Η πρώτη ποιητική συλλογή του Γιάννη Ξέστερνου, Άρρηκτες φρυκτωρίες, περιλαμβάνει μια σειρά ελευθερόστιχων –στην πλειονότητά τους– συνθέσεων που διακρίνονται για τον παιγνιώδη και, ενίοτε, ειρωνικό και ανατρεπτικό τους τόνο. Πρόκειται για ποιήματα που συντίθενται σε ύφος κουβεντιαστό, οικείο, σχεδόν φιλικό και, την ίδια στιγμή, σε ρυθμό ιδιαίτερα ταχύ έτσι ώστε να παρασύρουν τον αναγνώστη στην «κοίτη» τους και να τον κάνουν να ακολουθήσει τη ροή τους. Μια ροή που ξεκινά βέβαια από ένα σημείο αρχικό, από έναν πρώτο στίχο ο οποίος δίνει το κέντρισμα για να ακολουθήσει η εκτύλιξη του ποιήματος πάνω σε ένα σχήμα και μια λογική σκυταλοδρομίας ή, μάλλον, ενός «ντόμινο» που προκύπτει από την ώθηση του προηγούμενου στον επόμενο στίχο. Έτσι και τα ποιήματα του Ξέστερνου αποτελούν την αποτύπωση μιας συνέχειας που χωρίς να παραγνωρίζει, να παρακάμπτει και να προσπερνά τον πυρήνα της, συνιστά ουσιαστικά την ποιητική του δημιουργού, τον τρόπο δηλαδή με τον οποίο (δια)χειρίζεται την πρώτη ύλη της τέχνης του.
Η έμφαση και η πρόκριση της ποιητικής, ωστόσο, δεν σταματά ούτε περιορίζεται εδώ. Αντίθετα, επεκτείνεται και εδράζει και στο περιεχόμενο των ποιημάτων. Κι αυτό γιατί πολύ συχνά ο ποιητής κάνεις αναφορές ή θέτει στο κέντρο και την απαρχή της δημιουργίας την ίδια τη λογοτεχνία και τη σχέση του μαζί της. Πρόκειται ουσιαστικά για μια περιήγηση σε πρόσωπα και μορφές, σε κείμενα και έργα, που εισέρχονται στην ποίηση του Ξέστερνου για να αποτελέσουν ένα σώμα με την τέχνη του αλλά και με τη ζωή του. Είναι ένας ιδιαίτερος τρόπος ενατένισης της λογοτεχνίας αυτός που την «ενανθρωπίζει», τη φέρνει, δηλαδή, στα μέτρα του ανθρώπου και στο πλαίσιο της ζωής του για να μπορέσει ακριβώς αυτή να πάρει κάτι από τη λάμψη, την αλήθεια και την ομορφιά που κάθε καλλιτεχνικό έργο φέρει, που κάθε καλλιτέχνης υπηρετεί: Η μέρα ξεκινούσε με την «Πρωινή Γυμναστική» του Οδυσσέα Ελύτη./ Το μεσημέρι γευόταν με βουλιμία τα «Lunch Poems» του Φρανκ Ο’ Χάρα./ Το απόγευμα αναπαυόταν στις αινιγματικές παύλες της Έμιλυ Ντίκινσον./ Το βράδυ προσπαθούσε να ξεπεράσει τα 18 διπλά ουίσκι του Τόμας Ντύλαν./ Η γυναίκα του δεν πλάγιαζε πια μαζί του – βρομούσε ποίηση. («Μαθήματα σχέσεων»)
Πέρα, όμως, από τα ποιήματα των σαφών και ευθύβολων αναφορών σε συγκεκριμένα έργα και πρόσωπα, δεν λείπουν και τα ποιήματα εκείνα που επίσης περιστρέφονται γύρω από το ίδιο θέμα, τη δύναμη και τη δυναμική της τέχνης, χωρίς να συγκεκριμενοποιούν ή να εστιάζουν σε αναγνωρίσιμα ονόματα. Ένα από τα ποιήματα αυτά, «Ο Δούρειος ίππος», αποτελεί ένα από τα πιο εύστοχα και ευφάνταστα δίπτυχα ζωής και τέχνης με την πρώτη να παρεκκλίνει προς τον όλεθρο και την καταστροφή και τη δεύτερη να αποκολλάται από το έδαφος της πραγματικότητας για να υψωθεί και να μεταφερθεί στο επίπεδο του ιδανικού. Είναι χαρακτηριστικοί οι στίχοι που κλείνουν καθεμιά από τις δύο τελευταίες στροφές του ποιήματος: Δεν υπάρχει έρωτας που να μη σκοτώνει την ομορφιά και Δεν υπάρχει ποιητής που να μη σκοτώνει για την ομορφιά. Οι δύο αυτοί –αποφθεγματικού τύπου– στίχοι κλείνουν στους κόλπους τους ορισμένες από τις πιο βασικές έννοιες πάνω στις οποίες θεμελιώνεται η ανθρώπινη ύπαρξη: τον έρωτα, την ομορφιά, την ποίηση και, γενικότερα, την τέχνη. Και είναι τέτοια η κατάφαση του ποιητή σε αυτήν την τελευταία ώστε να αποτελεί το επιστέγασμα και την κατακλείδα τόσο της σκέψης όσο και της δημιουργίας του.
Η βαθιά προσήλωση του ποιητή στην τέχνη του και η θεώρησή της υπό το πρίσμα μιας δύναμης που έχει κατακλύσει και ελέγχει τη ζωή του, έτσι όπως συνδυάζεται με τη συχνή εκτροπή του δημιουργού προς την περιοχή του παραμυθιού και της μυθοπλασίας, διαμορφώνει ένα μεικτό πεδίο και σκηνικό μέσα στο οποίο συνυπάρχουν και συνταιριάζονται η συνειδητοποιημένη κρίση με τη φαντασιακή ανάπλαση μορφών και σκηνικών που όλα, σχεδόν χωρίς εξαίρεση, αναφέρονται και αποτυπώνουν την παρείσφρηση της τέχνης όχι μόνο στη ζωή του δημιουργού, αλλά στον ψυχισμό και την ψυχοσύνθεσή του, στην καθημερινή του μέριμνα και σκέψη. Δεν πρόκειται απλώς για τον ενθουσιασμό του πρωτοεμπλεκόμενου στην τέχνη του στίχου, για την απορρόφηση και την αφοσίωσή του στη διαρκεί μαθητεία που απαιτεί και, ταυτόχρονα, προσφέρει η ποίηση. Πρόκειται, στην κυριολεξία, για την ενατένιση του ποιητικού φαινομένου ως δυνατότητας μετουσίωσης, μεταμόρφωσης του ανθρώπου όχι μόνο σε δημιουργό, αλλά σε πρώτη ύλη της δημιουργίας. Γιατί αυτό που προκρίνει ο Ξέστερνος εδώ είναι η εκμετάλλευση του τρόπου με τον οποίο ο ίδιος του ο εαυτός προσφέρεται για την ποιητική του μετάπλαση, για τη μεταφορά του από το επίπεδο του υποκειμένου στο επίπεδο της σύνθεσης και για την ενατένιση του πρώτου σαν να πρόκειται για την δεύτερη. Η γνωστή επιδίωξη της ένωσης του ποιητή με το ποίημα, του τεχνίτη με το καλλιτέχνημα, του γεννήτορα με το γέννημά του.
