Η Μεγάλη Τετάρτη είναι αφιερωμένη στην αμαρτωλή γυναίκα (Λουκ. 7,47), που μετανιωμένη άλειψε τα πόδια του Κυρίου με πολύτιμο μύρο και συγχωρήθηκε για τα αμαρτήματα της, καθώς μετανόησε ειλικρινά.

Η τιμή του μύρου ήταν γύρω στα τριακόσια δηνάρια και γι’ αυτό οι μαθητές την επέκριναν και περισσότερο απ’ όλους ο Ιούδας. Γνώριζαν οι μαθητές καλά πόσο μεγάλο ζήλο έδειχνε πάντοτε ο Χριστός για την ελεημοσύνη προς τους φτωχούς.

Ο Χριστός όμως την υπερασπίσθηκε, επισημαίνοντας ότι τον προετοιμάζει για την ταφή του. Άλλωστε, είπε στους μαθητές, “εμένα θα με έχετε για λίγο ακόμα κοντά σας, τους φτωχούς θα τους βοηθάτε καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής σας”.

Ανέφερε μάλιστα και τον ενταφιασμό Του, προσπαθώντας να αποτρέψει τον Ιούδα από τη προδοσία, αλλά μάταια. Τότε απέδωσε στη γυναίκα την μεγάλη τιμή να διακηρύσσεται το ενάρετο έργο της σε ολόκληρο την οικουμένη.

Γυνή, βαλοῦσα σώματι Χριστοῦ μύρον,

Τὴν Νικοδήμου προὔλαβε σμυρναλόην.

(από την υμνολογία της ημέρας)

Ο Ιούδας αποχώρησε δυσαρεστημένος και πήγε στους Αρχιερείς, όπου και διαπραγματεύτηκε την παράδοση του Διδασκάλου του έναντι 30 αργυρίων. Όπως λέει ο ευαγγελιστής, ο Ιούδας δεν διαμαρτυρήθηκε επειδή αγαπούσε τους φτωχούς! Αντίθετα, ήταν κλέφτης και κρατούσε χρήματα από το κοινό ταμείο! (Ιω. 12 3-8)

Η υμνογραφική παράδοση συγκρίνει την μετάνοια της πόρνης με το φοβερό ολίσθημα του Ιούδα και παραλληλίζει τις δύο ψυχικές καταστάσεις. Η πόρνη ελευθερώνεται από την αμαρτία και μετανοεί, ενώ ο Ιούδας αιχμαλωτίζεται από τη φιλαργυρία και αποχωρίζεται απ’ το Θεό.

Ο ιερός Χρυσόστομος υποστηρίζει ότι δύο ήταν οι γυναίκες που άλειψαν με μύρο τον Κύριο. Οι τρεις πρώτοι Ευαγγελιστές αναφέρουν μια και την ίδια γυναίκα, που πήρε την ονομασία πόρνη. Ο Ευαγγελιστής Ιωάννης όμως κάνει λόγο για άλλη γυναίκα, αξιοθαύμαστη και σεμνή, τη Μαρία την αδελφή του Λαζάρου, που άλειψε τα άχραντα πόδια Του σκουπίζοντας τα με τις τρίχες των μαλλιών της.

Το πρωί τελείται o εσπερινός της Μεγάλης Τετάρτης και Προηγιασμένη Θεία Λειτουργία. Το απόγευμα γίνεται η Ακολουθία του Ευχελαίου και η Τελετή του Νιπτήρος που είναι και ο Όρθρος της Μεγάλης Πέμπτης που αναφέρεται σε τέσσερα γεγονότα. Τον Ιερό Νιπτήρα, το πλύσιμο δηλαδή των ποδιών των μαθητών από τον Ιησού Χριστό, τον Μυστικό Δείπνο.

Επίσης φέρεται στη μνήμη μας, η σύγκλιση του Συνεδρίου των Ιουδαίων, του ανωτάτου δηλαδή Δικαστηρίου τους, προς λήψη καταδικαστικής αποφάσεως του Κυρίου, καθώς και τα σχέδια του Ιούδα για προδοσία του Διδασκάλου του. Την Προσευχή του Κυρίου στο Όρος των Ελαιών και την προδοσία του Ιούδα, δηλαδή την αρχή των Παθών του Χριστού.

Κάθε Μεγάλη Τετάρτη, πριν από την Τελετή του Νιπτήρος, τελείται σε όλες τις εκκλησίες το Ιερό Ευχέλαιο. Πρόκειται για μια εξαιρετικά σημαντική για την Εκκλησία ακολουθία, γι’ αυτό και την έχει εντάξει στα μυστήρια της. Σήμερα το Ιερό Ευχέλαιο τελείται στις εκκλησίες, ωστόσο, πολλοί άνθρωποι καθ’ όλη τη διάρκεια του χρόνου, το κάνουν στα σπίτια τους.

Η πρώτη καταγραφή της σημασίας του ευχέλαιου, βρίσκεται σε μια επιστολή του Ιακώβου του Αδελφόθεου. «Ασθενεί τις εν υμίν; Προσκαλεσάσθω τους πρεσβυτέρους της εκκλησίας και προσευξάσθωσαν επ’ αυτόν, αλείψαντες αυτόν ελαίω εν τω ονόματι αυτού. Και η ευχή της πίστεως σώσει τον κάμνοντα και εγερεί αυτόν ο Κύριος, καν αμαρτίας η πεποιηκώς αφεθήσεται αυτώ» (επιστολή Ιακώβου ε΄ 14-15).

Δηλαδή: «Είναι κάποιος από σας άρρωστος; Να προσκαλέσει τους πρεσβυτέρους της εκκλησίας να προσευχηθούν γι’ αυτόν και να τον αλείψουν με λάδι, επικαλούμενοι το όνομα του Κυρίου. Και η προσευχή που γίνεται με πίστη θα σώσει τον άρρωστο. Ο Κύριος θα τον κάνει καλά. Κι αν έχει κάνει αμαρτίες θα του τις συγχωρήσει». Σύμφωνα, λοιπόν, με το αγιογραφικό χωρίο σκοπός του ιερού μυστηρίου του Ευχελαίου είναι πρωταρχικά η ίαση της σωματικής νόσου.

Την Μεγάλη Τετάρτη το βράδυ, κατά την οποία στους Ιερούς Ναούς μας ψάλλεται ο Όρθρος της Μεγάλης Πέμπτης, η Εκκλησία μάς παρουσιάζει τον Μυστικό Δείπνο, κατά τη διάρκεια του οποίου ο Κύριος παρέδωσε στους Μαθητές και Αποστόλους Του το Μυστήριο της Θείας Ευχαριστίας. Αυτός που μετανοεί, αυτός που αγωνίζεται να απαλλαγεί από τα δεσμά της αμαρτίας, αυτός αξιώνεται να γίνει συνδαιτυμόνας στο Θεϊκό τραπέζι. Αυτός αξιώνεται να τραφεί με το Σώμα και το Αίμα του Χριστού. Να κορέσει την πνευματική του δίψα. Να αποκτήσει και πάλι την δυνατότητα της αθανασίας, της αφθαρσίας, τη δυνατότητα να είναι παιδί του Θεού, κατά χάριν θεός. Και όλα αυτά είναι δώρα που απορρέουν από το Σταυρό και το κενό μνημείο του Θεανθρώπου.

«Μεγάλη Τετάρτη

Στον Όρθρο το Ευαγγελικό ανάγνωσμα είναι από τον Ιωάννη (12, 17-50). Αναφέρεται σ’ αυτούς που αρνήθηκαν τον Χριστό και κάνει την εσχατολογική προειδοποίηση: «Νυν κρίσις εστί του κόσμου… Ο αθετών εμέ και μη λαμβάνων τα ρήματα μου, έχει τον κρίνοντα αυτόν · ο λόγος ον ελάλησα, εκείνος κρίνει αυτόν εν τη εσχάτη ημέρα».

Στην Ακολουθία των Προηγιασμένων Δώρων διαβάζεται στο Ευαγγέλιο του Ματθαίου (26, 6-16) η ιστορία της γυναίκας που με πολύτιμα μύρα έλουσε τα πόδια του Ιησού Χριστού. Αυτή η γυναίκα με τούτη την πράξη της είναι η εικόνα της αγάπης και της μετάνοιας , μοναδικά μέσα για την ένωσή μας με τον Χριστό.

3. Τα Ευαγγελικά αναγνώσματα βρίσκουν τέλεια ερμηνεία και ανάπτυξη στην υμνολογία αυτών των ημερών. Τα στιχηρά και τα τριώδια (σύντομοι κανόνες από τρεις ωδές που ψάλλονται στον Όρθρο) αναλύουν τα Ευαγγελικά νοήματα. Μια προειδοποίηση, προτροπή διατρέχει όλους αυτούς τους ύμνους: το τέλος, η κρίση έρχεται… ας προετοιμαστούμε ανάλογα…

«Ερχόμενος ο Κύριος προς το εκούσιον Πάθος, τοις αποστόλοις έλεγεν εν τη οδώ · ιδού αναβαίνομεν εις Ιεροσόλυμα, και παραδοθήσεται ο Υιός του άνθρωπου, καθώς γέγραπται περί αυτού. Δεύτε ουν και ημείς κεκαθαρμέναις διανοίαις, συμπορευθώμεν αυτώ και συσταυρωθώμεν και νεκρωθώμεν δι’ αυτόν ταις του βίου ηδοναίς · ίνα και συζήσωμεν αυτώ και ακούσωμεν βοώντος αυτού · Ουκέτι εις την επίγειον Ιερουσαλήμ, δια το παθείν, αλλά αναβαίνω προς τον Πατέρα μου και Πατέρα υμών, και Θεόν μου, και Θεόν υμών. Και συνανυψώ υμάς εις την άνω Ιερουσαλήμ, εν τη Βασιλεία των Ουρανών.»

(Στιχηρό από τους Αίνους του Όρθρου της Μεγάλης Δευτέρας).

«Ιδού σοι το τάλαντον ο Δεσπότης εμπιστεύει, ψυχή μου · φόβω δέξαι το χάρισμα, δάνεισαι τω δεδωκότι, διάδος πτωχοίς και κτήσαι φίλον τον Κύριον, ίνα στης εκ δεξιών αυτού, όταν έλθη εν δόξη και ακούσης μακαριάς φωνής · Είσελθε δούλε, εις την χαράν του Κυρίου σου. Αυτής αξίωσόν με, Σωτήρ, τον πλανηθέντα, δια το μέγα σου έλεος»

(Δοξαστικό των Αίνων στον Όρθρο της Μεγάλης Τρίτης).

4. Στη διάρκεια της Μεγάλης Σαρακοστής τα δυο βιβλία της Παλαιάς Διαθήκης που διαβάζονται στους Εσπερινούς είναι η Γένεση και οι Παροιμίες. Με την αρχή της Μεγάλης Εβδομάδας αντί γι’ αυτά έχουμε τα βιβλία «Έξοδος» και «Ιώβ», πάλι από την Παλαιά Διαθήκη. Η Έξοδος είναι η ιστορία της σωτηρίας του Ισραήλ, της ελευθερίας του από τη σκλαβιά των Αιγυπτίων, η ιστορία δηλαδή της Διάβασης των Εβραίων. Αυτή η ιστορία προετοιμάζει και μας να κατανοήσουμε την έξοδο του Χριστού προς τον Πατέρα Του, την ολοκλήρωση δηλαδή του έργου της σωτηρίας μας. Ο Ιώβ, ο πολύπαθος, είναι η προεικόνιση του Ιησού Χριστού στην Παλαιά Διαθήκη. Αυτά τα αναγνώσματα από το βιβλίο του Ιώβ προαναγγέλλουν το μεγάλο μυστήριο των παθών του Κυρίου, της υπακοής και της θυσίας Του.
5. Η λειτουργική πορεία αυτών των ήμερων έχει ακόμα το ρυθμό της Μεγάλης Σαρακοστής. Λέγεται ακόμα η προσευχή του Εφραίμ του Σύρου, («Κύριε και Δέσποτα της ζωής μου, πνεύμα αργίας, περιέργειας, φιλαρχίας και αργολογίας, μη μοι δως. Πνεύμα δε σωφροσύνης, ταπεινοφροσύνης, υπομονής και αγάπης χάρισαί μοι τω σω δούλω. Ναι Κύριε Βασιλεύ, δώρησαί μοι του οράν τα εμά πταίσματα, και μη κατακρίνειν τον αδελφόν μου · ότι ευλογητός ει εις τους αιώνας των αιώνων. Αμήν») και γίνονται οι ανάλογες μετάνοιες. Επίσης έχουμε εκτεταμένα αναγνώσματα από το Ψαλτήρι και βέβαια κάθε πρωί την Ακολουθία των Προηγιασμέ νων Δώρων, με τους ύμνους της Μεγάλης Σαρακοστής. Βρισκόμαστε ακόμα στην περίοδο της μετανοίας, γιατί μόνο η μετάνοια μας εξασφαλίζει τη συμμετοχή μας στο Πάσχα του Κυρίου μας και μας ανοίγει τις θύρες στο Πασχάλιο δείπνο.
   

Τελικά την Αγία και Μεγάλη Τετάρτη όταν η τελευταία πια Ακολουθία των Προηγιασμένων Δώρων φτάνει στο τέλος, αφού τα Τίμια Δώρα έχουν μεταφερθεί από την Αγία Τράπεζα, ο ιερέας λέει, για τελευταία φορά, την προσευχή του Αγίου Εφραίμ. Σ’ αυτό ακριβώς το σημείο η προετοιμασία φτάνει στο τέλος. Ο Κύριος μας καλεί τώρα στο τελευταίο Του δείπνο.»

π. Αλεξάνδρου Σμέμαν, Η ΜΕΓΑΛΗ ΕΒΔΟΜΑΔΑ, Εκδ. Ακρίτας 1990

Βλ. προηγούμενα άρθρα.