Το φετινό καλοκαίρι μάς βασάνισε και μας κούρασε αρκούντως με την παρατεταμένη ζέστη που στέγνωσε τα πάντα γύρω μας. Όλοι μιλούν για την κλιματική αλλαγή που πήρε τα χαρακτηριστικά κρίσης. Με τους καύσωνες αλλά και με τους τυφώνες και τις πλημμύρες, σαν κι αυτές που πνίγουν από τις αρχές Σεπτεμβρίου τις χώρες της κεντροδυτικής Ευρώπης και της Β. Ιταλίας, το τοπίο του πλανήτη αλλάζει άρδην και δοκιμάζει τις αντοχές του ανθρώπου, που είναι και ο βασικός υπεύθυνος για την ραγδαία επέλαση ακραίων φαινομένων.
Οι αλλαγές που επέφερε η κλιματική κρίση δεν περιορίζονται μόνο στο φυσικό περιβάλλον αλλά όπως είναι αναμενόμενο επηρεάζουν και το κοινωνικό. Εκτεταμένες περιοχές που ανέκαθεν καλλιεργούνταν, καθίστανται χερσότοποι, έρημοι ή βάλτοι, με αποτέλεσμα σοβαρές οικονομικές επιπτώσεις στους ντόπιους κατοίκους. Απώλεια τροφής , εισοδήματος, πείνα, φτώχεια, φυγή. Πληθυσμοί μετακινούνται για να επιβιώσουν και οι πρώτοι κλιματικοί μετανάστες έχουν ήδη εμφανιστεί στην Αφρική και την Ασία.
Η υπερθέρμανση του πλανήτη, η αποψίλωση των δασών, η υπερεκμετάλλευση της γης, που επέβαλε ο αδηφάγος καπιταλισμός, είναι οι γνωστές και παλιές αιτίες της καταστροφής. Στις μέρες μας όμως πήραν δραματικό χαρακτήρα με συνοδό την αγωνία για το αντιστρέψιμο της κατάστασης ή έστω το πάγωμά της.
Θυμόμαστε όλοι, στις αρχές της δεκαετίας του 80, τις πρώτες κινήσεις υποστήριξης των ιθαγενών του Αμαζονίου που αγωνίζονταν να προστατεύσουν τον ζωτικό τους χώρο από τους εισβολείς «επενδυτές» της γης. Τότε διάσημοι καλλιτέχνες, με συναυλίες, συλλογή υπογραφών και υπομνήματα, έφεραν στη δημοσιότητα και στους διεθνείς οργανισμούς το έγκλημα καταστροφής του μεγαλύτερου φυσικού πνεύμονα του πλανήτης μας και τη συστηματική γενοκτονία των φυλών που τον κατοικούσαν για χιλιάδες χρόνια.
Ακριβώς σε αυτόν τον τόπο τοποθετεί το νέο της μυθιστόρημα η συγγραφέας Λένα Λόπα. «Η κραυγή της φύσης» είναι ένα λογοτεχνικό κατηγορώ για την συνεχιζόμενη οικολογική καταστροφή, για την αμετροέπεια του δυτικού που θέλει να απομυζήσει κάθε ίντσα της γης, για την περίφημη «ανάπτυξη» που προϋποθέτει και συνοδεύεται από αίμα και εθνοκαθάρσεις, στην περίπτωση μας φυλετικές.
Με τη γνωστή της ευαισθησία σε θέματα κοινωνικού ενδιαφέροντος η Λένα, σύμβουλος των φιλολόγων πριν την αφυπηρέτησή της, αυτή τη φορά στρέφει την πένα της στην μακρινή μας Αμαζονία και ξετυλίγει μια ιστορία αυτογνωσίας και αγώνα για την προστασία της χλωρίδας, της πανίδας και του πολιτισμού της. Και το επιτυγχάνει με την περιπέτεια του ήρωα της και την παράθεση ντοκουμέντων, σχετικών με την καταπάτηση του βιότοπου της, υλικό που συνέλλεξε με περισσή επιμέλεια.
«Η κραυγή της φύσης» είναι ένα υβριδικό βιβλίο που συνδυάζει τη μυθοπλασία και την τεκμηρίωση με την συστηματική αναφορά πολιτικών αποφάσεων των κυβερνήσεων της Βραζιλίας (ιδιαίτερα της εποχής Μπολσονάρο) που άνοιξαν τον δρόμο στον αφανισμό τεράστιων εκτάσεων και στον πολιτιστικό ιμπεριαλισμό, με πρόσχημα την «ανωτερότητα» της δυτικής κουλτούρας, αλλά και με κείμενα των οργανώσεων και των κινημάτων που ανέλαβαν την ανάδειξη στην παγκόσμια κοινότητα της φωνής των ιθαγενών. Οι νέες μορφές αποικιοποίησης είναι εξίσου επιθετικές και αιμοσταγείς με αυτές των πρώτων κονκισταδόρων. Διανθίζει επίσης το μυθιστόρημα με διακειμενικές αναφορές, σύνηθες γνώρισμα της γραφής της, από τη λογοτεχνία, τη μουσική και την επιστήμη (πχ. το έργο του Κλωντ Λεβί Στρώς).
Σε όλη την έκταση του βιβλίου είναι φανερή η εμβάθυνση στο θέμα, η μελέτη και η πολύπλευρη γνώση των φυτών, των θηλαστικών, των πτηνών, των ιθαγενών φυλών και των γλωσσών που μιλούν, του τρόπου ζωής και των εθίμων τους. Προσωπικά εντυπωσιάστηκα και έμαθα πολλά για το τροπικό δάσος και τον κόσμο του. Διαβάζοντας το, ήταν σαν να έβλεπα ένα λογοτεχνικό και επιστημονικό ντοκιμαντέρ για το πρόβλημα «Αμαζόνιος».
Με λίγα λόγια η υπόθεση: Ο μικρός Καουέ, που στη γλώσσα των Γιανομάμι σημαίνει καλός άνθρωπος, δίνεται από τον πατέρα του σε έναν καθολικό ιερέα με την υπόσχεση να του εξασφαλίσει μια καλύτερη ζωή. Το αγόρι ξεριζώνεται βίαια από την στέγη του, την αγκαλιά της μητέρας και την κοινότητά του και γίνεται καταρχάς υπηρέτης στο σπίτι μιας οικογένειας καθολικών που τον κακομεταχειρίζεται. Του αλλάζουν μάλιστα το όνομα σε Κριστιάνο ( διόλου τυχαίο, σαφής η αναφορά στο βίαιο έργο των ιεραποστόλων) και τον στέλνουν στο σχολείο. Η αλλαγή της γλώσσας, η συστηματική εκπαίδευση και η αφαίμαξη της μνήμης ήταν και είναι ο παλιός και πετυχημένος δρόμος της ένταξης και της αφομοίωσης στη νέα κοινότητα και κουλτούρα. Το τραύμα όμως παραμένει ανεπούλωτο, αιμορραγεί υπόγεια, και αν οι συνθήκες ευνοήσουν, επανέρχεται στην επιφάνεια ζητώντας δικαίωση.
Ο Καουέ –Κριστιάνο αντιδρά στον κακοποιητικό «εκπολιτισμό» του και οδηγείται σε καθολικό ίδρυμα όπου θα αντικρύσει με τρόμο τη σεξουαλική κακοποίηση των παιδιών. Για να μη γίνει το επόμενο θύμα του παιδεραστή ιερέα ( γνωρίζουμε πλέον και επίσημα το παιδοκτόνο περιβάλλον των καθολικών ορφανοτροφείων και ιδρυμάτων που ανάγκασε και το Βατικανό να πάρει θέση) δραπετεύει, περιπλανιέται στους δρόμους και από το Σάο Πάολο θα βρεθεί υιοθετημένος στην Νέα Υόρκη από άτεκνο ζευγάρι που θα του δώσει ασφάλεια, πολλή αγάπη και λαμπρή μόρφωση. Η ενηλικίωση, η φροντίδα και η εκπαίδευση θα καταλαγιάσουν τον πόνο του αλλά δεν θα τον εξαλείψουν. Το δάσος, το χωριό του, η μητρική γλώσσα και προπάντων το χάδι της μητέρας του επανέρχονται συχνά στα όνειρα και στη σκέψη του και τον καλούν σε επιστροφή στον γενέθλιο τόπο. Στη Νέα Υόρκη θα γνωρίσει τον πρώτο έρωτα στο πρόσωπο της μουσικού Ρεβέκκας που έχει ελληνικές ρίζες. Έτσι ο ήρωας μας θα ταξιδέψει και στην Ελλάδα και θα γνωρίσει τον πολιτισμό της, αλλά θα ζήσει και τα σύγχρονα προβλήματά της με την καταστροφή και του δικού της περιβάλλοντος ( δασικές πυρκαγιές, αστικοποίηση)
Με την επιστροφή στην Αμερική ο Καουέ και η Ρεβέκκα θα αφιερωθούν σε ακτιβιστικό αγώνα σε περιβαλλοντικά θέματα και θα οργανώσουν την επιστροφή στη μήτρα- γη του πρωταγωνιστή μας. Η επανένωση με την οικογένειά του και η στιγμή της αναγνώρισης από την μητέρα του περιγράφονται με συγκινητικό λόγο. Η παλιννόστηση έχει δυσκολίες που θα δοκιμάσουν και τη σχέση του. Ο χαμένος χρόνος, τα σκληρά βιώματα, οι νέες συνθήκες θα καθορίσουν και το μέλλον της.
Το μυθιστόρημα της Λένα Λόππα, επίκαιρο και βαθιά συναισθηματικό, διαβάζεται απνευστί. Λόγος που ρέει, με εναλλαγή αφήγησης, διαλόγου και ντοκουμέντων, συγκινεί, προβληματίζει, διδάσκει και κινητοποιεί θυμικό και λογική. Άνετα μπορεί να ενταχθεί στη σχολική εκπαίδευση ώστε να ευαισθητοποιήσει, μέσω της λογοτεχνίας, τη νέα γενιά στο τεράστιο οικολογικό πρόβλημα που ήδη το βιώνει και θα καθορίσει το μέλλον της.
Καλοτάξιδο Λένα, ευχαριστούμε για την κατάθεση!!
