You are currently viewing Δημήτρης Γαβαλάς: Ερώτημα για τη Συνείδηση

Δημήτρης Γαβαλάς: Ερώτημα για τη Συνείδηση

Μιλώντας σήμερα για κανονικότητα/ τάξη/ συμμετρία θέτουμε το ερώτημα “ποιος συνειδητοποιεί αυτή την κανονικότητα/ τάξη/ συμμετρία και τι ακριβώς τη συνιστά”. Η κανονικότητα/ τάξη/ συμμετρία υπάρχει τουλάχιστον ως προς τον παρατηρητή και, πιο συγκεκριμένα, κυρίως ως προς τη συνείδηση του παρατηρητή -όχι βέβαια του οποιουδήποτε παρατηρητή, αλλά του κατάλληλα εκπαιδευμένου επιστήμονα-παρατηρητή. Φυσικά μπορεί ο παρατηρητής να συλλάβει την κανονικότητα/ τάξη/ συμμετρία και με ασυνείδητα μέσα, γιατί, πρέπει να αναρωτιόμαστε πάντα, αν ένα ψυχικό/ εσωτερικό φαινόμενο είναι προϊόν του συνειδητού ή του ασυνειδήτου και ακόμα, αν ένα πραγματικό/ εξωτερικό φαινόμενο γίνεται αντιληπτό από τον παρατηρητή με συνειδητά ή ασυνείδητα μέσα. Με οποιοδήποτε τρόπο και να γίνεται αντιληπτό, τελικά πρέπει αυτή η αντίληψη/ σύλληψη να αναδυθεί στη συνείδησή του για να υπάρξει στον κόσμο του συνειδητού.      

 

Συνεπώς, το ερώτημα για τη συνείδηση είναι καίριο, αλλά κατά τον Schopenhauer αποτελεί ‘το αίνιγμα του κόσμου’. Η Dickinson το εκφράζει ποιητικά ως εξής:

«Ο εγκέφαλος είναι ευρύτερος από τον ουρανό/

γιατί αν τους βάλεις δίπλα δίπλα/

ο ένας περιέχει τον άλλο/

εύκολα κι εσένα μαζί».

Μόνο πρόσφατα όμως άρχισε η έρευνα και συζήτηση για το ζήτημα αυτό σε καθαρά επιστημονική βάση. Αν δοθούν κάποιες συγκεκριμένες απαντήσεις στο πρόβλημα αυτό, τότε πολλά πράγματα που φαντάζουν παράδοξα θα φωτιστούν, αφού οτιδήποτε υπάρχει, υπάρχει ως προς τη συνείδησή μας.     

Βέβαια, το ζήτημα της συνείδησης εξ αρχής είναι προβληματικό, αν σκεφτούμε το εξής:

(i) Ο ανθρώπινος νους, περιλαμβάνοντας τη συνείδηση και την αναστοχαστική σκέψη, μπορεί να εξηγηθεί από δραστηριότητες του κεντρικού νευρικού συστήματος, οι οποίες, με τη σειρά τους, μπορούν να αναχθούν στη βιολογική δομή και λειτουργία αυτού του φυσιολογικού συστήματος.

(ii) Τα βιολογικά φαινόμενα σε όλα τα επίπεδα μπορούν να γίνουν εντελώς κατανοητά με όρους Ατομικής Φυσικής, δηλαδή, δια μέσου της δράσης και αλληλεπίδρασης των συστατικών ατόμων του άνθρακα, του αζώτου, του οξυγόνου κοκ.

(iii) Η Ατομική Φυσική, η οποία τώρα γίνεται κατανοητή πληρέστερα με όρους Κβαντικής Μηχανικής, πρέπει να σχηματιστεί περιλαμβάνοντας τον νου ως πρωταρχικό στοιχείο του συστήματος.

(iv) Έχουμε κάνει έτσι, με διαφορετικά βήματα, έναν επιστημολογικό κύκλο -από τον νου πάλι πίσω στον νου.   

 

Το ερώτημα, που πρέπει να θέσουμε στη συνέχεια, είναι: Από πού αντλεί το νόημα και την τάξη, που αποδίδει στα πράγματα, η ανθρώπινη συνείδηση; Στο ερώτημα αυτό απαντάμε, σύμφωνα με την άποψη του Jung για τα αρχέτυπα, στα αμέσως επόμενα. Γενικά όλα τα αρχέτυπα, ως βασικά δομικά στοιχεία του ψυχικού συστήματος, και κυρίως το κεντρικό αρχέτυπο του Ταυτού, συμβάλλουν στην οργάνωση και νοηματοδότηση της ψυχής και του κόσμου. Υπάρχουν όμως δυο ειδικά αρχέτυπα, τα οποία κατεξοχήν είναι αρμόδια γι’ αυτό: Το ‘αρχέτυπο του νοήματος’ και το ‘αρχέτυπο της τάξης’. Το πρώτο προσωποποιείται από τον Γερο-σοφό και το δεύτερο είναι ο αριθμός. 

 

(i) Ο Γερο-σοφός είναι η αρχετυπική εικόνα της σημασίας/ νοήματος και της σοφίας. Κατά την ορολογία του Jung, ο Γερο-σοφός είναι προσωποποίηση του αρσενικού πνεύματος. Το θηλυκό ισοδύναμο του Γερο-σοφού, τόσο στους άνδρες όσο και στις γυναίκες, είναι η Μεγάλη Μητέρα. Η μορφή του Γερο-σοφού εμφανίζεται τόσο εύπλαστη, όχι μόνο στα όνειρα αλλά και στον οραματικό στοχασμό -ή αυτό που καλούμε ενεργητική φαντασία- ώστε να αναλαμβάνει τον ρόλο του καθοδηγητή. Ο Γερο-σοφός εμφανίζεται τότε ως μάγος, γιατρός, ιερέας,  δάσκαλος, καθηγητής, παππούς, ή οποιοδήποτε πρόσωπο που κατέχει αρχή και αυθεντία.

 

(ii) Ο Jung λέει ότι υπάρχει ενότητα μεταξύ ύλης και ψυχής, η οποία σχετίζεται με τις ψυχικές αρχετυπικές δομές και τον αριθμό. Η φυσική δομή των σωμάτων μας καθορίστηκε από την εξέλιξη. Κάποιες δομές εξελίχτηκαν νωρίτερα και κάποιες άλλες αργότερα. Οι πιο σύνθετες δομές χτίζονται πάνω στις πιο απλές. Ο Jung ισχυρίζεται ότι αυτό ισχύει και για τους νόες. Τα αρχέτυπα είναι οι ψυχικοί διαμορφωτές των ιδεών, των εικόνων και της συμπεριφοράς, που έχουν διαπλαστεί από την εξέλιξη μέσα στους αιώνες. Τα αρχέτυπα δεν είναι συναισθήματα, σκέψεις ή νοητικές εικόνες. Μπορούν να είναι πηγές για όλα αυτά. Τα αρχέτυπα δεν έχουν συγκεκριμένο νόημα, δημιουργούν το νόημα. Όταν ο Jung τελειώνει την εργασία του για τη συγχρονότητα κάνει την εικασία ότι είναι δυνατόν να προχωρήσουμε στην πραγματοποίηση της ενότητας ψυχής και ύλης διαμέσου της έρευνας στα αρχέτυπα των φυσικών αριθμών.

 

Ο αριθμός είναι αρχέτυπο τάξης, το οποίο, με τη συνεχή ενασχόληση μαζί του και στο πέρασμα των αιώνων, γίνεται σε μεγάλο βαθμό συνειδητό από τον άνθρωπο και τον βοηθάει να βάλει τάξη στο χάος των φαινομένων. Ο αριθμός είναι το σύμβολο, δηλαδή σε αυτόν συμβάλλουν τα δυο βασικά πεδία, αυτό της φύσης και αυτό της ψυχής. Με την έννοια αυτή, ο αριθμός έχει ψυχοφυσική υφή, ποιοτική και συγχρόνως ποσοτική, είναι αρχικός και μη αναγώγιμος. Αντίθετα, σε αυτόν ανάγονται και η ψυχή και τα φυσικά μεγέθη, γιατί αυτά εκφράζονται από τον αριθμό.

 

Δημήτρης Γαβαλάς

O Δημήτρης Γαβαλάς γεννήθηκε στην Κόρινθο το 1949. Σπούδασε Μαθηματικά, Κυβερνητική και Συστήματα Αυτομάτου Ελέγχου σε μεταπτυχιακές σπουδές και Ψυχολογία του Βάθους σε ελεύθερες σπουδές. Εκπόνησε Διδακτορική Διατριβή με θέμα τα Μαθηματικά, τη Θεμελίωση και τη Διδακτική τους. Αρχικά εργάστηκε ως Επιστημονικός Συνεργάτης στο Πανεπιστήμιο Πατρών και ως Ερευνητής στο Κέντρο Ερευνών «Δημόκριτος». Στη συνέχεια εργάστηκε στην εκπαίδευση ως καθηγητής Μαθηματικών. Συνεργάστηκε με το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο (στη συγγραφή Προγραμμάτων Σπουδών & σχολικών βιβλίων και σε άλλα εκπαιδευτικά θέματα). Εργάστηκε επίσης στη Βαρβάκειο Σχολή, και συνέχισε ως Σχολικός Σύμβουλος. Για το πνευματικό του έργο, έχει τιμηθεί από τον Δήμο Κορινθίων. Το δοκίμιό του για τον Οδυσσέα Ελύτη έλαβε κρατική διάκριση, ενώ το ποίημα «Φανταστική Γεωμετρία» περιελήφθη στα Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας της Β΄ τάξης του Γυμνασίου.

Έργα του Δημήτρη Γαβαλά:

Ποίηση

Σπουδές. Αθήνα, 1973.
Μετάβαση στο Όριο. Αθήνα, 1974.
Ανέλιξη. Αθήνα, 1975.
Δήλος. Αθήνα, 1976.
Εσωτερική Αιμομιξία. Αθήνα, 1977.
Η Πάλη με το Άρρητο. Αθήνα, 1978.
Ελεγείο. Αθήνα, 1979.
Τα Εξωστρεφή. Αθήνα, 1980.
“Η Του Μυστικού Ύδατος Ποίησις“. Αθήνα 1983.
Το Πρόσωπο της Ευτυχίας. Κώδικας, Αθήνα, 1987.
Απλά Τραγούδια για έναν Άγγελο. Κώδικας, Αθήνα, 1988.
Φωτόλυση. Κώδικας, Αθήνα, 1989.
Ακαριαία. Κώδικας, Αθήνα, 1994.
Σύμμετρος Έρωτας Ή Τα Πρόσωπα του Αγγέλου. Γαβριηλίδης, Αθήνα, 1996
Άγγελος Εσωτερικών Υδάτων. Γαβριηλίδης, Αθήνα, 1998.
Το Λάμδα του Μέλλοντος. Γαβριηλίδης, Αθήνα, 2003.
Ποιήματα 1973-2003: Επιλογή. Γαβριηλίδης, Αθήνα, 2004.
Ου Παντός Πλειν. Γαβριηλίδης, Αθήνα, 2006.
Στη Σιωπή του Νου. Γαβριηλίδης, Αθήνα, 2013.
Δίχως Μαγνητόφωνα Φωνόγραφους Δίσκους και Μαγνητοταινίες. Γαβριηλίδης, Αθήνα, 2016.

Δοκίμιο

Η Εσωτερική Διαλεκτική στη «Μαρία Νεφέλη» του Οδυσσέα Ελύτη. Κώδικας, Θεσσαλονίκη, 1987. (σσ. 94).
Ψυχο-Κυβερνητική και Πολιτική: Αναλυτική Θεώρηση του Πολιτικού Φαινομένου. Κώδικας, Αθήνα, 1989. (σσ. 40).
Αισθητική και Κριτική Θεωρία των Αρχετύπων: Θεωρητικά Κείμενα και Εφαρμογές. Κώδικας, Αθήνα, 1999. (σσ. 202).

Μετάφραση – Εισαγωγή – Σχόλια
Nicoll, M. Ψυχολογικά Σχόλια στη Διδασκαλία του Γκουρτζίεφ. Γαβριηλίδης, Αθήνα, 1997. (σσ. 96).


Επιστημονικά Βιβλία

Πρότυπα και Χαρακτήρας Κυβερνητικών Συστημάτων: Συμβολή στη Θεωρητική Κυβερνητική – Ένα Μαθηματικό Μοντέλο. Πάτρα, 1977 και Αθήνα, 1993 . (Διδακτορική Διατριβή). (σσ. 250).
Η Θεωρία Κατηγοριών ως Υποκείμενο Πλαίσιο για τη Θεμελίωση και Διδακτική των Μαθηματικών: Συστημική Προσέγγιση της Εκπαίδευσης. Πάτρα, 2000. (Διδακτορική Διατριβή). (σσ. 350).
Θέματα από τα Σύγχρονα Μαθηματικά 1: Μη-συμβατική Ανάλυση, Ασαφή Σύνολα, Η έννοια της Μη-διακριτότητας. Εκδόσεις 3 4 5, Αθήνα, 2005. (σσ. 190).
Θέματα από τα Σύγχρονα Μαθηματικά 2: Πρώτη Μύηση στη Θεωρία Κατηγοριών. Εκδόσεις 3 4 5, Αθήνα, 2006. (σσ. 330).
Το Αρχέτυπο του Τυχερού Παιχνιδιού: Για την Τύχη, τη Μαντική και τη Συγχρονότητα Σύμφωνα με τις Απόψεις των C. G. Jung και M.- L. von Franz. Γαβριηλίδης, Αθήνα, 2006. (σσ. 280). (Σε συνεργασία).
On Number’s Nature. Nova Publishers, NY, 2009 (pp. 70).
Συστημική: Σκέψη και Εκπαίδευση – Συμβολή στο Ζήτημα της Εκπαίδευσης. Εκδόσεις Γαβριηλίδης, Αθήνα, 2011. (σσ. 310).
Αρχετυπικές Μορφογενέσεις. Γαβριηλίδης, Αθήνα, 2012.
Θέματα από τα Σύγχρονα Μαθηματικά 3: Για τη Φύση του Αριθμού. Εκδόσεις 3 4 5, Αθήνα, 2012. (σσ. 360).
Αρχέτυπο: Η Εξέλιξη μιας Σύλληψης στον Τομέα της Γνώσης. Εκδόσεις 3 4 5, Αθήνα, 2015. (σσ. 320).
Κυβερνητική: Αναζητώντας την Ολότητα. Εκδόσεις 3 4 5, Αθήνα, 2016. (σσ. 400).

Κρατικά Σχολικά Βιβλία
Οδηγίες για τη Διδασκαλία των Μαθηματικών στην Α΄ Τάξη Λυκείου. (Σε συνεργασία). ΟΕΔΒ, Αθήνα, 1997.
Μαθηματικά Θετικής Κατεύθυνσης για τη Β΄ Τάξη Λυκείου. (Σε συνεργασία). ΟΕΔΒ, Αθήνα, 1998 – 2015.
Λογική: Θεωρία και Πρακτική για τη Γ΄ Τάξη Λυκείου. (Σε συνεργασία). ΟΕΔΒ, Αθήνα, 1999-2015.
Οδηγίες για τη Διδασκαλία των Μαθηματικών στο Γυμνάσιο και το Λύκειο (Σε συνεργασία). ΟΕΔΒ, Αθήνα, 1998 – 2008.
Μιγαδικοί Αριθμοί. Κεφάλαιο στο: Μαθηματικά Θετικής Κατεύθυνσης για τη Γ΄ Τάξη Λυκείου (Σε συνεργασία). ΟΕΔΒ, Αθήνα, 1999-2015.



Δημοσίευσε επίσης πλήθος άρθρων σε εφημερίδες και περιοδικά για θέματα εκπαίδευσης, πολιτικής, λογοτεχνίας κτλ.

Αφήστε μια απάντηση

Αυτός ο ιστότοπος χρησιμοποιεί το Akismet για να μειώσει τα ανεπιθύμητα σχόλια. Μάθετε πώς υφίστανται επεξεργασία τα δεδομένα των σχολίων σας.