Είναι η πρώτη φορά που θα ασχοληθώ με τη μετάφραση ενός αποσπάσματος ξένης λογοτεχνίας ή ενός ποιήματος και επομένως θα σας ζητήσω να είστε επιεικείς μαζί μου. Διαλέγω το πρώτο μέρος από την Une saison en enfer (Μια Εποχή στην Κόλαση) του Arthur Rimbaud, όχι μόνο γιατί είναι ένα από τα πλέον εμβληματικά έργα της παγκόσμιας λογοτεχνίας, αλλά επειδή κάποτε το είχαμε διδαχτεί στο Institute Francais d Athenes στα φοιτητικά μου χρόνια. Αυτό σημαίνει ότι μου είναι ευκολότερο να μεταφράσω Rimbaud από το να μεταφράσω πχ. Jules Lafforgue που ελάχιστα τον έχω διαβάσει. Είναι βέβαια κι άλλος λόγος σοβαρός που στρέφει το μεταφραστικό μου ενδιαφέρον σ’ αυτή τη συλλογή, γιατί απλούστατα ζούμε σε μια πραγματική κόλαση με τόσα εγκλήματα, βιασμούς, οικονομικά προβλήματα, υποκρισία τόσο στην πολιτική,όσο και στην κοινωνία και χαμηλή αισθητική. Ζητώ συγνώμη από τους μεταφραστές και μεταφράστριες του Περί ου για το τόλμημά μου.
Διάλεξα προς μετάφραση το πρώτο μέρος της συλλογής, αλλά πριν το παραθέσω, θα ήθελα να πω, αν και είναι γνωστά κι άλλωστε τα βρίσκει κανείς στη Wikipedia, δυο λόγια για τη ζωή του.
Ο Arthur Rimbaud (1854-1891) είναι λοιπόν μια από τις πιο μυθικές και αινιγματικές μορφές της παγκόσμιας λογοτεχνίας. Γεννημένος στο Charleville, μια μικρή πόλη της βόρειας Γαλλίας, ο Rimbaud ανέπτυξε από νεαρή ηλικία μια εξαιρετική κλίση για την ποίηση και τη λογοτεχνία, εντυπωσιάζοντας τους γύρω του με την ευφυΐα και την δημιουργικότητά του. Η παιδική του ηλικία δεν ήταν εύκολη. Μεγαλωμένος από τη μητέρα του, μια αυστηρή και καταπιεστική γυναίκα, ο Rimbaud ανέπτυξε από νωρίς μια έντονη επιθυμία να ξεφύγει από τους περιορισμούς της μικρής του πόλης και να ανακαλύψει τον κόσμο. Η πρώτη του επαφή με την ποίηση ήρθε μέσω του σχολείου, όπου και διακρίθηκε για τις λογοτεχνικές του ικανότητες.
Σε ηλικία μόλις 16 ετών, ο Rimbaud έγραψε μερικά από τα πιο σημαντικά έργα του, όπως τα ποιήματα “Le Bateau Ivre” (Το Μεθυσμένο Καράβι) και “Les Poètes de sept ans” (Οι Ποιητές των Επτά Ετών). Το 1871, έφυγε για το Παρίσι, όπου γνώρισε τον ποιητή Paul Verlaine. Η σχέση τους, γεμάτη πάθος και εντάσεις, θα σημαδέψει και τις δύο ζωές τους.
Ο Rimbaud και ο Verlaine έζησαν μαζί για ένα διάστημα, ταξιδεύοντας σε διάφορες πόλεις της Ευρώπης. Η σχέση τους ήταν θυελλώδης και κατέληξε σε ένα βίαιο επεισόδιο το 1873, όταν ο Verlaine πυροβόλησε τον Rimbaud και καταδικάστηκε σε φυλάκιση. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, ο Rimbaud έγραψε το περίφημο έργο του “Une Saison en Enfer” (Μια Εποχή στην Κόλαση), το οποίο θεωρείται ένα από τα αριστουργήματα της λογοτεχνίας.
Μετά το επεισόδιο με τον Verlaine, ο Rimbaud απομακρύνθηκε σταδιακά από τη λογοτεχνία. Απογοητευμένος και κουρασμένος, σταμάτησε να γράφει σε ηλικία μόλις 21 ετών και αποφάσισε να ταξιδέψει. Τα επόμενα χρόνια, ταξίδεψε στη Μέση Ανατολή και την Αφρική, όπου ασχολήθηκε με το εμπόριο. Η ζωή του στην Αφρική ήταν εξίσου περιπετειώδης και αινιγματική, γεμάτη περιπέτειες και δυσκολίες.
Το 1891, σε ηλικία 37 ετών, ο Rimbaud αρρώστησε σοβαρά και επέστρεψε στη Γαλλία για ιατρική περίθαλψη. Δυστυχώς, η ασθένειά του ήταν ανίατη και πέθανε την ίδια χρονιά. Παρά τη σύντομη λογοτεχνική του καριέρα, ο Rimbaud άφησε πίσω του ένα τεράστιο έργο που συνεχίζει να επηρεάζει και να εμπνέει τους αναγνώστες και τους καλλιτέχνες μέχρι σήμερα. Ο Rimbaud είναι ο αιώνιος αντάρτης της λογοτεχνίας. Παραθέτω εδώ ένα πρώτο μέρος, που χρησιμεύει ως εισαγωγή της εμβληματικής συλλογής που έζησε με πάθος ο νεαρός τότε ποιητής και άφησε ανεξίτηλο σημάδι στον κόσμο της τέχνης. Πρόκειται για την Εισαγωγή του έργου:
Jadis, si je me souviens bien, ma vie était un festin où s’ouvraient tous les cœurs, où tous les vins coulaient.
Un soir, j’ai assis la Beauté sur mes genoux. – Et je l’ai trouvée amère. – Et je l’ai injuriée.
Je me suis armé contre la justice.
Je me suis enfui. Ô sorcières, ô misère, ô haine, c’est à vous que mon trésor a été confié! Je parvins à faire s’évanouir dans mon esprit toute l’espérance humaine. Sur toute joie, pour l’étrangler, j’ai fait le bond sourd de la bête féroce.
J’ai appelé les bourreaux pour, en mourant, mordre la crosse de leurs fusils. J’ai appelé les fléaux, pour m’étouffer de sable, de sang. Le malheur a été mon dieu. Je me suis allongé dans la boue. Je me suis séché à l’air du crime. Et j’ai joué de bons tours à la folie.
Et le printemps m’a apporté l’affreux rire de l’idiot.
Or, tout dernièrement, m’étant trouvé sur le point de faire le dernier couac ! j’ai songé à rechercher la clef du festin ancien, où je reprendrais peut-être appétit.
La charité est cette clef. – Cette inspiration prouve que j’ai rêvé !
« Tu resteras hyène, etc… », se récrie le démon qui me couronna de si aimables pavots. « Gagne la mort avec tous tes appétits, et ton égoïsme, et tous les péchés capitaux. »
Ah ! j’en ai trop pris : – Mais, cher Satan, je vous en conjure, une prunelle moins irritée ! et en attendant les quelques petites lâchetés en retard, vous qui aimez dans l’écrivain l’absence des facultés descriptives ou instructives, je vous détache ces quelques hideuses pages de mon carnet de damné.
Μετάφραση:
ΜΙΑ ΕΠΟΧΗ ΣΤΗΝ ΚΟΛΑΣΗ
Κάποτε, αν θυμάμαι καλά, η ζωή μου ήταν ένα συμπόσιο όπου όλες οι καρδιές άνοιγαν και όλα τα κρασιά έρρεαν.
Ένα βράδυ, κάθισα την Ομορφιά στα γόνατά μου. – Και τη βρήκα πικρή. – Και την έβρισα.
Οπλίστηκα ενάντια στη δικαιοσύνη.
Διέφυγα. Ω μάγισσες, ω δυστυχία, ω μίσος, σε εσάς εμπιστεύτηκα τον θησαυρό μου!
Κατάφερα να εξαφανίσω από το πνεύμα μου κάθε ανθρώπινη ελπίδα. Πάνω σε κάθε χαρά, για να την πνίξω, έκανα τον κρυφό άλμα του άγριου θηρίου.
Κάλεσα τους δήμιους για να δαγκώσω τη λαβή των όπλων τους πεθαίνοντας. Κάλεσα τις πληγές, για να με πνίξουν με άμμο και αίμα. Η δυστυχία ήταν ο θεός μου. Ξάπλωσα στη λάσπη. Στεγνώθηκα στον αέρα του εγκλήματος. Και έκανα καλές φάρσες στην τρέλα.
Και η άνοιξη μου έφερε το φρικτό γέλιο του ηλίθιου. Τελευταία, όμως, βρέθηκα κοντά στο να κάνω την τελευταία στριγκλιά! Σκέφτηκα να αναζητήσω το κλειδί του παλιού συμποσίου, όπου ίσως ξανάβρισκα την όρεξή μου.
Η φιλανθρωπία είναι αυτό το κλειδί. – Αυτή η έμπνευση αποδεικνύει ότι ονειρεύτηκα!
«Θα μείνεις ύαινα, κλπ…», φωνάζει ο δαίμονας που με στεφάνωσε με τόσο αγαπητά παπαρούνα. «Κέρδισε τον θάνατο με όλες τις ορέξεις σου, και τον εγωισμό σου, και όλες τις θανάσιμες αμαρτίες.»
Αχ! Πήρα πάρα πολλά: – Αλλά, αγαπητέ Σατανά, σας παρακαλώ, μια λιγότερο ερεθισμένη ματιά! και εν αναμονή των λίγων καθυστερημένων δειλιών, εσείς που αγαπάτε στον συγγραφέα την απουσία των περιγραφικών ή διδακτικών ικανοτήτων, σας προσφέρω αυτές τις μερικές απαίσιες σελίδες από το σημειωματάριό μου του καταραμένου.
Η συλλογή Μια Εποχή στην Κόλαση του Arthur Rimbaud αποτελεί ένα από τα πιο εμβληματικά και προκλητικά έργα της παγκόσμιας λογοτεχνίας. Γραμμένο το 1873, σε μια κρίσιμη καμπή της ζωής του ποιητή, το έργο αποτυπώνει με μοναδικό τρόπο την ένταση της ψυχικής και πνευματικής του αναζήτησης.
Η συλλογή αποτελείται από έναν συνδυασμό ποιητικών και πεζών κειμένων, τα οποία αντικατοπτρίζουν την εσωτερική πάλη του Rimbaud με τον ίδιο του τον εαυτό, την κοινωνία και τις ιδέες της εποχής του. Το έργο χαρακτηρίζεται από μια έντονη υπαρξιακή και φιλοσοφική διάσταση, εξερευνώντας θέματα όπως η αμαρτία, η σωτηρία, η τρέλα, η αγάπη και η απώλεια. Ο Rimbaud, μέσα από τις σελίδες αυτής της συλλογής, επιδιώκει να αποδομήσει την παραδοσιακή ηθική και να αναδείξει την πολυπλοκότητα της ανθρώπινης ύπαρξης. Η γραφή του είναι συχνά σκοτεινή και αποκαλυπτική, γεμάτη σύμβολα και εικόνες που προκαλούν τον αναγνώστη να σκεφτεί και να αμφισβητήσει.
Το εισαγωγικό απόσπασμα από την “Μια Εποχή στην Κόλαση” αποτελεί μια ισχυρή εισαγωγή στο γενικότερο πνεύμα της συλλογής. Ο Rimbaud ξεκινά με μια ανάμνηση του παρελθόντος, περιγράφοντας τη ζωή του ως ένα “συμπόσιο” όπου όλα ήταν ανοιχτά και γεμάτα ευχαρίστηση. Αυτή η εικόνα της ευδαιμονίας σύντομα ανατρέπεται, καθώς ο ποιητής αποκαλύπτει τη βαθιά απογοήτευση και την πικρία του.
Η αναφορά στην Ομορφιά, την οποία ο Rimbaud βρίσκει πικρή και προσβάλει, συμβολίζει την απομάκρυνση του από τις συμβατικές αξίες και τις αισθητικές απολαύσεις. Η αναφορά του στον αγώνα του ενάντια στη δικαιοσύνη και η φυγή του προς τη μαγεία, τη δυστυχία και το μίσος, υποδηλώνει την απόφασή του να αναζητήσει την αλήθεια μέσα από την απόλυτη άρνηση των κοινωνικών κανόνων.
Το απόσπασμα περιγράφει επίσης την προσπάθεια του ποιητή να εξαλείψει κάθε ανθρώπινη ελπίδα από το μυαλό του και να πνίξει κάθε χαρά, συμβολίζοντας την απόλυτη κατάρρευση του. Η αναφορά στους δήμιους και τις πληγές υπογραμμίζει τον αυτοκαταστροφικό του πόθο και τη λατρεία του στη δυστυχία ως θεότητα.
Η συλλογή και το εισαγωγικό απόσπασμα αποκαλύπτουν την επαναστατική φύση του Rimbaud, ο οποίος, μέσα από την αναρχία και την αμφισβήτηση, αναζητά την πνευματική και υπαρξιακή του λύτρωση. Η “Μια Εποχή στην Κόλαση” δεν είναι απλώς ένα λογοτεχνικό έργο, αλλά μια μαρτυρία της ψυχής ενός ποιητή που βυθίζεται στα βάθη της ανθρώπινης ύπαρξης για να ανακαλύψει το φως μέσα από το σκοτάδι.
