Στρέφομαι στη γνωστή ποιήτρια Emily Dickinson, που χρησιμοποίησε μαθηματικά στοιχεία και εικόνες και η επιρροή της είναι αναμφισβήτητη. Αυτή η ποιήτρια και οι κριτικοί της θέτουν ζητήματα μαθηματικής λογοτεχνικής δομής, έμφυτης μαθηματικής ποιότητας στη γλώσσα, λεκτικού φορμαλισμού, θεωρούν τα Μαθηματικά ως ντετερμινιστική αρχή τάξης για το σύμπαν και δημιουργούν την αίσθηση μιας αισθητικής που είναι μαθηματική.
- ΥΛΙΚΟ
Η Έμιλυ Ντίκινσον ήταν Αμερικανίδα ποιήτρια. Αν και όχι τόσο διάσημη όσο ήταν εν ζωή, θεωρείται πλέον, μαζί με τον Ουώλτ Ουίτμαν, από τους πιο αναγνωρισμένους και αντιπροσωπευτικούς Αμερικανούς ποιητές του 19ου αιώνα. Γεννήθηκε 10 Δεκεμβρίου 1830 και απεβίωσε 15 Μαΐου 1886, στο Άμερστ, Μασαχουσέτη, ΗΠΑ.
Έγραψε περίπου την ίδια εποχή με τον Mallarmé και τους Ευρωπαίους Συμβολιστές, αλλά σε ένα εντελώς διαφορετικό πολιτιστικό περιβάλλον, ήταν η Αμερικανίδα ποιήτρια και συγγραφέας, η οποία χρησιμοποίησε μερικές εκτενείς μαθηματικές εικόνες στα ποιήματά της. Το 2006 η Seo-Young Jennie Chu υποστήριξε ότι η Dickinson είχε αρκετά ανεπτυγμένη γνώση των Μαθηματικών, όπως άλλωστε και η ίδια, και διαπίστωσε ότι περίπου διακόσια από τα ποιήματα της Dickinson περιλαμβάνουν συγκεκριμένες μαθηματικές ιδέες.
Αναλύοντας την ακαδημαϊκή κριτική για την Dickinson, η Chu σημειώνει ότι ενώ υπάρχει μια γενική αποδοχή ότι τα Μαθηματικά είναι χαρακτηριστικό της ποίησης της Dickinson, η σημασία τους δεν εξετάζεται πάντα τόσο καλά. Μερικοί μελετητές υποστηρίζουν ότι μπορούν να διαβαστούν πάρα πολλά στις μαθηματικές αναφορές στην ποίησή της και ότι είναι, στην καλύτερη περίπτωση, υποδηλωτικές και ιμπρεσιονιστικές. Η Chu διαπιστώνει ότι οι αναφορές είναι αντίθετα πολύ ακριβείς: συζητά τη χρήση των εικόνων περιφερειών από την Dickinson για να αναπαραστήσει τόσο το άπειρο όσο και το όριο, την αναλογία τους με τις διαμέτρους (το π), τις κλίσεις των πολικών γωνιών σε έναν ορίζοντα και τις ασύμπτωτες, σε πολλά ποιήματα, υποδηλώνοντας την προσπάθεια προς ένα απρόσιτο ιδανικό. Για την Chu αυτές είναι πράγματι ακριβείς μαθηματικές έννοιες που εμπλουτίζουν την ποιητική εικόνα. Να σημειώσουμε, με απλά λόγια, ότι οι πολικές γωνίες είναι ένας τρόπος σχεδίασης σημείων σε μια απλή εναλλακτική της μεθόδου του Καρτεσιανού πλέγματος. Επίσης, μια ασύμπτωτη είναι μια ευθεία γραμμή την οποία μια καμπύλη πλησιάζει όλο και περισσότερο, αλλά ποτέ δεν φτάνει εντελώς.
Ένας μικρότερος αριθμός κριτικών αγγίζει την ικανότητα της ποιητικής γλώσσας ως μέσου έκφρασης ή αναπαράστασης. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα στην εικόνα μιας ασύμπτωτης που υποδηλώνει, αλλά δεν φτάνει ποτέ, ένα όριο. Η Chu διαπιστώνει ότι στο σύνολό της, η ποίηση της Dickinson είναι «μια αντανάκλαση του άρρητου» και η μαθηματική γλώσσα μπορεί να βοηθήσει στην επισημοποίηση και έκφραση ορισμένων από αυτές τις άπιαστες έννοιες. Ένας άλλος μελετητής της Dickinson, ο James Guthrie, διαφωνεί, υποστηρίζοντας ότι η Dickinson βρήκε τα Μαθηματικά «απελπιστικά ανεπαρκή στο έργο της περιγραφής της συμβολικής λειτουργίας που φανταζόταν ότι εκπλήρωνε ως ποιήτρια», μια άποψη την οποία η Chu αμφισβητεί. Η Chu καταλήγει: Μέσα από την αφηρημένη γλώσσα και τις ασώματες εικόνες των Μαθηματικών, η ποίηση της Dickinson μας μιλά πέρα από τον κόσμο του χωρο-χρόνου.
Το αν τα Μαθηματικά είναι στην πραγματικότητα τόσο ασώματα και εκτός χρόνου είναι θέμα συζήτησης, αλλά ανεξάρτητα από αυτό το γεγονός, το έργο της Chu υποδηλώνει ότι για πολλούς ποιητές τα Μαθηματικά προσφέρουν μια τυπική γλώσσα ικανή να αντιπροσωπεύει αφηρημένες και καθολικές ιδέες και αρχές, με τρόπο που η συνηθισμένη γλώσσα δεν μπορεί, και η εργασία της είναι μια συναρπαστική έκθεση του εκτεταμένου πεδίου ερμηνείας που προσφέρει η μαθηματική απεικόνιση και γενικά τα μαθηματικά καλολογικά στοιχεία.
Μιλάμε, λοιπόν, για την ομορφιά, αυτό το κοινό χαρακτηριστικό και αναφερόμαστε στους τρόπους με τους οποίους η ομορφιά των ποιημάτων μοιάζει με την ομορφιά των μαθηματικών επιχειρημάτων. Αυτό απαιτεί να αγγίξει κάποιος την ερώτηση: Τι είναι ομορφιά; Μια απάντηση μπορεί να ενσωματωθεί στη λέξη ‘μαγεία’. Η αίσθηση της ομορφιάς είναι το αποτέλεσμα και το ανάλογο ενός κόλπου (trick), μιας επιτηδειότητας του χεριού/ ταχυδακτυλουργίας, ενός μαγικού, που εμποδίζει τον θεατή να παρακολουθήσει αυτό που πραγματικά συμβαίνει. Ιδού ένα παράδειγμα μαγείας στην Ποίηση -το ποίημα της Emily Dickinson XLVII:
Emily Dickinson / ΠΟΊΗΜΑ XLVII
| Ανεμοδαρμένη! Μικρή ανεμοδαρμένη βάρκα!
Και η νύχτα πέφτει! Κανένας δεν θα οδηγήσει μια μικρή βάρκα Στην πλησιέστερη πόλη;
Έτσι λένε οι ναύτες, χθες, Καθώς το σούρουπο ήταν καφέ, Μια μικρή βάρκα έδωσε τη μάχη της, Και βούλιαζε γαργαρίζοντας όλο και πιο βαθιά.
Αλλά οι άγγελοι λένε, χθες, Καθώς η αυγή ήταν κόκκινη, Μία μικρή βάρκα που εξαντλήθηκε στην καταιγίδα Ξανάφτιαξε τους ιστούς της, ξανάνοιξε τα πανιά της Θριαμβικά, πρόσω ολοταχώς!
|
Adrift! A little boat adrift!
And night is coming down! Will no one guide a little boat Unto the nearest town?
So sailors say, on yesterday, Just as the dusk was brown, One little boat gave up its strife, And gurgled down and down.
But angels say, on yesterday, Just as the dawn was red, One little boat o’erspent with gales Retrimmed its masts, redecked its sails Exultant, onward sped!
|
- ΣΧΟΛΙΑ
Η Dickinson δεν θα τολμούσε να εκθέσει τον εαυτό της γυμνό στην πραγματική ζωή όπως κάνει σε αυτό το ποίημα -όλα είναι λόγια που περιγράφουν τη ζωή της όσο το δυνατόν πιο σύντομα, αλλά που πιθανότατα δεν θα είχε τολμήσει να πει φωναχτά ακόμη και στον εαυτό της.
Η μεταφορά επέτρεψε σε αυτήν να εκφράσει όλα αυτά χωρίς να τα αντιμετωπίζει άμεσα. Είναι ‘ασυνείδητη γνώση’, γνωρίζοντας χωρίς να γνωρίζουμε πραγματικά. Ένα ποίημα είναι ένα χέρι που, αντί να κλέβει κάτι από την τσέπη μας, βάζει κάτι χωρίς να το προσέξουμε. Αλλά, η πραγματική δύναμη αυτού του ποιήματος είναι στο μήνυμα ότι αυτό που είναι ορατό στην επιφάνεια είναι μόνο μία πτυχή της πραγματικότητας. Οι εσωτερικές δυνάμεις έχουν μεγαλύτερη σημασία. Η μικρή βάρκα που συγκλονίζεται από τις θύελλες κρύβει ένα πολύ γενναίο σκάφος˙ και ακόμα και αν φαίνεται ότι πρόκειται να βυθιστεί, σε άλλη διάσταση απλώνει τα πανιά του και ξεκινάει. Μπορούσε η ζωή της Dickinson να απεικονιστεί πιο όμορφα από αυτό; Αντιλαμβανόμαστε την ομορφιά αυτού του ποιήματος αμέσως μόλις το διαβάσουμε, ακόμα και πριν αναλύσουμε το περιεχόμενό του.
Στα Μαθηματικά υπάρχει ομόφωνη συναίνεση για το τι κάνει ένα επιχείρημα όμορφο. Κάθε μαθηματικός συμφωνεί ότι μια μαθηματική ιδέα είναι όμορφη αν αποκαλύπτει κάποια εκπληκτική εσωτερική δομή. Τέτοιες ιδέες φαίνεται να εμφανίζονται από το πουθενά και να ρίχνουν φως στα πράγματα. Αυτή η εμφάνιση είναι συνήθως ξαφνική, πολύ γρήγορη για τον συνειδητό μας νου να την αναλύσει ή να την αφομοιώσει πλήρως ακαριαία -η αναλυτική μας κατανόηση υστερεί από την ασυνείδητη κατανόηση. Όπως και σε ένα ποίημα, έχει σημειωθεί μια λαθροχειρία, μια επιτηδειότητα χειρός, αλλά σε αντίθεση με τη συνηθισμένη μαγεία δεν εξαπατώμεθα -αποκτάμε κάποια βαθιά κατανόηση.
Σύμφωνα με αυτά, η αίσθηση ομορφιάς στην Ποίηση και τα Μαθηματικά είναι το αποτέλεσμα της άμεσης και ασυνείδητης αντίδρασής μας σε μια κρυμμένη δομή. Αυτή η κρυμμένη δομή μπορεί να είναι τόσο περίπλοκη, ώστε ποτέ να μην κατανοηθεί πλήρως συνειδητά ή μπορεί να είναι απλή και εύκολη στην κατανόησή της εάν την αναστοχαστούμε αργότερα. Όμως, ανεξάρτητα από την περίπτωση, η πρώτη μας απόκριση σε αυτήν δεν μειώνεται ποτέ με την πλήρη ανάλυση ή βαθύτερη κατανόηση του ποιήματος ή του μαθηματικού επιχειρήματος. Αυτός είναι ο λόγος που μπορούμε να διαβάσουμε ένα ποίημα χίλιες φορές και να το απολαύσουμε -αν και ακόμα και τότε δεν μπορούμε να κατανοήσουμε όλες του τις αποχρώσεις. Και για τον λόγο αυτό, ένα μαθηματικό κόσμημα μπορεί να μας εντυπωσιάσει ακόμα και μετά από χίλιες συναντήσεις. Ακριβώς όπως μπορούμε να ακούσουμε ξανά και ξανά μια συμφωνία του Μότσαρτ και να την απολαμβάνουμε -η τάξη είναι τόσο περίπλοκη που αντιλαμβανόμαστε το μεγαλύτερο μέρος της μόνο ασυνείδητα. Ενδεχομένως ακόμη και ένας συνθέτης δεν γνωρίζει συνειδητά όλους τους πολύπλοκους ελιγμούς που είναι κρυμμένοι στις συνθέσεις του, καθώς και ο ποιητής μπορεί να μην γνωρίζει όλα τα στρώματα των εννοιών που είναι κρυμμένα στο ποίημα του.
Κλείνουμε αυτό το κείμενο με το γνωστό ποίημα της Emily Dickinson CXXVI (THE BRAIN)
Emily Dickinson / ΠΟΙΗΜΑ CXXVI (THE BRAIN)
| THE BRAIN is wider than the sky, For, put them side by side, The one the other will include With ease, and you beside.The brain is deeper than the sea, For, hold them, blue to blue, The one the other will absorb, As sponges, buckets do.
The brain is just the weight of God,
|
Ο ΕΓΚΕΦΑΛΟΣ είναι ευρύτερος από τον ουρανό,
Γι’ αυτό, βάλτε τα δίπλα-δίπλα, Το ένα το άλλο θα περιλαμβάνει Με ευκολία και εσένα μαζί.
Ο εγκέφαλος είναι βαθύτερος από τη θάλασσα, Γι’ αυτό, κρατήστε τα, μπλε με μπλε, Το ένα θα απορροφήσει το άλλο, Όπως τα σφουγγάρια, οι κάδοι. Ο εγκέφαλος είναι απλώς το βάρος του Θεού, Γι’ αυτό, σήκωσέ τα, λίβρα με λίβρα, Και θα διαφέρουν, αν το κάνουν, Ως συλλαβή από ήχο.
|
