ένα ψεύδος περιδινούμενο που λέει την αλήθεια
Έστω ότι ορίζουμε ως συντεταγμένες την παντοδυναμία της ματαίωσης, το αβέβαιο της ύπαρξης, το μετέωρο ταξίδι των συναισθημάτων. Έστω ότι δεν ξέρουμε αν ερχόμαστε ή φεύγουμε, ποιος ο προορισμός μας, ποιος ο παραλήπτης του μηνύματός μας. Τότε ιχνηλατούμε το τοπίο της νέας ποιητικής συλλογής Ο θυρωρός των ημερών της Ευτυχίας-Αλεξάνδρας Λουκίδου (Εκδόσεις Κέδρος, 2022).
Το πιο εντυπωσιακό σε αυτήν τη συλλογή είναι η χρήση της γλώσσας. Η σύνταξη είναι δημιουργικά πολύπλοκη, οι σημασίες ιριδίζουν σε πολλές αποχρώσεις. Εύστοχα χρησιμοποιούνται οι συνδυασμοί των αντιφάσεων: ταχεία βραδυκίνητη («Οι ήρωες του Μπέκετ φορούσαν πάντοτε καπέλο», σελ. 32), αφτέρουγα φτερουγίζουν («Ωδή στη βαλίτσα», σελ. 24), ανάμεσα στα νοτισμένα σπίρτα και στη φλόγα τους («Τρεις υποθέσεις και μία διάψευση», σελ. 86). Αυτήν τη σύζευξη την ομολογεί ευθέως η ποιήτρια, δηλώνοντας ότι υπηρετεί τη συρραφή του παράδοξου («Συνομιλία με τον Τζον Άσμπερι για τα κολλάζ του», σελ. 78), την ειρωνεία του ασύνδετου («Συνομιλία με τον Τζον Άσμπερι για τα κολλάζ του», σελ. 79), την αρμονία του περιττού («Γλώσσα, η μικτή καταπόνηση», σελ. 81). Τα πολλαπλά επίπεδα δηλώνονται και με τη χρήση κειμένων σε αγκύλες ή σε πλάγια γραφή. Για το σκοπό αυτόν αξιοποιούνται ακόμη και επιστημονικοί όροι: να επικαλούμαι το οίδημα στην ποδοκνημική («Από το σπίτι της παρόδου Κράσνη 18 μέχρι το σπίτι μου», σελ. 40).
Όμως, η γραφή δεν είναι εγκεφαλική, δεν υπάρχει η ξύλινη γλώσσα κι η εκζήτηση που θα βρούμε σε άλλους δημιουργούς. Οι στίχοι διαρθρώνονται αρμονικά με τολμηρές και σύνθετες εικόνες: Το δέντρο, ταχεία βραδυκίνητη, αφίχθη ένα απόγευμα/χωρίς αναγγελία απ’ τον σταθμάρχη./ Έκτοτε, στις αναπηρικές του ρόδες ριζωμένο/διαιρεί τον χώρο στο εδώ και πέρα απ’ τον φεγγίτη («Οι ήρωες του Μπέκετ φορούσαν πάντοτε καπέλο», σελ. 32). Χάρη στην πολυπρισματική γραφή, αισθανόμαστε ότι η ποιήτρια συνομιλεί με άλλες φωνές εντός της, κι ενίοτε αυτοσαρκάζεται. Αθροίζει αινιγματικές πληγές από βαθιά ρωγμή γλυκύτερη («Αθήνα με τη μέθοδο Μπράιγ», σελ. 28), εθίζεται στην ανανέωση της πλάνης, σε διαρκή ταλάντωση απ’ τη φυγή στον ερχομό («Οι ήρωες του Μπέκετ φορούσαν πάντοτε καπέλο», σελ. 33).
Σ’ αυτήν την περιπλάνηση η μόνη σταθερά είναι ο χρόνος: Μετρά ο ωρολογοποιός/με τη μεζούρα του ράφτη πια τον χρόνο («Ο θυρωρός των ημερών», σελ. 9). Ο αρουραίος των λεπτοδειχτών μάς ροκανίζει αλύπητα («Οι ήρωες του Μπέκετ φορούσαν πάντοτε καπέλο», σελ. 33). Ο χρόνος εκρήγνυται στο σώμα («Νανούρισμα για σιγανές αφυπνίσεις», σελ. 38) κι αυστηρά χαράζει τη θνητότητα («Πλανόδια μικροπωλήτρια μακριά απ’ την Ελευσίνα», σελ. 59). Θαρρείς, μάλιστα, πως κι ο ίδιος ο χρόνος γερνά: τα ξεκούρδιστα σώματα των γηραλέων ωρών («Ξένο σώμα», σελ. 13).
Επιπλέον διάσταση, εν μέρει πιο αισιόδοξη αυτήν τη φορά, προσδίδουν στον χρόνο οι μνήμες ιστορικών γεγονότων. Διαβάζουμε για τη Φιλική Εταιρεία και για τη Μικρασιατική καταστροφή. Επίσης ταξιδεύουμε στο παρελθόν της Θεσσαλονίκης (Βαρδάρης, Μύλοι Αλλατίνη): Ακίνητος κι ο βασιλιάς έφιππος στην πλατεία./ Καλπάζει ακίνητη η εποχή («Βαρδάρης after», σελ. 57). Ωστόσο, το παρελθόν συνδέεται με την αινιγματική αγωνία του παρόντος: Βράζει και εξατμίζεται το νερό/επείγει να σερβιριστεί το τσάι πριν τις επτά./Δεν πρέπει ν’ αναβάλω./ Κι εδώ δεν είναι φάτνη ούτε στοά/ένα ιερό μαγειρικής απλώς/όπου ετοιμάζεται η έξοδος προς την ελευθερία/η αποτίναξη του ψέματος/που κρύβει στο ημίφως τα πουλιά («Από το σπίτι της παρόδου Κράσνη 18 μέχρι το σπίτι μου», σελ. 41).
Γιατί, στον κόσμο αυτής της συλλογής, το τικ τακ του χρόνου παρακολουθεί το σχίσιμο της ύπαρξής μας: χρατς θα κόβεται το ύφασμα/χρατς θα σκίζεται το χαρτί/χρατς πάει και η ζωή μας («Ρακοσυλλέκτες τελικά», σελ. 17). Στολιζόμαστε μ’ ένα περιδέραιο από ματαιώσεις σαν του ώμου τα φτερά/που ουδέποτε ανοίξανε («Γοργόνα εσωτερικού χώρου», σελ. 49). Η δύναμή τους μπορεί μεμιάς να θρυμματίσει/σε χίλια μικρά αναφιλητά/τον πολυέλαιο μιας εκκλησίας/πριν τη γαμήλια τελετή («Μοιράζομαι», σελ. 43). Και ο καθρέφτης μαρτυρεί την αποξένωση του σώματος. Γύρω του η δύναμη της κατάρρευσης («Tableau vivant μέχρι νεωτέρας», σελ. 21) με θανάτους αγαπημένων, αυτόχειρες ποιητές, πολέμους και πανδημίες.
Υπάρχει κάτι που σώζεται από την καθημερινή διάλυση; Ίσως υπάρχει μόνο η ποίηση, στην οποία και αναφέρονται τα τελευταία 11 ποιήματα της συλλογής. Βέβαια, η ποίηση δεν είναι διαδικασία εύκολη: γιατί η ποίηση είναι κατακλυσμός/ ─ δεν είναι κιβωτός, καλέ μου Νώε ─ («Μάταιη αναμέτρηση», σελ. 84). Η επαγγελία της γραφής αντιμετωπίζει δυσκολίες: μες στην υπόσχεση του ποιήματος/που όλο αθετείται («Νανούρισμα για σιγανές αφυπνίσεις», σελ. 39). Απαιτητική, επίσης, η ανάγνωσή της: ─ Και θεωρείται τύχη/να βγεις απ’ την ανάγνωση με κάταγμα; («Υαλουργία», σελ. 69). Η ποίηση δεν αναιρεί απόλυτα τη ματαιότητά μας («Τρεις υποθέσεις και μια διάψευση», σελ. 86). Στην καθημερινή βιοπάλη τα τάματα των ποιητών σκουριάζουν στα βιβλία («Συζητώντας με τον ποιητή το ενδεχόμενο απόδρασης», σελ. 63). Μολαταύτα, αναδεικνύεται ως η μόνη ευκαιρία ν’ απελευθερωθούμε και άχρονοι να κρυφακούσουμε την αθώωση/προτού υπογραφεί («Και πώς ξεκινάτε να γράφετε;», σελ. 75). Στο λυτρωτικό αυτό ταξίδι η Λουκίδου συναντά τον Κρυστάλλη, τον Καρούζο, τον Πατρίκιο, τον Παπαδίτσα, τον Ασλάνογλου, τον Celan, την Dickinson, τον Ashbery και άλλους δημιουργούς. Σάμπως με κίνηση σπειροειδή, διαφεύγει από τους περιορισμούς και τις συμβάσεις, για να θυμηθεί και να μας θυμίσει την ουσιαστική αλήθεια της ποιητικής μυθοπλασίας: ─ Η βλάστηση του ακάλυπτου/ο αβοήθητος ταχυδακτυλουργός/ένα ψεύδος περιδινούμενο που λέει την αλήθεια («Τι είναι για εσάς τα θαύματα;», σελ. 77).
Τελικά, Ο θυρωρός των ημερών απαθανατίζει τις στιγμές μας, συνδιαλέγεται με τη φθορά, συλλέγει ευλαβικά τις ματαιώσεις. Η γραφή του μας καθηλώνει με την αινιγματική της γοητεία. Άλλη μια φορά, η ποίηση νικά: Μα εμείς εισπνέουμε την καταστροφή/και αφηγούμαστε την ομορφιά καθώς παλιά ξετύλιγαν οι μύθοι την οδύνη. («Tableau vivant μέχρι νεωτέρας», σελ. 20).
Νίκος Παπάνας
