Ο Νίκος Ξένιος στο τελευταίο του έργο καταπιάνεται με το τραγικά επίκαιρο θέμα της κλιματικής αλλαγής, διαγράφοντας μια προειδοποιητική οικολογική δυστοπία, που διαδραματίζεται στο κοντινό μέλλον. Η αποκαρδιωτική ξηρασία και ερημοποίηση συνοδεύεται από την επικράτηση ενός ακραίου αυταρχικού κόμματος στην πολιτική ζωή («Νέοι Δρόμοι για τον Λαό»), που μοιάζει εξίσου απειλητικό για την ανθρώπινη κοινωνία, αφού μάλιστα διώκει όσους εξακολουθούν να αγαπούν τη φύση και τη βλάστηση, οδηγώντας τους σε εγκλεισμό στην Αλλοτεκοίτη, την πόλη που χτίστηκε στην ξεραμένη κοίτη ενός κάποτε ποταμού, συνδέοντας έτσι την περιβαλλοντική καταστροφή με το πολιτικό σύστημα. Οι ταξικές διαφορές βαθαίνουν, οι πόλεμοι κάθε είδους καραδοκούν, οι μηχανισμοί της προπαγάνδας και τα συστήματα παρακολούθησης οργιάζουν.
Ενδιαφέρον έχει το γεγονός ότι δύο εκλεκτοί φιλόλογοι και καταξιωμένοι συγγραφείς, ο Νίκος Ξένιος και ο Παναγιώτης Χατζημωυσιάδης (Νώε), εξέδωσαν σε κοντινό χρόνο δύο αλληγορίες για την οικολογική δυστοπία (η πρώτη για ξηρασία – πολυπρόσωπη, η δεύτερη για πλημμύρα – μονοπρόσωπη), στις οποίες επιπλέον η έννοια και ο ρόλος της αφήγησης είναι κεντρικό και ζωοποιό στοιχείο, επιζεί όταν όλα τα άλλα έχουν χαθεί, γίνεται όπλο με ξεχωριστή δύναμη, που μπορεί να διαφυλάξει τη μνήμη, αλλά και να περισώσει το μέλλον.
Στην περίπτωση του Ξένιου, η κεντρική ηρωίδα του μικρού μυθιστορήματος, η Κυβέλη, είναι φιλόλογος εκπαιδευτικός, οραματίστρια και μαχήτρια, που παλεύει για το περιβάλλον, με κύριο μέσο και όπλο της την αφήγηση απέναντι σε υπέρτερες και ολοκληρωτικές δυνάμεις. Αφηγείται στους μαθητές της μύθους, ιστορίες για τη φύση και τους ανθρώπους, προκειμένου να τους ευαισθητοποιήσει και να τους εξεγείρει. Πέρα από τον ρόλο της αφήγησης στο έργο (για τη σημασία της οποίας υπάρχουν διάλογοι και αναφορές), υπάρχει, βέβαια, και η αφηγηματική δύναμη και τεχνική του συγγραφέα και οι πολλές αφηγηματικές φωνές που ξετυλίγονται προκειμένου να συγκροτηθεί η ιστορία (η τριτοπρόσωπη αφήγηση εναλλάσσεται με την -εγκιβωτισμένη- πρωτοπρόσωπη), δεδομένου ότι, εκτός από την Κυβέλη, υπάρχει η δημοσιογράφος Στέλλα Μπεράτη, που αναζητεί την πρώτη, που μόλις έχει βγει από τρίχρονο εγκλεισμό σε ψυχιατρική κλινική, όπου την οδήγησε το καθεστώς, ο αδελφός της Κυβέλης, ο Φοίβος, που έχει ακολουθήσει διαφορετικό, πιο υποταγμένο δρόμο, ο αγαπημένος της, ο ακτιβιστής Μάρκος Βρεμέτης, που έχει πάρει τον δρόμο του βουνού, καταζητούμενος κι αυτός. Υπάρχουν, επίσης, κι άλλες αφηγήσεις, π.χ. η συγκλονιστική εξιστόρηση για τα «σκουπιδόπαιδα», τα πεταμένα παιδιά, σε παλιότερη εποχή, ενώ τα -κατά βάση περιορισμένα- ταξίδια στον χρόνο είναι εφιαλτικά κοντινά.
Σημειώνω, τέλος, την ξεχωριστή εκφραστική ικανότητα του Νίκου Ξένιου, τις επινοημένες λέξεις, τοπωνύμια, παρατσούκλια και είδη της νέας τεχνολογικής εξέλιξης, τις πολύ εύστοχες, συγκινητικές, ποιητικές περιγραφές της χαμένης βλάστησης και όχι μόνο, την παράθεση πλήθους φυτών και ζώων, που και τα ονόματά τους μόνο γοητεύουν και ζωγραφίζουν ένα τοπίο ομορφιάς και πόνου: «Η Στέλλα φαντάζεται ένα πλήθος από ομάδες και υποομάδες … να διεκδικούν βαδίζοντας ορμητικά μέσα στα νιοσκαμμένα χωράφια και στις εκτάσεις της Κυβέλης: εκεί όπου βλάσταιναν τριφύλλια, κενταύριες, αγριογαρίφαλα, κυανές παπαρούνες, καμπανούλες και ορχιδέες. Φαντάζεται συστάδες δέντρων γεμάτες κούκους, δεντροσταρήθρες, τρυποφράχτες, θαμνοψάλτες, αηδόνια, κοκκινολαίμηδες, φοινίκουρους, καρβουνιάρηδες, γαλαζοκότσυφες, τσιροβάκους, πυρροβασιλίσκους, σταχτομυγοχάφτες, τσίχλες, μαυροσκούφηδες, ελατοπαπαδίτσες και αιγίθαλους. Και σκέφτεται έναν τόπο διάσπαρτο με μέλισσες».
Ένα σύνθετο βιβλίο φαντασίας ανάμεσα στον ρεαλισμό και τη μαγεία, πολιτικό, οικολογικό, αφυπνιστικό, που κοιτά με πίστη προς την «εποχή των ανθρώπων».
Γιούλη Χρονοπούλου
