Στο βιβλίο αυτό συγκεντρώνονται μια σειρά από κείμενα του Γιάννη Πατίλη, γραμμένα και δημοσιευμένα την περίοδο 1978-2013, που σχετίζονται με τα Λογοτεχνικά Περιοδικά, τον «μικρό τύπο» όπως ονομάζονται στην παγκόσμια βιβλιογραφία. Αποτελείται από ομιλίες, άρθρα, συνεντεύξεις, σχόλια και κριτικές που «λογοδοτούν σχεδόν πάντα στις ανάγκες της συγκυρίας», όπως μας επισημαίνει ο συγγραφέας στον πρόλογό του (σ.15).
Συλλέγονται είτε από τις σελίδες του περιοδικού Πλανόδιον, που εξέδιδε και διεύθυνε για χρόνια, είτε από περιοδικά και εφημερίδες, είτε από αδημοσίευτες ομιλίες σε διάφορες συγκεντρώσεις. Οι απόψεις του ανατέμνονται και επανέρχονται, μια και προέρχονται από άρθρα που γράφτηκαν σε μεγάλο χρονικό διάστημα και η αρχική πρόθεση δεν ήταν να αποτελέσουν ένα οργανωμένο βιβλίο, αλλά παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον η εξέλιξή, η συμπλήρωση και οι παγίωσή τους, φτιάχνοντας έναν στιβαρό ιδεολογικό και ειδολογικό προσανατολισμό, τόσο προσωπικό όσο και γενικότερο των αντίστοιχων εντύπων, κυρίως στην Ελλάδα αλλά και στις δυτικές χώρες,
Η πρώτη ενότητα, «Αναφορές στο πεδίο», έχει περισσότερο θεωρητικό χαρακτήρα, σε σχέση με την ύπαρξη και την εξέλιξη του «μικρού τύπου», τις προκλήσεις και της προοπτικές του.
Στην επόμενη, «Αυτοαναφορικά», αναφέρεται στο περιοδικό του και στις δράσεις του, κάνοντας αποτίμηση και αυτοκριτική.
Στην ενότητα «Ασκήσεις» οι πληροφορίες και οι ειδήσεις έχουν επικαιρικό και αποσπασματικό χαρακτήρα και λειτουργούν ως σχολιασμός και κριτική αρθρογραφία υπαρχόντων δημοσιεύσεων του τύπου ή διαφόρων συμβάντων.
Το έργο αυτό κινείται μεταξύ λόγιου-πολιτιστικού, ενημερωτικού και δημοσιογραφικού ύφους. Γενικότερα, αποτελείται από άρθρα επικαιρότητας και θέσεις αισθητικού και ιδεολογικού ενδιαφέροντος που σχετίζονται με το θέμα του. Το «ευρετήριο ονομάτων, προσώπων και πραγμάτων», που υπάρχει στο τέλος του βιβλίου, μας πιστοποιεί τον στόχο του, στο να χρησιμοποιηθεί ως πηγή μελέτης αυτών. Είναι δηλαδή ένα άμεσο ή έμμεσο μελέτημα μιας ολόκληρης εποχής, αλλά και γενικότερης ισχύος. Μέσα από τα συντεχνιακά σχόλια και τις περιγραφές συμβάντων, που αντιμετωπίζονται με τόλμη και ειλικρίνεια, μας δίνει μια τοιχογραφία των λογοτεχνών της αντίστοιχης περιόδου και αυτών του Πλάνόδιου και ποιοι από αυτούς προβλήθηκαν από τις σελίδες του. Συχνά η αποσπασματικότητα των πληροφοριών και το παιγνιώδες ή ειρωνικό ύφος τους, απαιτούν για την κατανόησή τους πρότερες γνώσεις για τα λογοτεχνικά δρώμενα της εποχής.
Ο Πατίλης εξαίρει τον ρόλο του Λογοτεχνικού Περιοδικού ως φορέα αντίστασης στη μαζικοποίηση των Μ.Μ.Ε και κοιτίδα μικροκλίμακας αυτόνομου πολιτισμού, αλλά και ανάδειξης λογοτεχνών. Παρέες ανθρώπων, με κοινά ενδιαφέροντα και συνήθως αισθητικές θέσεις, το δημιουργούν και αποτελεί πηγαία και γνήσια έκφραση των συντελεστών του, που δεν έχουν τα καταναλωτικά κριτήρια και τις σκοπιμότητες κάποιων άνωθεν προσώπων και συμφερόντων, όπως σχεδόν σε όλες τις εφημερίδες και την τηλεόραση. Άρα -ας μου επιτραπεί η παρέμβαση- αποτελεί στοιχείο αυτενέργειας και άμεσης δημοκρατίας του λόγου, συμβάλλοντας στην ανεξάρτητη εξέλιξη του χώρου.
Είναι έντυπο ειδικού περιεχομένου και απευθύνεται σε ανθρώπους που αγαπούν το βιβλίο, λογοτέχνες ή όχι, και θέλουν να ενημερωθούν για αυτό ή να γνωρίσουν το έργο άλλων, σε μεγαλύτερο και αναλυτικότερο βαθμό από ότι παρέχουν τα συνήθως σύντομα κείμενα των εφημερίδων. Επίσης, δημοσιεύονται εργασίες και κριτικές, που προάγουν την έρευνα, χρήσιμα εργαλεία για τους πανεπιστημιακούς και τους μελετητές και συμβάλλουν στη διαμόρφωση του «λογοτεχνικού κανόνα». Συνάμα, το αναγνωστικό κοινό έρχεται σε επαφή με μεταφρασμένα έργα ξένων δημιουργών. Ο τρόπος που συμβαίνουν όλα αυτά αλλά και στοιχεία για την έκδοση, κυκλοφορία και σύνταξη αυτών των εντύπων παρουσιάζονται εντός του έργου, που αποτελεί καρπό της μακρόχρονης πείρας του δημιουργού του στον χώρο αυτό.
Χαρακτηριστική είναι η ταξινόμηση των περιοδικών σε «πολιτιστικά λογοτεχνικά περιοδικά» (σ.116) ή «περιοδικά καθρέφτες» (σ.141) και σε «περιοδικά ταυτότητας» (σ.116) ή «περιοδικά έκφρασης» (σ.141). Τα πρώτα είναι αυτά που φροντίζουν «να αντικατοπτρίζουν στις σελίδες τους, με κάποια κριτήρια βέβαια, ει δυνατόν ολόκληρο το φάσμα της λογοτεχνικής παραγωγής» (σ.141) και τα δεύτερα αυτά που αποτυπώνουν το ύφος, τις θέσεις και τις προσωπικές εμμονές ενός περιορισμένου αριθμού συντελεστών. Το Πλανόδιον το τοποθετεί κυρίως στη δεύτερη κατηγορία. Η κατηγοριοποίηση αυτή δεν φέρει παραπομπή σε κάποιον άλλο, οπότε θα πρέπει μάλλον να αποδοθεί στον συγγραφέα, και αποτελεί ένα χρήσιμο εργαλείο μελέτης του «μικρού τύπου», μια και η φιλολογική επιστήμη χρησιμοποιεί τις ομαδοποιήσεις για να διευκολύνει το έργο της.
Το βιβλίο αυτό αποτελεί το επιστέγασμα μιας ολόκληρης εποχής των έντυπων Λογοτεχνικών Περιοδικών. Εκδόθηκε στο μεταίχμιο της έκρηξης των ψηφιακών (2013) και περιέχει κείμενα που έχουν γραφτεί στις αμέσως προγενέστερες δεκαετίες. Το Ψ.Λ.Π. δεν κατήργησε το έντυπο -προς το παρόν- αλλά άλλαξε σε μεγάλο βαθμό τον ρόλο, τους στόχους και τη μορφή του, κάτι όμως που δεν αποτελεί αντικείμενο εξέτασης του παρόντος κειμένου (για παράδειγμα αποδυνάμωσε την πληροφοριακή χρήση του, ενώ ένα μεγάλο μελέτημα ή αφιέρωμα διαβάζεται ευκολότερα σε έντυπη μορφή και ίσως οργανώνεται με μεγαλύτερη υπευθυνότητα). Αποτελεί έτσι τεκμήριο για το άμεσο παρελθόν, αλλά και εργαλείο ανίχνευσης των στοιχείων του που εξακολουθούν και εξελίσσονται στο παρόν, αφού η ιστορία αποτελεί μια συνέχεια.
