Η συνέντευξη αυτή δόθηκε στη Νέα Υόρκη, στο διαμέρισμα της κ. Louis Henry Cohn του House of Books, φίλης του ζεύγους Έλιοτ. Οι βιβλιοθήκες του ελκυστικού λίβινγ ρουμ περιελάμβαναν μια αξιοσημείωτη συλλογή βιβλίων σύγχρονων συγγραφέων. Τον τοίχο κοντά στην είσοδο κοσμούσε ένα σχέδιο του κ. Έλιοτ, το οποίο είχε φιλοτεχνήσει η κουνιάδα του, η κ. Henry Ware Eliot. Στο τραπέζι, μέσα σε ασημένια κορνίζα βρισκόταν μια γαμήλια φωτογραφία των Έλιοτ με αφιέρωση. Η κ. Cohn και η κ. Έλιοτ βολεύτηκαν σε έναν καναπέ στη μια άκρη, ενώ ο κ. Έλιοτ και ο Donald Hall κάθισαν αντικριστά στο κέντρο του δωματίου. Το μικρόφωνο ενός μαγνητόφωνου βρισκόταν στο πάτωμα ανάμεσά τους.
Ο κ. Έλιοτ φαινόταν ιδιαιτέρως καλά. Έκανε μια σύντομη επίσκεψη στις ΗΠΑ επιστρέφοντας στο Λονδίνο από διακοπές στο Νασσάου. Ήταν ηλιοκαμένος και έμοιαζε να έχει πάρει λίγο βάρος από την τελευταία φορά που τον είχε δει ο D. H. Σε γενικές γραμμές, φαινόταν νεότερος και πιο εύθυμος. Κατά τη διάρκεια της συνέντευξης έριχνε συχνά ματιές προς την κ. Έλιοτ, σαν να μοιραζόταν μαζί της κάποια απάντηση την οποία δεν διατύπωνε.
Ο D.H. είχε ξαναμιλήσει και στο παρελθόν με τον κ. Έλιοτ, στο Λονδίνο. Το μικρό γραφείο των Faber & Faber, λίγο πιο πάνω από την Ράσσελ Σκουέρ, εξέθετε στους τοίχους του μια συλλογή φωτογραφιών: υπήρχε ένα μεγάλο πορτραίτο της Βιρτζίνια Γουλφ, μαζί με μια ένθετη φωτογραφία του Πάπα Πίου του Β΄. Υπήρχαν πορτραίτα των J. A. Richards, Paul Valery, W. B. Yeats, Goete, Marianne Moore, Ch. Whibley, Djuna Barnes και άλλων. Πολλοί νέοι ποιητές είχαν καρφώσει εκεί τα μάτια τους κατά τη διάρκεια μιας συνάντησης με τον κ. Έλιοτ. Ένας από αυτούς αφηγείτο μια ιστορία η οποία παρουσίαζε μερικά από τα απροσδόκητα στην κουβέντα του κ. Έλιοτ. Μετά από σοβαρή φιλολογική συζήτηση μιας ώρας, ο κ. Έλιοτ σταμάτησε για να σκεφτεί αν είχε να πει κάποιον τελευταίο συμβουλευτικό λόγο. Ο νεαρός ποιητής, ένας Αμερικάνος, ετοιμαζόταν να πάει στην Οξφόρδη, όπως είχε κάνει σαράντα χρόνια πριν και ο κ. Έλιοτ. Λοιπόν, τόσο σοβαρά σαν να πρότεινε λύση επιβίωσης από καταστροφή, ο κ. Έλιοτ συμβούλεψε την προμήθεια μακριών μάλλινων εσωρούχων για την αντιμετώπιση της υγρασίας της Οξφόρδης. Ο κ. Έλιοτ ήταν ικανός να συμπεριφέρεται πατρικά ενώ αντιλαμβανόταν καλά το κωμικό της δυσαναλογίας μεταξύ τρόπου έκφρασης και μηνύματος.
Παρόμοιοι συνδυασμοί τροποποίησαν πολλά από τα σχόλια που αναφέρονται εδώ, και η ειρωνεία των χειρονομιών είναι βέβαια αόρατη πάνω στη σελίδα. Στην πραγματικότητα, η συνέντευξη, κινήθηκε κατά διαστήματα από το ειρωνικό και το ελαφρώς ιλαρό ως το κωμικό. Η μαγνητοταινία διακοπτόταν και από τα καταιγιστικά μπουμ μπουμ του γέλιου του κ. Έλιοτ, ιδιαίτερα όταν αναφερόταν στην αρχική του υποτίμηση του Έζρα Πάουντ, και στην αδημοσίευτη και μοναδική συλλογή αισχρών ποιημάτων του Βασιλιά Μπολό, των ημερών του Χάρβαρντ.*
*(Σ.τ.Μ. Ο Βασιλιάς Μπολό και η Μεγάλη Μαύρη του Βασίλισσα: Νεανικά ποιήματα του Έλιοτ, σεξουαλικού περιεχομένου με γραφικές περιγραφές οργάνων και πράξεων, ανέκδοτα εν ζωή.)
ΕΡ: Μπορούμε ίσως ν’ αρχίσουμε από την αρχή. Θυμόσαστε τις συνθήκες κάτω από τις οποίες αρχίσατε να γράφετε ποίηση, όταν ήσασταν μικρό αγόρι;
ΕΛΙΟΤ: Άρχισα, νομίζω, περίπου στην ηλικία των δεκατεσσάρων ετών, υπό την έμπνευση του «Ομάρ Καγιάμ» του Φιτζέραλντ, γράφοντας μερικά πολύ μελαγχολικά και αθεϊστικά και απελπισμένα τετράστιχα στο ίδιο στυλ, τα οποία, ευτυχώς, εξαφάνισα ολοκληρωτικά – τόσο ολοκληρωτικά που δεν υπάρχουν. Ποτέ δεν τα έδειξα σε κανέναν. Το πρώτο ποίημα που έδειξα ήταν ένα που παρουσιάστηκε πρώτα στο Smith Academy Record, και αργότερα στο The Harvard Advocate. Αυτό, είχε γραφτεί ως άσκηση για τον καθηγητή μου της Αγγλικής, και ήταν μια μίμηση του Μπεν Τζόνσον. Ο καθηγητής θεώρησε ότι ήταν πολύ καλό για ένα αγόρι 15-16 χρονών. Μετά, έγραψα λίγα ποιήματα στο Χάρβαρντ, αρκετά για να πιστοποιήσουν την επάρκειά μου ώστε να εκλεγώ μέλος της συντακτικής ομάδας του περιοδικού, γεγονός που το απήλαυσα. Ύστερα, είχα μια έκρηξη κατά τη διάρκεια των πρώτων και των τελευταίων σπουδαστικών μου χρόνων. Έγινα πολύ πιο παραγωγικός, κάτω από την επίδραση πρώτα του Μπωντλέρ και μετά του Λαφόργκ, τους οποίους ανακάλυψα, νομίζω, κατά το πρώτο έτος μου στο Χάρβαρντ.
ΕΡ: Υπήρξε κάποιο συγκεκριμένο άτομο που σας μύησε στους Γάλλους ποιητές; Όχι ο Irving Babbit, υποθέτω…
ΕΛΙΟΤ: Όχι, ο Babbit* θα ήταν το τελευταίο πρόσωπο! Το μοναδικό ποίημα που έκρινε άξιο θαυμασμού ήταν η «Ελεγεία» του Γκρέυ. Είναι ένα καλό ποίημα, αλλά νομίζω πως η επιλογή του δείχνει προκαθορισμένα όρια από μέρους του Babbit, ο θεός να τον ευλογεί. Νομίζω ότι είχα δημοσιοποιήσει την πηγή μου. Ήταν το βιβλίο του Arthur Symons* για την Γαλλική ποίηση, «Το κίνημα του Συμβολισμού στη Λογοτεχνία», το οποίο βρήκα τυχαία στη βιβλιοθήκη του Χάρβαρντ. Εκείνες τις μέρες, η Πανεπιστημιακή Λέσχη ήταν ένας τόπος συνάντησης όλων των φοιτητών που επέλεγαν να ανήλουν σ’ αυτή. Είχε μια πολύ ωραία μικρή βιβλιοθήκη. Μου άρεσαν οι παραπομπές του βιβλίου και πήγα σ’ ένα ξενόγλωσσο βιβλιοπωλείο, κάπου στη Βοστώνη, το οποίο ειδικευόταν στις Γαλλικές, Γερμανικές κ.ά. ξένες εκδόσεις. Βρήκα εκεί έργα του Λαφόργκ και άλλων ποιητών. Δεν μπορώ να φανταστώ γιατί θα έπρεπε, εκείνο το συγκεκριμένο βιβλιοπωλείο να έχει μερικούς ποιητές σαν τον Λαφόργκ σε στοκ. Ένας θεός ξέρει πόσο καιρό τους είχαν εκεί ή αν υπήρξε καμιά άλλη ζήτηση γι αυτούς.
(Σ.τ.Μ.: Irving Babbit (1865-1933): Αμερικανός λόγιος. Δίδαξε αγγλική λογοτεχνία στο Χάρβαρντ και συνέβαλε στην εξάπλωση του Κινήματος του Νέου Ανθρωπισμού. Έργα του το The new Laokoon και το On Being Creative.)
ΕΡ: ‘Όταν ήσαστε φοιτητής, είχατε υπόψη σας την κυρίαρχη παρουσία κάποιων παλαιότερων από εσάς ποιητών; Σήμερα, ο νέος ποιητής γράφει όπως έγραφε ο Έλιοτ, ο Πάουντ και ο Στήβενς. Μπορείτε να θυμηθείτε πώς αντιλαμβανόσασταν εσείς την πνευματική ζωή; Αναρωτιέμαι μήπως οι περιστάσεις δεν ήταν και πάρα πολύ διαφορετικές για εσάς.
ΕΛΙΟΤ: Νομίζω πως ήταν μάλλον πλεονέκτημα το να μην έχουμε, στην Αγγλία ή στην Αμερική, ζώντες ποιητές οι οποίοι θα μπορούσαν να μας κινήσουν ιδιαίτερα το ενδιαφέρον. Δεν γνωρίζω πώς θα ήταν, αλλά πιστεύω πως θα ήταν μάλλον εκνευριστικός περισπασμός το να έχεις γύρω τόσο πολλές κυρίαρχες παρουσίες, όπως τους αποκαλέσατε. Ευτυχώς, δεν ενοχληθήκαμε οι μεν από τους δε.
ΕΡ: Είχατε υπόψη σας ανθρώπους όπως τον Χάρντυ και τον Ρόμπινσον;
ΕΛΙΟΤ: Ήξερα λίγα πράγματα για τον Ρόμπινσον γιατί είχα διαβάσει γι αυτόν στο Atlantic Monthly ένα άρθρο, το οποίο παρέθετε μερικά από τα ποιήματά του, τα οποία δεν ήταν καθόλου του γούστου μου. Ο Χάρντυ ήταν ελάχιστα γνωστός τότε ως ποιητής. Διάβαζε κανείς τα πεζά του, η ποίησή του όμως τράβηξε την προσοχή σε μια μεταγενέστερη γενιά. Μετά, υπήρχε ο Γέητς, ήταν όμως ο πρώιμος Γέητς. Υπερβολικά πολύ Κέλτικο λυκόφως για μένα. Δεν υπήρχε στην πραγματικότητα τίποτα εκτός από τους ανθρώπους της γενιάς του ΄90, που όλοι είχαν πεθάνει από το ποτό ή αυτοκτονώντας, ή από κάτι άλλο.
ΕΡ: Εσείς και ο Conrad Aiken* βοηθήσατε ο ένας τον άλλον στα ποιήματά σας, όταν ήσασταν συνεκδότες στο Advocate;
ΕΛΙΟΤ: Είμαστε φίλοι, δεν νομίζω όμως ότι επηρεάζαμε καθόλου ο ένας τον άλλο. Εκείνος ενδιαφερόταν περισσότερο για Ιταλούς και Ισπανούς, κι εγώ μόνο για Γάλλους.
ΕΡ: Υπήρξαν άλλοι φίλοι που διάβασαν τα ποιήματά σας και σας βοήθησαν;
ΕΛΙΟΤ: Χμ, ναι. Υπήρξε ένας άνθρωπος, φίλος του αδελφού μου, ένας άνθρωπος που λεγόταν Thomas H. Thomas και ζούσε στο Καίμπριτζ. Αυτός είδε μερικά ποιήματά μου στο The Harvard Advocate. Μου έγραψε ένα πολύ ενθουσιώδες γράμμα και μου ανέβασε το ηθικό. Του είμαι πολύ ευγνώμων που μου πρόσφερε τέτοια ενθάρρυνση.
(*Σ.τ. Μ.: Conrad Aiken (1889-1973) Αμερικάνος συγγραφέας. Συχνά τον απασχόλησε το θέμα της αυτογνωσίας.)
ΕΡ: Υποθέτω ότι ο Conrad Aiken ήταν εκείνος ο οποίος παρουσίασε εσάς και τη δουλειά σας στον Έζρα Πάουντ.
ΕΛΙΟΤ: Ναι, έτσι έγινε. Ο Aiken ήταν πολύ γενναιόδωρος φίλος. Προσπάθησε να διοχετεύσει μερικά ποιήματά μου στο Λονδίνο, ένα καλοκαίρι που βρισκόταν εκεί μαζί με τον Χάρολντ Μονρό και άλλους. Μου τα έφερε πίσω. Μετά, στα 1914 νομίζω, ήμασταν κι οι δυο στο Λονδίνο το καλοκαίρι. Είπε: «Πήγαινε στον Πάουντ. Δείξε του τα ποιήματά σου.» Σκέφτηκε πως μπορεί να του άρεσαν. Στον Aiken άρεσαν, αν και ήταν πολύ διαφορετικά από τα δικά του.
ΕΡ: Θυμόσαστε πώς έγινε η πρώτη συνάντησή σας με τον Πάουντ;
ΕΛΙΟΤ: Νομίζω πως πρώτα τον επισκέφτηκα. Νομίζω πως του έκανα καλή εντύπωση, στο μικρό, τριγωνικό καθιστικό του στο Κένσιγκτον. Είπε: ¨Στείλτε μου τα ποιήματά σας.» Και μετά μου έγραψε: «Είναι εξαιρετικά καλά. Ελάτε να τα κουβεντιάσουμε. Μετά, τα προώθησε στην Harriet Monroe, πράγμα που χρειάστηκε λίγο καιρό.
ΕΡ: Σ’ ένα άρθρο σχετικά με τις μέρες σας στο Advocate, στην τιμητική έκδοση για τα εξηκοστά σας γενέθλια, ο Aiken παραθέτει ένα παλιό γράμμα από την Αγγλία, στο οποίο αποκαλείτε τους στίχους του Πάουντ «συγκινητικά ανίσχυρους». Αναρωτιέμαι πότε αλλάξατε γνώμη.
ΕΛΙΟΤ: Χα! Αυτό ήταν κάπως αλαζονικό, δεν ήταν; Τους στίχους του Πάουντ μου τους είχε δείξει για πρώτη φορά ο W. G. Tinchom – Fernandez, ο οποίος ήταν επιστήθιος φίλος δικός μου, του Aiken και των άλλων ποιητών της «Σφραγίδας», της λογοτεχνικής λέσχης του Χάρβαρντ. Μου έδειξε αυτά τα μικρά βιβλιαράκια του, τα «Exucations» και «Personae». Είπε: «Αυτά τα ποιήματα είναι της κατεύθυνσής σου. Πρέπει να σου αρέσουν.» Λοιπόν, η αλήθεια είναι ότι δεν μου άρεσαν. Μου φάνηκαν μάλλον φανταχτερή, παλιομοδίτικη, ρομαντική παραγωγή του είδους «μανδύας και ξίφος». Δεν εντυπωσιάστηκα και πολύ. Όταν πήγα να δω τον Πάουντ, δεν θαύμαζα ιδιαίτερα το έργο του, και μολονότι τώρα θεωρώ τη δουλειά που είδα τότε πολύ ολοκληρωμένη, είμαι βέβαιος ότι το μεγαλειώδες βρίσκεται στο μετέπειτα έργο του.
ΕΡ: Έχετε αναφέρει στον τύπο ότι ο Πάουντ έκανε περικοπές στην «Έρημη Χώρα», και από ένα πολύ εκτενέστερο ποίημα την έφερε στη σημερινή της μορφή. Ωφεληθήκατε γενικά από την κριτική του στα ποιήματά σας; Περιέκοψε άλλα ποιήματα;
ΕΛΙΟΤ: Ναι. Σ’ εκείνη την περίοδο, ναι. Ήταν ένας εξαίρετος κριτικός γιατί δεν προσπαθούσε να σε κάνει απομίμηση του εαυτού σου. Προσπαθούσε να διακρίνει τι προσπαθούσες να κάνεις εσύ.
ΕΡ: Έχετε προσπαθήσει να βελτιώσετε τα ποιήματα κανενός από τους φίλους σας, ξαναγράφοντάς τα; Του Πάουντ για παράδειγμα;
ΕΛΙΟΤ: Δεν μπορώ να σκεφτώ κανένα παράδειγμα. Βεβαίως, έχω κάνει αναρίθμητες υποδείξεις σε χειρόγραφα νεαρών ποιητών τα τελευταία 25 χρόνια.
ΕΡ: Υπάρχει το αρχικό, το χωρίς περικοπές χειρόγραφο της «Έρημης Χώρας»;
ΕΛΙΟΤ: Μη με ρωτάτε. Είναι από τα πράγματα που δεν ξέρω. Είναι ένα άλυτο μυστήριο. Το πούλησα στον John Quinn. Του έδωσα επίσης ένα τετράδιο με ανέκδοτα ποιήματα, γιατί μου είχε φερθεί καλά σε διάφορες περιστάσεις. Αυτό ήταν το τελευταίο που άκουσα γι αυτά. Μετά, εκείνος πέθανε, και τα ποιήματα δεν βρέθηκαν κατά την εκποίηση της περιουσίας του.
ΕΡ: Τι αφαίρεσε ο Πάουντ από την «Έρημη Χώρα»; Περιέκοψε ολόκληρα τμήματα;
ΕΛΙΟΤ: Ναι, ολόκληρα τμήματα. Υπήρχε ένα μακροσκελές κομμάτι για κάποιο ναυάγιο. Δεν ξέρω ποια σχέση είχε με οτιδήποτε άλλο, αλλά μάλλον ήταν εμπνευσμένο από το κομμάτι του Οδυσσέα, στην «Κόλαση», νομίζω. Έπειτα, υπήρχε άλλο ένα κομμάτι, το οποίο ήταν μίμηση του «Η παραβίαση της Κλειδαριάς». Ο Πάουντ είπε. «Δεν ωφελεί να προσπαθείς να κάνεις κάτι που κάποιος άλλος το έχει κάνει όσο καλύτερα μπορούσε να γίνει. Κάνε κάτι διαφορετικό.»
ΕΡ: Οι περικοπές δεν άλλαξαν την εσωτερική δομή του ποιήματος;
ΕΛΙΟΤ: Όχι. Νομίζω πως και στην εκτενέστερη μορφή του, πάλι ήταν χωρίς δομή, αλλά κατά μάλλον πιο ανώφελο τρόπο.
ΕΡ: Έχω μια ερώτηση για το ποίημα που σχετίζεται με τη σύνθεσή του. Στο δοκίμιο «Σκέψεις για το Λάμπεθ» αρνείστε τον ισχυρισμό των κριτικών ότι εκφράζετε «την απογοήτευση μιας γενιάς» στην «Έρημη Χώρα» ή αρνείστε ότι αυτή ήταν η πρόθεσή σας. Λοιπόν, ο F.R. Leavis έχει πει ότι το ποίημα παρουσιάζει στασιμότητα. Επίσης, πιο σύγχρονοι κριτικοί, γράφοντας για την τελευταία ποιητική παραγωγή σας, βρήκαν την «Έρημη Χώρα» χριστιανική. Αναρωτιέμαι αν αυτό ήταν μέρος των προθέσεών σας.
ΕΛΙΟΤ: Όχι, δεν ήταν μέρος των συνειδητών προθέσεών μου. Νομίζω ότι στο «Σκέψεις για το Λάμπεθ» μιλώ για προθέσεις περισσότερο με την αρνητική παρά με τη θετική έννοια , δηλαδή, για να πω ποια δεν ήταν η πρόθεσή μου. Αναρωτιέμαι τι σημαίνει «πρόθεση»! Κάποιος θέλει να βγάλει κάτι από μέσα του. Δεν ξέρει ακριβώς τι είναι αυτό που θέλει να βγάλει, μέχρι να το βγάλει. Αλλά εγώ δεν μπορώ να χρησιμοποιήσω τη λέξη «πρόθεση» θετικά για κανένα από τα ποιήματά μου. Ή, για κανένα ποίημα γενικά.
ΕΡ: Έχω άλλη μια ερώτηση σχετικά με σας και με τον Πάουντ και την αρχή της σταδιοδρομίας σας. Έχω διαβάσει κάπου ότι εσείς και ο Πάουντ, στα τέλη της δεύτερης δεκαετίας του αιώνα, αποφασίσατε να γράφετε τετράστιχα, γιατί ο ελεύθερος στίχος» το είχε παρακάνει.
ΕΛΙΟΤ: Νομίζω πως πρόκειται για κάτι που είπε ο Πάουντ. Και η πρόταση να γραφτούν τετράστιχα ήταν δική του. Με εισήγαγε στο «Emaux et Camees» του Θεόφιλου Γκωτιέ.
ΕΡ: Αναρωτιέμαι για τις ιδέες σας γύρω από τη σχέση μορφής και περιεχομένου. Θα επιλέγατε τότε τη μορφή, προτού να συνειδητοποιήσετε τι ακριβώς θα θέλατε να γράψετε σ’ αυτή;
ΕΛΙΟΤ: Ναι, κατά κάποιον τρόπο. Εκείνο τον καιρό μελετούσαν τα πρωτότυπα. Εμείς μελετήσαμε τα ποιήματα του Θεόφιλου Γκωτιέ και μετά σκεφτήκαμε, «Έχω να πω κάτι στο οποίο θα μπορούσε να φανεί χρήσιμη αυτή η μορφή; Και πειραματιστήκαμε. Η μορφή έδωσε την ώθηση για το περιεχόμενο.
ΕΡ: Γιατί ήταν ο «ελεύθερος στίχος» η μορφή που επιλέξατε να χρησιμοποιήσετε στα πρώτα ποιήματά σας;
ΕΛΙΟΤ: Οι πρώτοι ελεύθεροι στίχοι μου , φυσικά, προέκυψαν από την προσπάθεια να εξασκηθώ στην ίδια μορφή με τον Λαφόργκ. Αυτό σήμαινε έμμετρους στίχους, ακανόνιστα σημεία, με ρίμες που προέκυπταν σε ακανόνιστες μεριές. Δεν ήταν και τόσο «ελεύθερος στίχος», είδικά το είδος που ο Πάουντ αποκαλούσε «Αμυγισμό»*.
Μετά, φυσικά, στην επόμενη φάση, υπήρχαν κομμάτια τα οποία ήταν ελεύθερα, όπως το Rapsody on a Windy Night. Δεν ξέρω αν είχα κάποιου είδους μοντέλο ή κάποια άσκηση κατά νου όταν τα έγραψα. Απλώς προέκυψε κατ’ αυτόν τον τρόπο.
*(Αμυγισμός: Αναφορά στην Amy Lowell, η οποία συνέλαβε και μετασχημάτισε τον «Ιματζισμό» (κίνημα του 20ου αι.).
ΕΡ: Αισθανθήκατε, πιθανόν, ότι γράφατε εναντίον κάποιου, πέρα από οποιοδήποτε μοντέλο; Ίσως εναντίον του «δαφνοστεφούς ποιητή»;
ΕΛΙΟΤ: Όχι, όχι, όχι. Δεν νομίζω ότι προσπαθούσε σταθερά κανείς να απορρίψει πράγματα. Απλώς προσπαθούσε να ανακαλύψει τι είναι το σωστό για τον εαυτό του. Μπορεί κανείς να αδιαφορήσει πραγματικά για τους «δαφνοστεφείς ποιητές», όπως τον Robert Bridges. Δεν θεωρώ ότι μπορεί να παραχθεί καλή ποίηση ως είδος πολιτικής προσπάθειας να ανατραπεί κάποια υπάρχουσα μορφή. Νομίζω ότι η καλή ποίηση απλώς εκτοπίζει. Οι άνθρωποι βρίσκουν έναν τρόπο με τον οποίο μπορούν να πουν κάτι. Δεν ενδιαφερόταν κανείς για τις επικρατούσες μόδες.
………………………………………………………………………………………………………………………..
ΕΡ: Γράφετε τίποτα τώρα στο στυλ του Old Possum’s Book of Practical Cats ή του King Bolo;
ΕΛΙΟΤ:Τέτοια πράγματα έρχονται από καιρό σε καιρό! Γράφω μερικούς στίχους σε αυτό το στυλ, και υπάρχουν μια ή δυο ανολοκλήρωτες γάτες που, πιθανόν, να μη γραφτούν ποτέ. Υπάρχει ένα ποίημα για μια γοητευτική γάτα. Κατέληξε πολύ λυπητερό. Αυτό δεν θα ολοκληρωθεί ποτέ. Δεν μπορώ να κάνω τα παιδιά να κλαίνε για μια γάτα που πήρε τον στραβό δρόμο. Είχε μια πολύ αμφιλεγόμενη καριέρα αυτή η γάτα. Δεν θα ταίριαζε στο κοινό του προηγούμενου βιβλίου μου περί γάτων. Δεν έχω γράψει ποτέ για σκύλους. Βέβαια, οι σκύλοι δεν φαίνεται να προσφέρονται και τόσο πολύ για στίχους, όσο οι γάτες. Μπορεί τελικά να κάνω μια επηυξημένη έκδοση των γάτων μου. Ω, ναι, χρειάζεται, ξέρετε, να διατηρεί κανείς τη φόρμα του σε κάθε είδος ποιήματος, σοβαρού και ελαφρού και ευπρεπούς και απρεπούς. Κανείς δεν θέλει να χάσει την επιδεξιότητά του στο ένα ή στο άλλο είδος.
ΕΡ: Υπάρχει μεγάλο ενδιαφέρον στις μέρες μας για τη διαδικασία του γραψίματος. Θα μπορούσατε να μιλήσετε περισσότερο για τις πραγματικές σας συνήθειες στο γράψιμο των ποιημάτων;
ΕΛΙΟΤ: Γράφω εν μέρει σε γραφομηχανή. Μεγάλο μέρος του έργου μου όμως γράφτηκε με μολύβι και χαρτί, πολύ πρόχειρα. Μετά, το έγραψα πρώτα εγώ μόνος μου στη γραφομηχανή, πριν αρχίσει να το δακτυλογραφεί η γυναίκα μου. Όταν δακτυλογραφώ εγώ κάνω αλλαγές, πολύ σημαντικές. Είτε όμως γράφω είτε δακτυλογραφώ κάποια σύνθεση, οποιασδήποτε έκτασης, αυτό σημαίνει για μένα κανονικό ωράριο εργασίας, ας πούμε δέκα με μία. Ανακάλυψα ότι τρεις ώρες καθημερινά είναι πάνω –κάτω όσο μπορώ να δουλέψω για τη σύνθεση του έργου. Μπορώ ίσως να κάνω ένα «χτένισμα» αργότερα. Μερικές φορές, ήθελα να συνεχίσω για περισσότερο, όταν όμως κοίταζα το υλικό την επόμενη μέρα, αυτό που είχα γράψει μετά τις τρεις ώρες, δεν ήταν ποτέ ικανοποιητικό. Είναι πολύ καλύτερα να σταματάς και να σκέφτεσαι κάτι εντελώς διαφορετικό.
…………………………………………………………………………………………………………………….
ΕΡ: Πιστεύετε πως θα ήταν ευνοϊκότερη η σταδιοδρομία για έναν ποιητή εάν δεν είχε καμιά άλλη εργασία εκτός από γράψιμο και διάβασμα;
ΕΛΙΟΤ: Όχι, δεν νομίζω πως θα ήταν – αλλά και πάλι, ο καθένας μπορεί να μιλά μόνο για τον εαυτό του. Είναι πολύ επικίνδυνο να προσφέρεται μια εύκολη σταδιοδρομία σε οποιονδήποτε. Είμαι αρκετά σίγουρος πως εάν άρχιζα έχοντας οικονομική ανεξαρτησία, εάν δεν έπρεπε να αναγκαστώ να κερδίσω τα προς το ζην και μπορούσα να αφιερώσω όλο μου τον χρόνο στην ποίηση, αυτό θα είχε μάλλον μια κατασταλτική επίδραση σε μένα.
ΕΡ: Γιατί;
ΕΛΙΟΤ: Νομίζω πως για μένα ήταν πολύ χρήσιμο το να ασκώ άλλες δραστηριότητες, όπως το να εργάζομαι σε τράπεζα ή ακόμα και σε εκδοτικές επιχειρήσεις. Πιστεύω, επίσης, ότι η δυσκολία του να μην έχω όσο χρόνο θα ήθελα, έχει επηρεάσει τη δυνατότητα συγκέντρωσής μου. Εννοώ πως με έχει εμποδίσει από το να γράφω υπερβολικά πολύ. Ο κίνδυνος, κατά κανόνα, του να μην έχεις να κάνεις τίποτα άλλο, είναι ότι μπορεί να γράφεις υπερβολικά, αντί να συγκεντρώνεσαι να τελειοποιείς μικρότερες ποσότητες. Αυτός θα ήταν ο δικός μου κίνδυνος.
Donald Hall, 1959
