότι στην κάθε στιγμή μας μπορούμε και εμείς αντίστοιχα να αποκρυσταλλώσουμε σε στίχους κάθε σφυγμό της κοινωνικής τοιχογραφίας, κάθε αναπαράσταση του ψυχισμού μας ως κάτι που δεν λέγεται αλλά που μπορείς να το νιώσεις, δίνοντάς σου χώρο με αυτόν τον τρόπο ώστε να εκφράσεις την δική σου φωνή, την προσωπική σου λιτότητα του αισθήματος.
Η ποιήτρια, βέβαια, είναι μυημένη στην ποιητική τέχνη πράγμα που όλοι δεν μπορούν να είναι αλλά καθένας έχει ανάγκη να ανοίξει την ψυχή του με το δικό του τρόπο, βρίσκοντας έτσι τον εαυτό του, χαρτογραφώντας σκοτεινούς εσωτερικούς του τόπους και μαθαίνοντας να συνυπάρχει ως αξιακός κώδικας με τους γύρω του. Εκεί κρύβεται η ιερότητα του ποιητικού λόγου αυτής της συλλογής όσο και το μεγαλείο της. Η ποιήτρια είναι πνευματικός ταγός στην απεικονιστική πραγματικότητα που απέδωσε, συντονίζει τον λόγο της στα σήματα της ανθρώπινης ανάγκης να συνεχίσει σε μια αυριανή μέρα πιο ελπιδοφόρα, σηματοδοτεί την δικαίωση για το επερχόμενο κοινωνικό γίγνεσθαι, αλλά πριν από όλα αυτά η Βιβή Κοψιδά-Βρεττού είναι ένα βλέμμα που κοιτάζει από το παράθυρο τον κόσμο, της αρέσει το δειλινό γιατί ξέρει ότι δεν απέχει πολύ από την χαραυγή. Λειτουργεί έκκεντρα στην πτώση ανάγοντάς μας από το τέλος στην αρχή, από την κάθοδο στην επάνοδο, από την μαυρίλα στην φωτεινότητα. Ανήκει στην εποχή της αλλά συνάμα θέλει να βγαίνει λίγο από τον ρου της ιστορίας για να κινηματογραφήσει την ζωή σε μια πιο ιδεατή της έκφανση. Εναλλάσσεται από τους δυνατούς ήχους στην απόλυτη σιωπή, τολμώντας όπως ένας ακροβάτης να αιωρηθεί πάνω από το σκοτεινό οντολογικό κενό. Δεν την ενδιαφέρει τόσο η υπέρβαση όσο ο μετεωρισμός. Αυτό εξάλλου δεν είναι η ποίηση; Νιώθεις το τέλος αλλά όταν το αποτυπώνεις ποιητικά αυτόματα δίνεις στον εαυτό σου την αίσθηση ότι έχεις απομακρυνθεί πολύ από αυτό. Βιώνεις την ευτυχία μια στιγμή, με το που την καταγράφεις, όμως, της δίνεις πνοή αιωνιότητας.
Στην δική μου θεώρηση, διαβάζοντας την εξαιρετική αυτή ποιητική συλλογή ένιωσα το εξής: άνθρωποι να κυνηγάνε με μανία τον πλούτο στα χρηματιστήρια, κάτι ανάλογο με την έκλειψη του Αντονιόνι, η αίθουσα να είναι κατάμεστη, μέχρι που όλα τελειώνουν. Η αίθουσα άδεια και κενή, στους ασθματικούς σύγχρονους ρυθμούς της ζωής να αντιπαρατίθεται σε αυτό το απρόσωπο σύστημα και συνθλιπτικό υλιστικό μοντέλο ο φυσικός διάκοσμος ως υγιής αντίστιξη στο τεχνοκρατικά ανίερο. Σε αυτή τα διάκενα φυτρώνει η αναζωογονητική ποίηση της Κοψιδά-Βρεττού για να υποδεικνύει το αισθητικά ωραίο ακόμη και στην πιο σκοτεινή εκδοχή του κοινωνικού μηχανισμού να μετοχετεύει το μεγαλοπρεπές στο καθημερινό, ακόμη και στους πιο ήσσονες τόνους της κοινωνικής δράσης.
Είναι μια συλλογή που θα σάς μαγέψει, θα σάς ταξιδέψει, θα σας συγκινήσει, θα σας συναρπάσει, πιστός συνοδοιπόρος μας στο ακούραστο ταξίδι μας για τον ερχομό της επόμενης μέρας, με την ελπίδα κάθε φορά να είναι όλο και πιο φωτεινή και ουσιαστική σε σχέση με την προηγούμενη.
