Στη σημερινή ανάρτηση θερινής ραστώνης παρά θιν’ αλός, ο σεφ προτείνει τον διάσημο ποιητή Zbigniew Herbert και ένα από τα πλέον γνωστά του ποιήματα –καλή σας απόλαυση.
Ο κ. Cogito για την Ανάγκη της Ακρίβειας
Ο κ. Cogito
είναι θορυβημένος από ένα πρόβλημα
στον τομέα των Εφαρμοσμένων Μαθηματικών
τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουμε
με τις πράξεις της απλής Αριθμητικής
τα παιδιά είναι τυχερά
προσθέτουν μήλο στο μήλο
αφαιρούν κόκκους από κόκκους
το άθροισμα είναι σωστό
το νηπιαγωγείο του κόσμου
πάλλεται με ασφαλή ζεστασιά
τα σωματίδια της ύλης έχουν μετρηθεί
τα ουράνια σώματα ζυγίστηκαν
και μόνο στις ανθρώπινες υποθέσεις
βασιλεύει υπέρτατη ασυγχώρητη αφροντισιά
η έλλειψη ακριβούς πληροφορίας
πάνω από την απεραντοσύνη της ιστορίας
σέρνεται ένα φάντασμα
το φάντασμα της αοριστίας
Πόσοι Έλληνες σκοτώθηκαν στην Τροία
– δεν ξέρουμε
να δώσουμε τις ακριβείς απώλειες
και στις δύο πλευρές
στη Μάχη της Gaugamela
στο Agincourt
στη Λειψία
στο Kutno
Και επίσης τον αριθμό των θυμάτων
της τρομοκρατίας
του λευκού
του κόκκινου
του καφέ
– Ω χρώματα αθώα χρώματα –
– δεν ξέρουμε
αληθινά δεν ξέρουμε
Ο κ. Cogito
απορρίπτει τη λογική εξήγηση
ότι ήταν πολύ καιρό πριν
ο άνεμος έχει αναμείξει εντελώς τις τέφρες
το αίμα έρευσε στη θάλασσα
λογικές εξηγήσεις
ενισχύουν το αλάφιασμα
του κ. Cogito
γιατί ακόμα και το τι
συμβαίνει κάτω από τα μάτια μας
αποφεύγει τους αριθμούς
χάνει την ανθρώπινη διάσταση
κάπου πρέπει να υπάρχει κάποιο λάθος
ένα μοιραίο ελάττωμα στα εργαλεία μας
ή ένα σφάλμα της μνήμης
* *
Ο Zbigniew Herbert διερεύνησε τον τόπο της ανθρώπινης ηθικής υπό τον ολοκληρωτισμό, αλλά αναζητώντας τα ακριβή μέσα για να τον περιγράψει, στράφηκε σε μαθηματικές έννοιες, αναγνωρίζοντας σε αυτές τη δυνατότητά τους να φωτίζουν, αν δεν λύνουν, το ηθικό πρόβλημα. Αν και πιο προφανές προς το τέλος της ζωής του και πιο ρητά, μια πληρέστερη ανάγνωση ολόκληρου του έργου του αποκαλύπτει ένα άνοιγμα στην πραγματοποίηση του δυναμικού των Μαθηματικών τόσο για να μοντελοποιήσουν όσο και για να προτείνουν. Ο Herbert αναγνωρίζει στα Μαθηματικά χαρακτηριστικά της προβλεψιμότητας και της αιτιοκρατικής γνώσης και την ύπαρξη βασικών δομικών στοιχείων της γνώσης, καθώς και ιδιότητες όπως η πολλαπλότητα και η ‘αβέβαιη σαφήνεια’. Στη σειρά ποιημάτων “Cogito”, διερευνά κατά πόσο ο ορθολογιστής κ. Cogito μπορεί να ξεπεράσει τους περιορισμούς του ορθολογισμού, που ο ίδιος έχει επιβάλει στον εαυτό του, και σε ποιο βαθμό η καθολικότητα και το απρόσωπο μπορούν στην πραγματικότητα να απελευθερωθούν προσωπικά.
Ο Herbert ήταν αναμφισβήτητα ευαίσθητος στις πολυπλοκότητες και τις δυνατότητες των Μαθηματικών και προσπάθησε να φέρει τον εαυτό του και την Ποίησή του σε μια σχέση μαζί τους. Αλλά, επίσης, απωθήθηκε από τη δική του αρχική και στενή αντίληψη για το τι συνθέτει τα Μαθηματικά, αν και συγκλονίστηκε από τις νεωτερικές έννοιες της ασάφειας και αβεβαιότητας. Για τον Herbert, οι κίνδυνοι για την εφαρμογή ενός μαθηματικού μοντέλου στην ποιητική είναι πολλαπλοί˙ η Ποίηση και τα Μαθηματικά, κατά την άποψή του, υποστηρίζουν μια ηθική ανθρώπινη κοινωνία.
Όσον αφορά τα Μαθηματικά, στο ένα άκρο υπάρχει η εφαρμογή μιας ψυχρής απάνθρωπης και περιορισμένης προσέγγισης που αποκλείει οποιαδήποτε λεπτότητα, ενώ στο άλλο, σύγχρονο άκρο, υπάρχει αβεβαιότητα και απουσία ανθρώπινης αιτιότητας. Ο Herbert δεν ασχολείται με τη μαθηματική μέθοδο per se, αλλοτριωμένη από την αντιληπτή στενότητα ή την υποτιθέμενη μηχανιστική φύση της μαθηματικής σκέψης, αλλά δείχνει μια συνειδητοποίηση του πιο περίπλοκου χαρακτήρα των Μαθηματικών. Για τον Herbert, μια ορθολογική προσέγγιση, που επεκτάθηκε για να συμπεριλάβει και τη μη ορθολογική, είναι εντυπωσιακή, αλλά εν τέλει μη ικανοποιητική και ανεκπλήρωτη, ενώ άλλοι ποιητές, όπως ο Barbilian/ Barbou, βρίσκoυν την εκπλήρωση ακριβώς σε εκείνη την απρόσωπη συμπερασματικότητα.
* *
Για τον Zbigniew Herbert
- Herbert, Zbigniew. Poezje wybrane : Selected Poems. Translated by John and Bogdana Carpenter, Czesław Miłosz, and Peter Dale Scott. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 2008.
- ———. Report from the Besieged City & Other Poems. Translated by John Carpenter and Bogdana Carpenter. New York: Ecco Press, 1985.
- ———. Selected Poems. Translated by John Carpenter and Bogdana Carpenter. Oxford; New York: Oxford University Press, 1977.
- ———. Selected Poems. Translated by Czesław Miłoszand Peter Dale Scott. Manchester: Carcanet, 1985.
- ———. The Collected Poems, 1956-1998. Translated by Alissa Valles. New York: Ecco, 2007.
- ———. Wiersze zebrane. Edited by Ryszard Krynicki. Kraków: Wydawnictwo a5, 2008.
Ο Zbigniew Herbert) (1924 – 1998) ήταν Πολωνός ποιητής, δοκιμιογράφος, δραματουργός και ηθικολόγος. Είναι ένας από τους πιο γνωστούς και μεταφρασμένους μεταπολεμικούς Πολωνούς συγγραφείς. Ενώ πρωτοδημοσίευσε τη δεκαετία του 1950, αμέσως μετά σταμάτησε οικειοθελώς να υποβάλλει τα περισσότερα από τα έργα του σε επίσημες εκδόσεις της πολωνικής κυβέρνησης. Συνέχισε να δημοσιεύει τη δεκαετία του 1980, αρχικά στον υπόγειο (underground) τύπο. Από τη δεκαετία του 1960, προτάθηκε πολλές φορές για το Βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας. Τα βιβλία του έχουν μεταφραστεί σε πολλές γλώσσες.
