Εργοδότης της ζωής μας η έμπνευση
Πολλοί έχουν αναρωτηθεί τι χρειάζεται η ποίηση σε χαλεπούς καιρούς: κι οι ποιητές χρειάζονται σ’ έναν μικρόψυχο καιρό; (κατά το διάσημο στίχο του Friedrich Hölderlin). Την απάντηση μας τη δίνει η δεύτερη ποιητική συλλογή του Κωνσταντίνου Γεωργίου Σε πτώση δοτική (Εκδόσεις Ιωλκός, 2023): Μας δόθηκε/η ποίηση/σε τούτην τη ζωή/για να χορωδούμε/στους μουσικούς της φθόγγους/τις κλίμακες του Θεού («Μας δόθηκε», σελ. 13). Όπως και στην προηγούμενη συλλογή του (Σε πρώτο πληθυντικό, Εκδόσεις Ιωλκός, 2020), είναι φανερή η μεγάλη σημασία, η θεμελιώδης αξία της ποίησης, για να δίνει νόημα στη ζωή μας, να μας παρηγορεί, να ομορφαίνει την πλάση. Η ποίηση, με τον τρόπο που μάθαμε από το Νικηφόρο Βρεττάκο, είναι που μας χορταίνει: Λίγο ψωμί, λίγο τυρί,/ένα φεγγάρι κόκκινο/κομμένο στα τέσσερα,/ένα κανάτι ολόγιομο ποίηση/— και τους χόρτασες όλους («Στρωμένο τραπέζι», σελ. 72).
Στενά συνυφασμένη με την ποίηση είναι η πανανθρώπινη αγάπη: οι στίχοι υμνούν το ανεκλάλητο της αγάπης («Μας δόθηκε», σελ. 13). Η ζωή του ανθρώπου, κατά τον ποιητή, ολοκληρώνεται με την προσφορά, οφείλει να είναι δοτική («Ο εκπεπτωκώς», σελ. 14). Ακόμα και η πτώση από τον Παράδεισο δίνει την ευκαιρία της δοτικής διάθεσης. Οι στίχοι των ποιητών πρέπει να λευτερωθούν από τα χάρτινα δεσμωτήρια, για να μας μεταφέρουν στην ήπειρο της αγάπης («Η στιγμή της αγάπης», σελ. 98). Η ποίηση είναι γραμμένη με το μελάνι της ανυποχώρητης τρυφερότητας («Το κόκκινο που μας πνίγει», σελ. 103).
Το άλλο πρόσωπο της ποίησης είναι ο έρωτας. Οι στίχοι αποτελούν ανάγλυφες εντυπώσεις που αφήσαν/τα πέλματα των ποδιών σου στο ακροθαλάσσι («Η γένεσις της ποίησης», σελ. 15). Η ποίηση εκφράζει της Κόρης το άφατο φως («Ικέτης λόγος», σελ. 17). Γίνεται ναός ευσεβών πόθων προτεταμένων στο άπειρο («Ικέτης λόγος», σελ. 16). Μες από τις λέξεις ο κόρος ανάβει/στων ανθρώπων τις καρδιές («Αρματοδρομίες», σελ. 31).
Πρόκειται, λοιπόν, για ποίηση ακραιφνώς και ανυπόκριτα λυρική, όπως την έχουμε γνωρίσει στην προηγούμενη συλλογή του Κωνσταντίνου Γεωργίου. Ο δημιουργός δε φοβάται να εκφράσει άμεσα τα συναισθήματά του. Παραμένει αισιόδοξος τραγουδιστής της ελπίδας, της μέρας που οι άνθρωποι δεν θα συνομιλούν με όπλα παρά μόνο με ποιήματα και τραγούδια («Μια μέρα», σελ 62). Έτσι, η φωνή του συνεχίζει το τραγούδι του Νικηφόρου Βρεττάκου, του Γιάννη Ρίτσου, του πρώιμου Τάσου Λειβαδίτη. Στους δύο τελευταίους αφιερώνει, μάλιστα, και από ένα ποίημα. Όμως, η λύρα του εμπλουτίζεται και με τις νότες του υπερρεαλισμού. Το χαρακτηριστικότερο παράδειγμα είναι το ποίημα «Οι κήποι της χαράς ή ωδή εις τον Ανδρέαν Εμπειρίκον» (σελ. 35): στους παφλάζοντες στεναγμούς των υδάτων,/είναι τα ανακινούμενα φτερά των αγαλμάτων/στους πελιδνούς τρούλους των ουρανών.
Επίσης, χαρακτηριστική είναι η αγάπη για τη γλώσσα. Δεν είναι με ιδέες που φτιάχνουμε στίχους, είναι με λέξεις, έχει επισημάνει ο Mallarmé. Δεν είναι τυχαίο, λοιπόν, ότι οι τίτλοι και των δύο συλλογών του Γεωργίου αποτελούν λογοπαίγνια με όρους της γραμματικής (πτώση, πληθυντικός αριθμός). Την αγάπη για τη γλώσσα μαρτυρούν ο έντεχνος λόγος και ο λεξιλογικός πλούτος. Χρησιμοποιούνται ακόμη και λέξεις της παραδοσιακής μας ποίησης καθώς και πιο λόγιες. Στην εκφραστική παλέτα προστίθεται ο πειραματισμός με το ύφος των υπερρεαλιστών: το χαριτωμένο και το ευαίσθητο και το εύρυθμο/πρωινής αγάπης δρόσου ευλαβών αμυγδαλέων,/δίπλωμα ρυσίβροτον λευκού φορέματος («Ικέτης λόγος», σελ. 16).
Χαρακτηριστική είναι και η πλούσια εικονοποιία. Σε κάθε ποίημα ο αναγνώστης ευφραίνεται από τις εικόνες: κάποτε, όταν πια όλοι οι άνθρωποι θα ’χουν μια στάλα ελπίδα στο σταμνί του ονείρου/και μια μπουκιά ζεστό ψωμί στο στόμα τους,/και όλοι οι λαοί θα υφαίνουν το μάλλινο μέλλον τους στον αργαλειό της λευτεριάς («Η στιγμή της αγάπης», σελ. 97). Η εικονοποιία φιλοτεχνείται με την έντεχνη ισορροπία επιθέτων, ουσιαστικών, ρημάτων και επιρρημάτων.
Τα ανωτέρω γνωρίσματα θα τα εντοπίσουμε και στις τρεις ενότητες της συλλογής. Η πρώτη τιτλοφορείται Το χοροστάσι του ήλιου: περιέχει 23 ποιήματα, που εκφράζουν όλα τα κύρια θέματα με έμφαση στον έρωτα, στην αγάπη και στην ποίηση. Σε ορισμένα ποιήματα υμνείται με εξιδανικευτική διάσταση και λυρική τόλμη ο σαρκικός πόθος. Η δεύτερη ονομάζεται Θραύσματα: αποτελείται από 26 συντομότερα ποιήματα, μερικά από τα οποία είναι πεζόμορφα, και κινείται στην ίδια θεματολογία. Η τρίτη έχει τον τίτλο Πορεία στην νύχτα: περιέχει 15 ποιήματα. Στη θεματολογία προστίθεται η κριτική για το σύγχρονο σκληρό κόσμο: Πώς να σε συγχωρέσουν/τα μάτια ενός μικρού παιδιού/που επέτρεψες η ζωή του/να πριονίζεται ολόκορμη/στο ανήλιαγο δάσος της αδικίας; («Γυάλινα μάτια», σελ. 88).
Η συλλογή Σε πτώση δοτική είναι λόγος έντεχνος, μα ταυτόχρονα λόγος ευφροσύνης, αγάπης και παρηγοριάς. Μας προτρέπει να ονειρευτούμε έναν κόσμο λύτρωσης, όπου όλοι οι άνθρωποι θα’ χουν ένα μικρό άστρο για προσκεφάλι. Αυτό θα συμβεί, όταν πια ο μόνος εργοδότης στη ζωή των ανθρώπων θα είναι η έμπνευση («Η στιγμή της αγάπης», σελ. 97).
Νίκος Παπάνας
