Αν θέλω να είμαι ειλικρινής απέναντί σου, αγαπητέ αναγνώστη, θα πρέπει να παραδεχτώ ότι υπήρξα κακός δάσκαλος και ακόμα πιο κακός διευθυντής σχολείου. Και αυτό γιατί, όπως λέει κάπου ο Έρασμος, «όσο πιο λαμπρό είναι ένα επάγγελμα, τόσο πιο λίγους έχει που ανταποκρίνονται σ’ αυτό». Δεν ήμουν λοιπόν ένας από τους λίγους, αλλά ένας από τους πολλούς. Άλλωστε, με την εκπαίδευση δεν είχα ποτέ καλές σχέσεις από τα μαθητικά μου χρόνια. Από παιδί -στις δεκαετίες του ’40 και του’50 – είχα την αντίληψη ότι το σχολείο του δρόμου ήταν πιο ενδιαφέρον από το σχολείο του Κράτους και του Νόμου. Σπάνια, την ώρα που σχολούσε το Β΄ Γυμνάσιον Αρρένων Αθηνών (Χέϋδεν και Αχαρνών γωνία), έβγαινα με τους συμμαθητές μου απ’ την πόρτα. Συνήθως πήδαγα  τη μάντρα της αυλής μια ή δυο  μαθητικές ώρες πριν από το σχόλασμα. Εκείνη την εποχή, βλέπεις , στα σχολεία ήταν μόνο αγόρια ή μόνο κορίτσια. Και ο σχολικός χώρος, αν τον έβλεπες με τα μάτια της εφηβείας, ήταν μια κόλαση δαντική, αφού παράδεισος χωρίς την Εύα δεν νοείται. Ακόμη και αυτές οι καθηγήτριες, αυτές των γαλλικών, θέλω να πω, που υπηρετούσαν τότε σε αρρένων Γυμνάσια, ήταν ηλικιωμένες και έτοιμες για να βγουν στη σύνταξη, αν όχι και για ν’ αποδημήσουν εις Κύριον.  Όταν πάλι τύχαινε να λείπω όλες τις ώρες απ ΄τα μαθήματα, πήγαινα συνήθως  στο Πεδίον του Άρεως, που ήταν κοντά στο σχολείο, και κουβέντιαζα με τους ήρωες: τον Καραϊσκάκη, τον Κολοκοτρώνη, τον Αθανάσιο Διάκο, ανθρώπους, δηλαδή, που ήξεραν από πόλεμο και από ζωή και προπαντός είχαν κοινή λογική, κάτι που έλειπε τελείως απ ΄το σχολείο. Ωστόσο, δεν πρέπει να νομίζει κανείς ότι σ’ αυτό το τελευταίο είμαι υπερβολικός ή ο μόνος που υποστηρίζει μια τέτοιαν άποψη. Ένας από τους μεγαλύτερους συγγραφείς της αμερικανικής λογοτεχνίας, ο Μαρκ Τουέιν, είπε κάποτε μεταξύ άλλων : «Στην αρχή ο Θεός έπλασε τους ηλίθιους. Αυτό ήταν για εξάσκηση. Μετά έπλασε τα σχολικά συμβούλια». Σίγουρα, ο συγγραφέας του Τομ Σόγερ  – στου οποίου το χιούμορ πάντα αχνοφέγγει αυτός ο στίχος του Οράτιου: «σμίξε και λίγη αναμυαλιά με τους συλλογισμούς σου» –  θα είχε κρυφακούσει τι έλεγαν εκεί, μιας και δε συμμετείχε ποτέ σε τέτοια συμβούλια, όπως ήμουν υποχρεωμένος εγώ… Και όλα αυτά χωρίς να υπολογίσουμε και αυτό που βγαίνει συχνά από το στόμα του λαού: « Ουδείς μωρότερος  των διδασκάλων πλην των ιατρών». Τέτοια μαθητική ζωή είχε αυτός που μια φορά και έναν καιρό τον έκαναν διευθυντή σε σχολείο της Αθήνας, χωρίς να λυπηθούν τα καημένα τα γράμματα ή τα ακόμα πιο καημένα σχολιαρόπαιδα, ενώ όλα αυτά που ειπώθηκαν δικαιώνουν, νομίζω, τον Κώστα Βάρναλη, που ήταν μάλιστα και  εκπαιδευτικός και έλεγε, χωρίς να μασάει τα λόγια του, ότι «τα σχολεία του κράτους δεν είναι τίποτα μπροστά στο μεγάλο σχολείο της κοινωνίας» ( Εφημ. Αυγή, Το μεγάλο σχολείο, 9\9\1953 ).

*

Ένα πρωινό γύρω στις έντεκα χτύπησε το κουδούνι για διάλειμμα. Ήμουν εκείνη τη στιγμή μόνος στο γραφείο μου, όταν μπήκε, ξαφνικά, φουριόζα μια καθηγήτρια μαζί με μια μαθήτρια, που με το ένα χέρι την είχε πιάσει απ’ το μανίκι  και την  έσερνε  και με το άλλο κρατούσε,  επιδεικτικά, με τον αντίχειρα και το δείχτη του χεριού της, ένα τετράδιο, λες και φοβόταν μη λερωθεί. Τι είχε συμβεί; Απλώς κάποιος μαθητής είχε γράψει στην τελευταία σελίδα  «του τετραδίου της μαθητρίας» κάτι παθιασμένα ερωτόλογα, τα οποία μερικοί σεμνότυφοι συνάδελφοι ίσως θα τα χαρακτήριζαν και βρομόλογα. Μόλις τα διάβασα σήκωσα το βλέμμα μου και κοίταξα τη μαθήτρια: ήταν ένα όμορφο κορίτσι στα δεκατρία, στα δεκατέσσερα. Τα μεγάλα, φωτεινά μάτια, το σταρένιο δέρμα και τα μαύρα, μακριά μαλλιά με βοήθησαν, για μια στιγμή, να φανταστώ τη βιβλική Φιλισταία, τη Δαλιδά. Εκείνο όμως που τα χάλαγε όλα ήταν τα μάτια της καθηγήτριας που πέταγαν σπίθες απ ΄το θυμό της. Και αυτό επειδή η κοπέλα δεν αποκάλυπτε το όνομα του αγοριού, πράγμα που έκανε την καθηγήτρια να είναι πυρ και μανία μαζί της. Ευτυχώς εκείνη τη στιγμή χτύπησε το κουδούνι (προς μεγάλη δική μου ευχαρίστηση και της μαθήτριας, φαντάζομαι) και η ευσυνείδητη εκπαιδευτικός, που την καλούσε το εκπαιδευτικό της καθήκον, είπε ότι έχει μάθημα, και μ’ άφησε με τη μαθήτρια στο γραφείο. Ήταν ίσως εκείνη η στιγμή το μόνο καλό που είδα σ ΄όλη μου τη ζωή απ’ το σχολείο.

Ξανακοίταξα το τετράδιο και μου ήρθαν τότε στη σκέψη οι στίχοι του νομπελίστα ποιητή:

                        Κοιμάμαι κι ονειρεύομαι προβλήματα

                        όλα τα πυθαγόρεια θεωρήματα

                        Τα θαύματα της τριγωνομετρίας

                         μέσα στο μπλε ΄΄ Τετράδιον της μαθητρίας΄΄

                          Απ ΄την  αρχή την  Κάθοδο των Αχαιών

                          τις μάχες των Ελλήνων κατά των Περσών

                          Να μάθω για τον πόλεμο της Τροίας

                           μέσα στο μπλε ΄΄Τετράδιον της μαθητρίας΄΄

                           Των αγοριών τα κεφαλαία ονόματα

                            και τα γυμνά σχεδιασμένα σώματα

                            Παλιόλογα και λόγια της λατρείας                            

                             μέσα στο μπλε ΄΄ Τετράδιον της μαθητρίας.’’               

Έσκισα, για να δώσω τέλος στο περιστατικό, το φύλλο απ’ το τετράδιο και, αφού την κοίταξα όσο πιο αυστηρά μου επέτρεπε η τρυφερή της ηλικία, της είπα δείχνοντας το «πειστήριον του εγκλήματος», αλλά και νιώθοντας συνάμα αρκετά γελοίος: «Αυτό, δυστυχώς, ανήκει στο Σχολείο». Και το είπα αυτό με τέτοιο στόμφο που θα νόμιζε κανείς ότι κρατούσα ένα εκπαιδευτικό τρόπαιο. «Όσο για ‘κείνα τα πυρφόρα λόγια » συνέχισα  «που σου γράφει το άγνωστο σε μένα αγόρι, τα ίδια και λίγο πιο ανορθόγραφα θα σου έγραφα κι εγώ, αν είχα τη δική σας ευλογημένη απ’  τον Χριστό ηλικία». Της έδωσα πίσω το τετράδιο και την έστειλα να πάει στο μάθημα. Κανείς δεν είχε το δικαίωμα να πάει κόντρα στη φυσική τους αυτήν έλξη.