Στους σκληρούς καιρούς που διανύουμε, ποιος σκηνοθέτης είναι πιο ικανός να δώσει μια διέξοδο στη σύγχρονη απελπισία, από τον κατεξοχήν ανατόμο του ψυχισμού των παιδιών και υπερασπιστή του δικαιώματος τους στη ζωή και στην ευτυχία; Ποιος καταλληλότερος από τον μεγάλο ανθρωπιστή, που επιμένει να αφυπνίζει τα ναρκωμένα αντανακλαστικά της ενήλικης θηριωδίας ή απάθειας, που εξαιτίας της και ενώπιον της εκατομμύρια παιδιά κακοποιούνται, δολοφονούνται, σφαγιάζονται ομαδικά;
Η νέα ταινία του Koreeda περιστρέφεται γύρω από τον Minato, ένα 11χρονο αγόρι με προβληματική συμπεριφορά, την ανήσυχη χήρα μητέρα του Saori, τον δάσκαλο του Hori τον οποίο ο μικρός κατηγορεί για κακοποίηση, τη διευθύντρια του σχολείου που προσπαθεί να αποφύγει το σκάνδαλο, και τον μικρό Yori, συμμαθητή και φίλο του, που, σύμφωνα με τη μαρτυρία του δάσκαλου, κακοποιείται από τον Minato. Οι ήρωες αυτοί συνδέονται με ένα πλέγμα συγκρούσεων, επιδράσεων και αντιδράσεων, με το αίτημα της αλήθειας να διατρέχει ολόκληρη την πλοκή. Άλλωστε από την εναρκτήρια σκηνή της πυρκαγιάς σε ένα ύποπτο μπαρ – σκηνή που καθόλου τυχαία επαναλαμβάνεται τρεις φορές – ο θεατής συμμετέχει σε ένα κλίμα μυστηρίου και αναζήτησης ενόχου.
Η γνωστή σκηνοθετική δεξιοτεχνία του Koreeda, η ικανότητα του να αποδίδει με τα πιο απλά μέσα σκηνές απίστευτης δύναμης και συγκίνησης, χωρίς ποτέ να εκπίπτει σε μελοδραματισμό, ευτύχησε εδώ να συνυπάρξει με την ελεγειακού χαρακτήρα παρτιτούρα, το κύκνειο άσμα, του σπουδαίου συνθέτη Ryuichi Sakamoto, που πρόσφερε στην ταινία τις δυο τελευταίες συνθέσεις του αλλά και την άδεια να χρησιμοποιηθούν αποσπάσματα από προηγούμενες – συνεργασία που χρόνια επιθυμούσε ο σκηνοθέτης.
Το σενάριο, γραμμένο για πρώτη φορά όχι από τον Koreeda αλλά από τον Yuji Sakamoto σε συνεργασία με τον σκηνοθέτη, υιοθετεί μια αφήγηση σύνθετη υπό το πρίσμα τριών ηρώων, της μητέρας, του δάσκαλου και του Minato. Η σχέση του καθενός με τα άλλα πρόσωπα, η ψυχοσύνθεση και τα τραύματα του, το μέτρο της προσκόλλησης του σε στερεότυπα ή της ενδοτικότητας του σε φήμες, του υπαγορεύουν διαφορετική οπτική γωνία θεώρησης και ερμηνείας των γεγονότων. Όπως συμβαίνει συνήθως στη ζωή, ο κάθε ήρωας έχει εκ των πραγμάτων περιορισμένη εικόνα και κατακερματισμένη γνώση, αλλά αυτό δεν τον εμποδίζει να προχωρά σε αυθαίρετα συμπεράσματα.
Η τριμερής δομή – που ανατρέχει διαδοχικά στα ίδια γεγονότα μέσα από τις τρεις οπτικές – και το αριστοτεχνικό μοντάζ χειραγωγούν εσκεμμένα τον θεατή, παρέχοντας του θραύσματα της αλήθειας σταδιακά και γεννώντας του πλήθος από ερωτηματικά. Είναι κάθε φορά έτοιμος να υιοθετήσει την κάθε οπτική και την κάθε ερμηνεία, όμως οι βεβαιότητες και προσδοκίες του ακυρώνονται από τις ανατροπές, η ανησυχία του εντείνεται από ανεξήγητα κενά στην αφήγηση, οι απορίες του πολλαπλασιάζονται από την εμφατική επανάληψη μικρών, φαινομενικά ασήμαντων, λεπτομερειών. Μόνο στο τρίτο μέρος, όταν συμπληρώνεται η μεγάλη εικόνα, αποκαλύπτεται η σύνθεση των χαρακτήρων και εξορύσσεται η αλήθεια.
Η διατήρηση του μυστηρίου και η αναζήτηση του ενόχου υπογραμμίζει, νομίζω, την απόσταση ανάμεσα σε δυο κόσμους εντελώς διαφορετικούς, τον κόσμο των ενηλίκων και αυτόν των παιδιών. Πρόθεση του σκηνοθέτη είναι να καταδείξει πόσο δύσκολο είναι για τους ενήλικες να προσεγγίσουν και να τον κατανοήσουν, ακόμη κι αν έχουν τις καλύτερες προθέσεις. Ο Koreeda έχει πάντα τον προσωπικό του τρόπο να αντιμετωπίζει τους ήρωες του· βλέπει και εδώ τους ενήλικες με κατανόηση και ανεκτικότητα, αναγνωρίζει τους φόβους, τα τραύματα , τις αδυναμίες τους, αποκαλύπτει όμως και τη σκοτεινή πλευρά στη σχέση τους με τα παιδιά: τον κομφορμισμό και την τυπολατρία, τον εκφοβισμό και την κακοποίηση, τη δαιμονοποίηση του διαφορετικού και την απόρριψη.
Η παιδική ηλικία είναι μια αχαρτογράφητη χώρα, από την οποία οι ενήλικες είναι εξόριστοι, αν και όλοι πέρασαν από εκεί, είναι μια γλώσσα που ήξεραν και ξέχασαν μέσα στις οδύνες της ενηλικιότητας. Τα παιδιά μοιράζονται μόνο μεταξύ τους αυτή τη χώρα, ανταλλάσσοντας ανασφάλειες και όνειρα, πόνους και χαρές. ‘’Στο περιβάλλον των ενηλίκων τα παιδιά δεν είναι ποτέ απολύτως ο εαυτός τους’’ λέει ο σκηνοθέτης· ευθυγραμμίζονται σε προσδοκίες άλλων, καταπιέζονται, υιοθετούν τις ταμπέλες που οι ενήλικες τους βάζουν. Τα παιδιά υπόκεινται μοιραία σε κάθε είδους αντιξοότητες, τραύματα, ανεπάρκειες ή φρικαλεότητες των ενηλίκων χωρίς δυνατότητα άμυνας. Η πίεση που υφίστανται, θα εκδηλωθεί συνηθέστατα με επιθετικότητα, παραβατικότητα, αυτοτραυματισμούς, αυτοκτονίες, ειδικά στην προεφηβική και εφηβική ηλικία, που έχουν επιτακτική ανάγκη να αναζητήσουν την ταυτότητα τους, να στήσουν γέφυρες με τους άλλους, να ερμηνεύσουν και να διαχειριστούν τα συναισθήματα τους. Το μόνο που ζητούν είναι αγάπη και αποδοχή.
*Η ταινία παίζεται στις κινηματογραφικές αίθουσες
