Η φήμη του ντοκιμαντέρ της γνωστής σκηνοθέτιδας προηγήθηκε της προβολής του στις κινηματογραφικές αίθουσες. Οι έντονες αντιδράσεις της ακροδεξιάς και εκπροσώπων της εκκλησίας για την αφίσα της ταινίας, που θεωρήθηκε ότι προσβάλει τα ήθη και καθυβρίζει το θρήσκευμα, έφτασαν μέχρι του αιτήματος στη βουλή για απαγόρευση της προβολής της· ευτυχώς το μόνο που κατόρθωσαν είναι η ακούσια διαφήμιση της. Όμως ο συντηρητισμός στην Ελλάδα του 2024 επιβεβαίωσε ακόμη μια φορά την ύπαρξη του και τις προθέσεις του να επεμβαίνει με λογοκρισία και απαγορεύσεις ακόμη και στην τέχνη.
Η ταινία δομείται σε τρεις διαδοχικά αλληλοτεμνόμενες ιστορίες, που αντιστοιχούν στα ισάριθμα θέματα που απασχολούν τη σκηνοθέτιδα. Η Ελίνα Ψύκου υπογράφει ένα ιδιότυπο ντοκιμαντέρ που διαθέτει ένα είδος σεναρίου, ως βασικό σκελετό στον οποίο εφαρμόζονται ως δομικά υλικά οι προσωπικές μαρτυρίες και τα βιώματα των ηρωίδων και άλλων προσώπων . Άλλωστε στην αρχή της ταινίας φροντίζει να τις συστήσει στους θεατές με ένα ενδιαφέρον παιχνίδι λεκτικών συνειρμών, που αποκαλύπτει σημαντικά στοιχεία του ψυχισμού τους, μέσα από τη διαφορετική πρόσληψη του σημαίνοντος από την καθεμιά.
Η Ρόμπιν, από τη Μάλτα, είναι αναγκασμένη να ταξιδέψει στην Ιταλία για να απαλλαγεί από μια ανεπιθύμητη εγκυμοσύνη, αφού στην πατρίδα της η άμβλωση απαγορεύεται ακόμη κι αν το έμβρυο νοσεί ή είναι προϊόν βιασμού και αιμομιξίας. Η Κατερίνα είναι μια ανύπαντρη Ιταλίδα που θέλει να αποκτήσει παιδί, όμως η πατρίδα της επιτρέπει την εξωσωματική γονιμοποίηση αποκλειστικά σε παντρεμένα ετερόφυλα ζευγάρια· η μόνη λύση της είναι να αρχίσει αλλεπάλληλα ταξίδια στην Ελλάδα για να το επιτύχει. Η Κική, στην Ελλάδα, πάσχει από ανίατο νευρολογικό νόσημα που την έχει εντελώς ακινητοποιήσει και εξαρτήσει από τη φροντίδα άλλων· μόνο στην Ελβετία θα μπορούσε να βρει τη λύτρωση που τόσο επιθυμεί, μια και είναι η μόνη χώρα που επιτρέπει την υποβοηθούμενη αυτοκτονία και σε πολίτες άλλων χωρών. Η Αναστασία, που έζησε και σημαδεύτηκε από το φριχτό βίωμα του επώδυνου τέλους της μητέρας της, την οποία και φρόντιζε, κατατρύχεται από το βασανιστικό ερώτημα αν πρέπει να παρατείνεται η ζωή κάποιου που υποφέρει και δε θέλει να συνεχίσει να ζει.
Τρεις γυναίκες που καταθέτουν οι ίδιες στην ταινία τις ευαίσθητες και επώδυνες προσωπικές τους ιστορίες – η τέταρτη, η ιστορία της Ρόμπιν, χρειάστηκε να δραματοποιηθεί, στηριγμένη σε μαρτυρίες γυναικών της Μάλτας που δεν τόλμησαν να εμφανιστούν στην κάμερα φοβούμενες τον νόμο και την κοινή γνώμη – και που μοιράζονται την ίδια λαχτάρα για την αυτοδιάθεση του σώματος τους και την ελεύθερη επιλογή του τρόπου που θα ζήσουν ή θα πεθάνουν. Τρεις γυναίκες – και μαζί τους εκατομμύρια ανώνυμες ευρωπαίες (και ευρωπαίοι, όσον αφορά την ευθανασία) – αντιμέτωποι με το θρησκευτικό και πολιτικό κατεστημένο της χώρας τους που περιορίζει την προσωπική τους ελευθερία.
Αυτός ο ιδιόμορφος και κερδοφόρος ‘’τουρισμός’’ ανάμεσα στις ευρωπαϊκές χώρες έχει ένα χαρακτήρα καθαρά ταξικό. Είναι προφανές ότι το δικαίωμα να ζήσει και να πεθάνει κανείς με αξιοπρέπεια αφορά μόνο τους λίγους που έχουν τη δυνατότητα να ανταποκριθούν στις υπέρογκες οικονομικές απαιτήσεις ενός τέτοιου εγχειρήματος. Η ανισότητα αυτή εκθέτει ανεπανόρθωτα την ήδη έντονα και βάσιμα αμφισβητούμενη κοινωνική πολιτική της Ενωμένης Ευρώπης και επιβάλλει την ύπαρξη ενός θεσμικού κοινοτικού πλαισίου που θα εξασφαλίζει την ισότιμη αντιμετώπιση όλων των ευρωπαίων πολιτών.
Παρά τη σαφή θέση που παίρνει η ταινία απέναντι στην άμβλωση, την εξωσωματική γονιμοποίηση και την ευθανασία, η Ελίνα Ψύκου δεν θέλησε να κάνει ένα μανιφέστο δικαιωματισμού. Αντιμετώπισε τα θέματα με ένα σπάνιο συνδυασμό σοβαρότητας και χιούμορ, νηφαλιότητας και ενσυναίσθησης. Έδωσε χώρο να ακουστεί και η αντίθετη άποψη από ομοιοπαθή άτομα, εκπροσώπους της εκκλησίας και υπεύθυνους οργανώσεων. Ο αντίλογος, που υπερασπίζεται μια άλλη φιλοσοφία ζωής, ακόμη και ο ακροδεξιός δισήμαντος λόγος, που καπηλεύεται έννοιες και παραπλανά, αντιπαρατέθηκαν με σεβασμό στις εκ βαθέων μαρτυρίες των ηρωίδων.
Τα ‘’Αδέσποτα Κορμιά’’ – προσωπικά έχω ένσταση για τον τίτλο, παρά την εξήγηση της σκηνοθέτιδας ότι αναφέρεται σε άτομα χωρίς δεσπότη, χωρίς αφεντικό – είναι ένα ντοκιμαντέρ που επιτυγχάνει, με τα ερωτήματα που θέτει, να επανεξετάσει τις βεβαιότητες όχι μόνο των διαφωνούντων αλλά και όσων συμμερίζονται τις θέσεις του. Συγκλονίζει τον θεατή με τη σοκαριστική αλήθεια του, τον βοηθάει να συνειδητοποιήσει τις αναστολές και τους φόβους του· τον ενημερώνει για σχετικές πρακτικές που έχουν και σκοτεινά σημεία και τον ωθεί να καταλογίσει ευθύνες· και, το κυριότερο, τον καλεί να συλλογιστεί πάνω στο δικαίωμα της ελεύθερης επιλογής και να αναρωτηθεί για τη συντηρητικοποίηση και το έλλειμμα του ανθρωπισμού στην ευρωπαϊκή γειτονιά μας.
Η ταινία προβάλλεται στις κινηματογραφικές αίθουσες
