Γιάννης Κολοκοτρώνης: Το πολυπολιτισμικό μωσαϊκό της τέχνης του George Tolis

Ο Γιώργος Τόλης (George Tolis) είναι ο ζωγράφος του αφιλτράριστου, του μυστηριακού και της πολυπολιτισμικότητας. Κάθε ζωγραφιά του και ένα ζωντανό μωσαϊκό τέχνης όπου Μινώταυροι και Σάτυροι συνυπάρχουν με την Κάρμεν και τους Αρχαγγέλους, η Μήδεια με τους Αρλεκίνους, το θέατρο σκιών με τις αφρικανικές μάσκες, οι Ερινύες με τους Αβορίγινες, ο Ήφαιστος με τον πολύχρωμο Αμαζόνιο, η Μέδουσα με το Γολγοθά, ο Πικάσο με τον Βαν Γκονγκ, η Frida Kahlo με τον Jean Dubuffet.

Συγχωνεύοντας το μυστικιστικό με το καθημερινό και αναμιγνύοντας πολιτισμικά εικονογραφικά στοιχεία από την παγκόσμια ιστορία της τέχνης, ο Tolis δημιουργεί μια πρωτότυπη και προκλητική οπτική γλώσσα που ξεπερνά τα γεωγραφικά και χρονικά όρια. Αμέτρητα σχήματα, πρόσωπα και γραμμές αντισυμβατικά ζωγραφισμένα πάνω στο χαρτί, στο μουσαμά ή σε πέτρες καθηλώνουν το βλέμμα με την τραχύτητα της γραφής και το χρωματικό τους πανδαιμόνιο. Κάθε πινελιά και μια ιστορία, μια μαρτυρία των προσωπικών εμπειριών του καθώς περιηγείται στο λαβύρινθο της ψυχής του, παρόμοια με τις Οδυσσειακές περιπλανήσεις.

Σ’ αυτό το φαινομενικά τραχύ και ακατέργαστο πεδίο όπου θα περίμενε κάποιος να θολώνουν τα όρια της λογικής και της φαντασίας, ξεδιπλώνεται το υποσυνείδητο της τέχνης του Tolis. Πρόκειται για μια τέχνη εμπειρίας, την οποία απόκτησε ως διπλωματικός υπάλληλος ζώντας ανά τον κόσμο (Κούβα, Καναδά, Ρωσία) και που ήρθε σ’ επαφή με τη σύνθετη πολιτισμική γεωγραφία του πλανήτη μας. Εκεί ανακάλυψε την περιφερειακή φιλικότητα και τη διαπολιτισμική δυνατότητα. Γι’ αυτό και οι πίνακές του είναι επιφάνειες διασύνδεσης των ανθρώπινων εμπειριών, μια γιορτή της ποικιλομορφίας και των κοινών αφηγήσεων. Κάθε έργο του, και μια άλλη απόδειξη της διασύνδεσης των πολιτισμών, ένα οπτικό ταξίδι που ξεπερνά τα σύνορα και αγκαλιάζει τις συλλογικές ιστορίες του πλανήτη, σαν μια άλλη πρόκληση του σύγχρονου καλλιτέχνη να κατανοήσει τη φύση της διαπολιτισμικότητας.

Η εμπειρία της πολιτιστικής διασταύρωσης του Tolis συναντιέται με τα ιδεαλιστικά οράματα των καλλιτεχνών της Ιταλικής Transavantgardia (Sandro Chia, Francesco Clemente, Enzo Cucchi, Nicola de Maria και Mimmo Paladino), ιδιαίτερα με τα ψυχολογικά ερμαφρόδιτα πορτρέτα του Francesco Clemente. Συναντάται όμως και με την εκρηκτική ζωγραφική του Αφροαμερικανού Jean – Michel Basquiat. Στον Clemente όσο και στον Tolis, τα περίεργα αλληλοσχετιζόμενα σύμβολα μετατρέπουν τη ζωγραφική επιφάνεια σ’ έναν χώρο ελεύθερης διακίνησης προσωπικών και πολιτισμικών φαντασιώσεων. Στον Basquiat όσο και στον Tolis, η ζωγραφική τους γίνεται ένα δυναμικό κοκτέιλ γκράφιτι, αφαίρεσης, τέχνης του δρόμου, ιστορίας της τέχνης και της παγκόσμιας κουλτούρας δημιουργώντας μια φαινομενικά ‘οπτική κακοφωνία’ που αντανακλά τη φρενήρη ενέργεια της σύγχρονης ζωής. Γι’ αυτό και ο ίδιος λέει: «Από μικρός πορεύομαι μοναχικά, είμαι αυτόφωτος. Μου αρέσει να αλητεύω σε παράξενα μονοπάτια της τέχνης, το αποτέλεσμα της οποίας καταθέτω ως πρόσφορο αγάπης στη ζωγραφική».

Τη δεκαετία του ’80, ο Achilles Bonito Oliva μίλησε για τον ‘πολιτιστικό νομαδισμό’ (cultural nomadism) περιγράφοντάς τον ως ένα φαινόμενο για να πετύχουν οι καλλιτέχνες τη συμφιλίωση του διεθνούς με το τοπικό και της ιστορικής πρωτοπορίας με τα τοπικά ιδιώματα, σαν σημάδια της επιθυμίας τους για συνεχή μετάλλαξη. Στις μέρες μας, αυτή η μετάλλαξη έδωσε στη ζωγραφική τέτοιο εννοιολογικό βάθος, ώστε κάθε έργο να είναι μια απροκάλυπτη πρόκληση στο θεατή να εμπλακεί στην αφήγηση προσπαθώντας να αποκρυπτογραφήσει αινιγματικούς κώδικες, λέξεις και σύμβολα.

Μπροστά σε ενδεικτικά έργα του Tolis όπως, ο Θάνατος του Μινώταυρου, η Ευρώπη, οι Ερινύες, το πορτρέτο της Frida Kahlo, η Ταυρομαχία κ.ά., τα επιμέρους ζωγραφικά και σχεδιαστικά μέρη συμπλέκονται με τέτοιο τρόπο ώστε να δημιουργούν μια οπτική στρωματογραφία πολυπλοκότητας και βάθους. Κι εδώ ο θεατής έρχεται αντιμέτωπος με μια σουρεαλιστική συνειρμική ζωγραφική χωρίς δεσμεύσεις και συμβατικούς περιορισμούς. Γιατί, κάθε ζωγραφιά του Tolis είναι ένα συμπαγές σύνολο φαινομενικά ασύνδετων σχημάτων και επιμέρους εικόνων. Οι οπτικοί συνειρμοί μπορεί εν πρώτοις να μην έχουν άμεση λογική σύνδεση με την πραγματικότητα όμως του επιτρέπει να αποτυπώσει υποσυνείδητες σκέψεις και να εξερευνήσει τα πιο αφηρημένα και διαισθητικά πεδία του νου.

Γι’ αυτό και η ζωγραφική του Tolis δεν είναι συμβατική. Όνειρα, σύμβολα, ασυνήθιστες αντιπαραθέσεις προτρέπουν το θεατή σε διαρκή εξερεύνηση, σ‘ ένα διαφορετικό και πολύ απαιτητικό ταξίδι γνώσης, εξομολόγησης και τελικά, αυτογνωσίας! Είτε ζωγραφίζει με λάδι ή με νερομπογιές στο μουσαμά ή στο χαρτί, είτε δίνει μορφή σε ακανόνιστες κοτρόνες, η τέχνη του George Tolis δίνει μια άλλη προοπτική στη σύγχρονη ελληνική τέχνη: αντι-ακαδημαϊκή, ωμή και άμεση, εκφραστική, πολύπλοκη και πολυπολιτισμική, διεθνή και βαθιά ανθρώπινη. Μια ζωγραφική που πατά στην ελληνική κουλτούρα και την ίδια στιγμή συγκεφαλαιώνει τον πολιτισμικό πλούτο των λαών για να υφάνει μια ζωντανή και πάλλουσα αφήγηση που απηχεί την παγκόσμια συλλογική εμπειρία.

Γιάννης Κολοκοτρώνης, Καθηγητής Ιστορίας και Θεωρίας της Δυτικής Τέχνης. Τμήμα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών του Δημοκρίτειου Πανεπιστήμιου Θράκης

The multicultural mosaic of George Tolis’ art

George Tolis is the painter of the unfiltered, the mysterious and multiculturalism. Each of his paintings is a living mosaic of art where Minotaurs and Satyrs coexist with Carmen and the Archangels, Medea with the Harlequins, shadow theatre with African masks, the Furies with the Aborigines, Hephaestus with the colourful Amazon, Medusa with Golgotha, Picasso with Van Gogh, Frida Kahlo with Jean Dubuffet.

Merging the mystical with the everyday and mixing cultural iconographic elements from the global history of art, Tolis creates an original and provocative visual language that surpasses geographical and temporal boundaries. Countless shapes, faces and lines unconventionally painted on paper, canvas or stones captivate the eye with the roughness of the drawing and their pandemonium of colour. Each brushstroke is a story, a testimony of his personal experiences as he navigates the labyrinth of his soul, similar to the Odyssean wanderings.

In this seemingly rough and crude field where one would expect the boundaries of logic and imagination to blur, the subconscious of Tolis’ art unfolds. It is an art of experience, acquired as a diplomatic employee living around the world (Cuba, Canada, Russia) and coming into contact with the complicated cultural geography of our planet. There he discovered regional friendliness and intercultural potential. That is why his paintings are surfaces of interconnected human experiences, a celebration of diversity and shared narratives. Each of his works, and another proof of the interconnection of cultures, a visual journey that transcends borders and embraces the collective histories of the planet, as another challenge to the contemporary artist to understand the nature of interculturalism.

Tolis’ experience of cultural crossover meets the idealistic visions of Italian Transavantgardia artists (Sandro Chia, Francesco Clemente, Enzo Cucchi, Nicola de Maria and Mimmo Paladino), especially Francesco Clemente’s psychologically hermaphroditic portraits. But it is also associated with the explosive paintings of the African-American Jean-Michel Basquiat. In both Clemente and Tolis, curious interrelated symbols transform the painting surface into a space for the free circulation of personal and cultural fantasies. In both Basquiat and Tolis, their paintings become a dynamic cocktail of graffiti, abstraction, street art, art history and global culture, creating a seemingly ‘visual cacophony’ that reflects the frenetic energy of contemporary life. For this he says: “Since I was a little boy I’ve been walking alone, I’ve been self-luminous. I like to wander down strange paths of art, the result of which I deposit as an offering of love in painting.”

In the 1980s, Achilles Bonito Oliva spoke of ‘cultural nomadism’, describing it as a phenomenon for artists to achieve the reconciliation of the international with the local and the historical avant-garde with local idioms, as signs of their desire for constant mutation. Nowadays, this mutation has given painting such conceptual depth that each work is an overt challenge to the viewer to engage in the narrative by trying to decipher enigmatic codes, words and symbols.

In front of indicative works by Tolis, such as Death of the Minotaur, Europe, The Mermaids, the Portrait of Frida Kahlo, The Bullfight, etc., the various painted and drawn parts are interwoven in such a way as to create a visual stratigraphy of complexity and depth. Here too, the viewer is confronted with a surrealistic associative painting without constraints and conventional limitations. For, each of Tolis’s paintings is a solid set of seemingly disconnected shapes and individual images. The visual associations may not at first have a direct logical connection to reality but they allow him to capture subconscious thoughts and explore the most abstract and intuitive fields of the mind.

That is why Tolis’ painting is not conventional. Dreams, symbols, unusual juxtapositions prompt the viewer to a constant exploration, a different and very demanding journey of knowledge, confession and finally, self-knowledge! Whether he paints in oil or watercolours on canvas or paper, or gives form to irregular stones, George Tolis’ art gives another perspective to contemporary Greek art: anti-academic, raw and direct, expressive, complex and multicultural, international and deeply human. A painting that treads on Greek culture and at the same time encapsulates the cultural richness of peoples to weave a vivid and vibrant narrative that echoes the global collective experience.