Ο πολυγραφότατος ποιητής της Θεσσαλονίκης Τόλης Νικηφόρου, άοκνος και συνεπής στην ποιητική του πορεία, ενεργοποίησε και πάλι το βασικό χαρακτηριστικό της ύπαρξής του, την ποιητική του γραφή, και εξέδωσε πρόσφατα την 34η ποιητική του συλλογή, τα «ποιήματα για τη Σοφία». Μια ανθολογία ερωτικής – συντροφικής ποίησης αφιερωμένη στη σύντροφο της ζωής του, τη Σοφία.
Σε μία καλαίσθητη έκδοση του «Μανδραγόρα» εκτός από τα 33 επιλεγμένα ποιήματα, εικονίζονται και φωτογραφίες της Σοφίας, όπως και στο εξώφυλλο εικονίζεται το ζευγάρι στη νιότη του σε ρομαντικό θαλασσινό φόντο.
Τα ανθολογημένα ποιήματα αρχίζουν από το 1966 και φθάνουν έως το 2024. Πενηνταοχτώ χρόνια με τη Σοφία, τον πολυτιμότερο άνθρωπο της ζωής του, όπως δηλώνει ο ίδιος ο ποιητής, σημαίνουν πως ήταν εν πολλοίς η Μούσα του, εφόσον και η χρονική έκταση της ποιητικής του δημιουργίας συμπίπτει σχεδόν με τα χρόνια της συμβίωσής του μαζί της. Τη Σοφία, μια καταξιωμένη δικηγόρο, ακτιβίστρια και κυρίως άξια σύντροφο του Τόλη Νικηφόρου.
Τα πρώτα – παλιότερα ποιήματά του γράφονται με τον ενθουσιασμό, την ένταση, την ερωτική ορμή της νιότης, που μεταβατικά, όπως είναι φυσικό, γίνεται ηπιότερη, ο ερωτισμός εμπλουτίζεται με την αγάπη, την εκτίμηση και τη συντροφικότητα στα ευχάριστα και στα δύσκολα. Στο τραγούδι του έρωτα βλέπουμε μια δύναμη στο ερωτικό συναίσθημα αλλά και έναν ρεαλισμό στην περιγραφή συγκλονιστικών αισθησιακών στιγμών. Στη σελ. 12 εκφράζει θαυμασμό και περηφάνια για τη Σοφία που μάχεται επαγγελματικά να δικαιώσει τους νέους που δικάζονται για τους αγώνες τους, για τη Σοφία που καθετί που κάνει είναι ένα ποίημα, που η ίδια γίνεται ποιήτρια της καθημερινής ζωής. Με επίγνωση και διάθεση αυτοκριτικής ο ποιητής νιώθει τύψεις για την υποταγή και τη λιποψυχία της γυναίκας, που για κάθε αδικία που της γίνεται, νιώθει πως ο ίδιος είναι ο προδότης της ελευθερίας της, πληγώνεται η αξιοπρέπειά του, ενώ εκείνη στέκει βράχος πλάι του, είναι η αληθινή σύντροφος στο σπίτι και στους κοινωνικούς αγώνες (π. του 1980). Με λιτά μέσα ζει η αγάπη, που αν και δεκαπεντάχρονη, διατηρείται ο έρωτας στο καθημερινό οικείο περιβάλλον, όπου στο καθετί βρίσκεται το άγγιγμα και η ανάσα της.
Είναι εντυπωσιακό ότι το σύμβολο της αγάπης και της σταθερότητας, η γυναίκα του ποιητή, ταυτίζεται από τον ίδιο με την πατρίδα (σ.16 και 35) : κάθε άνθρωπος / έχει μια πατρίδα / μια χώρα / μια πόλη / τα παιδικά του χρόνια / εγώ έχω εσένα / χαράζει νωρίς ή αργά / ανάλογα με την εποχή / ανάλογα με τη χώρα / για μένα χαράζει όταν χαμογελάς (π. του 2023). Ο ποιητής ακινητοποιεί σαν πλάνα φωτογραφίας οικείες στιγμές και εικόνες της καθημερινότητας που είναι πολύτιμες για τον ίδιο: η Σοφία γέρνει και σκαλίζει το χώμα στη μεγάλη γλάστρα. (π. του 2002). Σε μια προχωρημένη στιγμή συμβίωσης (2007), σαν ένα όραμα ευσεβούς πόθου ο ποιητής διατυπώνει μια επίκληση για το αδύνατο, τριπλά επαναλαμβανόμενη (σ. 21): α) Να ξαναγεννηθούμε / με το δικό σου χάραμα ν’ ανθίσει ο κόσμος. β) Να ξαναγεννηθούμε / σύννεφο εσύ κόκκινο στον ουρανό / άγγιγμα και ταξίδι εγώ σαν άνεμος. γ) Να ξαναγεννηθούμε / θάλασσα εσύ των τροπικών / κι εγώ νησί μοναχικό στον κόρφο σου, με τους τελευταίους στίχους του ίδιου ποιήματος να βρίσκονται σε κρεσέντο αθωότητας κι αθανασίας. Επιθυμία του είναι να του διαβάζει ποιήματα, ν’ ακούει τη φωνή της, να βλέπει το χαμόγελό της (π. του 2010). Παρηγοριά του να μαθαίνει πάλι να διαβάζει τα μυστικά φωνήεντα στο άγγιγμά της, να μαθαίνει πάλι να εμπιστεύεται το σώμα της, σαν μια ισόβια μαθητεία στο θαύμα του έρωτα (π. του 2012). Ο αναγνώστης βλέπει ακόμη την αγωνιώδη κι επίμονη έκκληση του Τόλη προς τη Σοφία να τον αγαπήσει «μέσα στην έρημο και στο σκοτάδι του κόσμου», με όλα τα πάθη και τα λάθη του (π. του 2014). Στο π. Το ατέλειωτο ταξίδι, ο ποιητής εκμυστηρεύεται πως ποτέ πια δεν θα αξιωθεί τον γύρο του κόσμου που ονειρεύτηκε: το ανέλπιστο όμως και μαγικό / το πιο συναρπαστικό ταξίδι / είναι στα βάθη των ματιών σου / που εκπέμπουν φως / στη μουσική των λέξεων / που εκστατικά προφέρεις / εξερευνώ τα μυστικά και θαύματα / στα πέρατα του κόσμου / με το ατέλειωτο αυτό ταξίδι (π. του 2022).
Και σ’ αυτή τη συλλογή ο ποιητής βάζει τις πινελιές του επαναληπτικά με χρώματα κυρίως το κόκκινο, σύμβολο της ψυχής και της ύπαρξης, της φλόγας της αγάπης, και το γαλάζιο, σύμβολο του ουρανού, του θεού και του επέκεινα, με λυρικούς στίχους που εκφράζουν τα άσβεστα συναισθήματά του. Με τους ποικίλους λοιπόν εκφραστικούς τρόπους που μετέρχεται ο Τόλης Νικηφόρου δίνει παντοειδώς τον ορισμό της ευτυχίας, τον ρόλο του πεπρωμένου ή της τύχης στη γνωριμία δύο ανθρώπων που χτίζουν μια ισόβια αγαπητική σχέση, ένα καταφύγιο του ενός για τον άλλον, μέχρι να τους χωρίσει ο θάνατος.
Τα ανθολογημένα ποιήματα των τελευταίων χρόνων της συλλογής μοιάζουν κάπως απολογιστικά ή εκφράζουν κάποιο δέος, συναισθήματα εμβαπτισμένα στη λογική που αναφέρονται στην κρίσιμη ώρα του τέλους του ταξιδιού. Με τη θεμιτή ποιητικά εξιδανίκευση της Σοφίας, θα λέγαμε ότι ο ύμνος προς τη σύντροφο Σοφία ανοίγει κι απλώνεται σε κύκλο που περιλαμβάνει όλες τις γυναίκες, τις συντρόφους, που αγαπούν κι ερωτεύονται, στηρίζουν, σώζουν τον άντρα – σύντροφο – εραστή που αποτελούν και αυτοί το καταφύγιό τους:
γυναίκα, 2
είσαι μοναδική / και είσαι χιλιάδες / μάνα πηγή της ύπαρξης / απαλό ένα χάδι /παρήγορη αγκαλιά / είσαι φίλη και αδερφή / χέρι συντροφικό / στις καταιγίδες της ζωής / είσαι το πάθος του έρωτα / και η ισόβια αγάπη / ταυτόχρονα πιστή κι αστάθμητη / σωτήρια και θανάσιμη / γοητευτικό ένα αίνιγμα / πλάσμα του μυστηρίου / αστραπή κάθε έμπνευσης / πνοή δημιουργίας
είσαι μοναδική / κι είσαι χιλιάδες / η πρώτη λεία κάθε βάρβαρου / το πρώτο θύμα κάθε δυνάστη / κι όμως η άνοιξη ανίκητη / ένα μαγικό φως στον κόσμο (π. του 2022).
