Παναγιώτη Σκορδά: Όταν ο Μιχάλης Γκανάς τιμήθηκε στη Μυτιλήνη

Βρέθηκε στη Μυτιλήνη ύστερα από πρόσκληση του Μουσικού Σχολείου Μυτιλήνης και του Συνδέσμου Φιλολόγων Λέσβου για ένα διήμερο εκδηλώσεων αφιερωμένες στο ποιητικό και το στιχουργικό του έργο, τον Απρίλιο του 2012. Μαζί του η ποιήτρια και μελετήτρια του έργου του, σπουδαία φιλόλογος Τασούλα Καραγεωργίου. Στη Μυτιλήνη του αγαπημένου του φίλου Νάσου Θεοφίλου, που την αναφέρει συχνότατα στα τραγούδια του. Πολυβραβευμένος ποιητής και από τους πιο αναγνωρισμένους στιχουργούς, βαθιά ανθρώπινος, στοχαστικός και ειλικρινής, ο Μιχάλης Γκανάς, μίλησε στον Παναγιώτη Σκορδά, Πρόεδρο του Συνδέσμου Φιλόλογων Λέσβου και φιλόλογο του Μουσικού Σχολείου Μυτιλήνης μια μέρα μετά τη μεγάλη συναυλία του Μουσικού Σχολείου Μυτιλήνης, στο Δημοτικό Θέατρο, όπου πάνω από 500 άνθρωποι τον καταχειροκροτούσαν καθώς διάβαζε ποιήματά του και ενώ το ρολόι έδειχνε περασμένες 11 μ.μ..

Μιχάλης Γκανάς: Ο κόσμος να χαλάσει, η ποίηση και το καλό τραγούδι θα μας παρηγορούν

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ στον ΠΑΝΑΓΙΏΤΗ ΣΚΟΡΔΑ

Κύριε Γκανά, ολοκληρώθηκε ένα διήμερο αφιερωμένο στο λογοτεχνικό και στιχουργικό σας έργο. Με ποιες εντυπώσεις επιστρέφετε στην Αθήνα;

Με τις καλύτερες δυνατές. Είμαι κολακευμένος από την τιμή που μου κάνατε, καθηγητές και μαθητές, να ασχοληθείτε με τη δουλειά μου και ενθουσιασμένος από την συστηματική, εμπνευσμένη και παρηγορητική εν τέλει προσπάθεια που γίνεται στο Μουσικό Σχολείο της Μυτιλήνης.

Αποτελείτε μια μικρή όαση νέων κυρίως ανθρώπων, που δουλεύουν με κέφι και αποφασιστικότητα, κόντρα στην κατήφεια της εποχής, για να κρατήσουν όρθιες μερικές βασικές αξίες, όπως είναι η εργατικότητα, το ήθος, η αξιοκρατία, η αγάπη για τον άνθρωπο και η πίστη στις δυνατότητές του. Σας αξίζουν συγχαρητήρια!

Η εικόνα του ασφυκτικά γεμάτου Δημοτικού Θεάτρου, παρόλο που η ώρα είχε πάει 11 μ.μ., δείχνει ότι το έργο σας έχει απήχηση στο κοινό, ότι επικοινωνείτε με τον κόσμο. Έχετε κάποια εξήγηση για αυτή την αγάπη;

Δεν ξέρω ακριβώς τι συμβαίνει αλλά θέλω να πιστεύω ότι αυτή η σχέση πηγάζει από την αμοιβαιότητα της αγάπης που μοιραζόμαστε χρόνια τώρα.

Η βραδιά στη Δημοτικό Θέατρο ήταν άκρως συγκινητική για μένα τόσο για την αθρόα προσέλευση όσο και για την σύνθεση του κοινού: μωρά, παιδάκια, γονείς, παππούδες και γιαγιάδες, που εν πολλοίς ήρθαν να καμαρώσουν τα βλαστάρια τους, αλλά και νέοι και μεγάλοι που ήρθαν ν’ ακούσουν κι εμένα. Το καταπληκτικό είναι ότι περάσαμε όλοι καλά!

Βρεθήκατε στο Μουσικό Σχολείο και συζητήσατε με τους μαθητές για τα ποιήματά σας, ιδιαίτερα για αυτά που ανθολογούνται στα σχολικά βιβλία. Πόσο εφικτό θεωρείται το «ξεκλείδωμα» ενός ποιήματος και πώς θα θέλατε να είναι μια διδασκαλία για την ποίηση;

Το ξεκλείδωμα ενός ποιήματος είναι πολύ δύσκολη υπόθεση, γι’ αυτό κυκλοφορούν άλλωστε και πολλά… παραβιασμένα ποιήματα. Πραγματικά, σας θαυμάζω εσάς τους φιλόλογους , ούτε ψύλλος στον κόρφο σας!

Νομίζω ότι οι καλύτεροι από εσάς δεν προσπαθούν να “διδάξουν” ή να “ξεκλειδώσουν” ένα ποίημα, αλλά να το διαβάσουν μαζί με τα παιδιά, να το διαβούν, αν θέλετε, παρέα, σαν ένα άλλοτε φωτεινό και άλλοτε σκοτεινό δάσος, για να βγουν στο τέλος από αυτό, ακολουθώντας αντί για τα άσπρα λιθαράκια του Κοντορεβυθούλη, μερικές λέξεις, σκέψεις και αισθήσεις που εσείς έχετε σκορπίσει στο μονοπάτι. Φυσικά δεν αποκλείεται κάποια παιδιά να βγουν από το δάσος-ποίημα ακολουθώντας άλλο μονοπάτι. Το δικό τους.

Ένα από τα πιο ευδιάκριτα γνωρίσματα του λογοτεχνικού σας έργου είναι οι πολλές αναφορές στη φύση και τα πολλά τοπωνύμια. Τι σηματοδοτεί αυτή η επιλογή;

Έζησα κοντά, σχεδόν μέσα στη φύση τα πρώτα χρόνια της ζωής μου. Αυτά τα χρόνια, λένε, είναι τα πιο καθοριστικά για τον άνθρωπο.

Η φύση, λοιπόν, είναι το σπίτι μου, το οποίο μοιράζομαι με άλλα πλάσματα έμψυχα και άψυχα.

Σέβομαι αυτή την συγκατοίκηση, αγαπώ τα ζώα, τα φυτά, τις θάλασσες και τα βουνά, και μιλάω συχνά γι’ αυτά, όπως κάνουμε για τους αγαπημένους μας ανθρώπους και για το ίδιο μας το σπίτι.

Γράφοντας στίχους για τραγούδια, ποια είναι η τεχνική και η ιδεολογία σας και σε τι διαφοροποιείται όταν γράφετε ποίηση;

Γράφω ποιήματα και στίχους για τραγούδια με την ίδια προσήλωση και αγάπη.

Η στιχουργική, ωστόσο, διαφέρει σε κάτι. Είναι κατά τη γνώμη μου, στρατευμένη τέχνη. Αντιδρά πιο γρήγορα στα γεγονότα, ενώ η ποίηση θέλει το χρόνο της, και απευθύνεται σε πολύ μεγαλύτερο κοινό.

Άρα ο στίχος πρέπει να είναι πιο άμεσος, απλός, αλλά καθόλου απλοϊκός.

Αυτό το έχω πάντα στο νου μου όταν στιχουργώ.

Ο ποιητής γράφει για τον εαυτό του ή γράφει για τον αναγνώστη; Να το πω αλλιώς: ένα ποίημα στο συρτάρι σε τι διαφέρει από ένα ποίημα στο βιβλίο;

Ο ποιητής ενώ γράφει για τον εαυτό του, απευθύνεται ταυτόχρονα και στον αναγνώστη. Απευθύνεται, συνήθως, στο ιδανικό αναγνώστη. Αλλά αυτόν δεν τον βρίσκεις εύκολα. Γι’ αυτό δημοσιεύουμε τα ποιήματά μας.

Ένα ποίημα σε βιβλίο έχει περισσότερες πιθανότητες να συναντηθεί με τον αναγνώστη σήμερα ή μετά από 20 – 50 χρόνια. Ένα ποίημα στο συρτάρι είναι ένα ποίημα ανύπαρκτο. Είναι σαν να μην είχε γραφτεί σχεδόν.

Για πολλά χρόνια δουλέψατε ως βιβλιοπώλης στη «Δωδώνη», ενώ η γυναίκα σας και τα παιδιά σας έχουν τις εκδόσεις «Μελάνι». Ποια είναι η γνώμη σας για τη σχέση του Έλληνα με το βιβλίο και πόσο έχει αλλάξει αυτή λόγω της κρίσης και λόγω της εισβολής του διαδικτύου;

Είναι ένα τεράστιο θέμα αλλά θα προσπαθήσω να είμαι σύντομος.

Δούλεψα βιβλιοπώλης από το 1972 μέχρι το 1986.Τότε ήταν λιγότερα και τα βιβλία και οι αναγνώστες. Ωστόσο, τα βιβλία “ζούσαν” περισσότερο γιατί υπήρχε περισσότερος χρόνος για όλους μας και δεν έρχονταν από πίσω τα νέα, αναρίθμητα και “βιαστικά” βιβλία να τα σπρώξουν έξω από τις βιτρίνες και τους πάγκους των βιβλιοπωλείων, όπως άρχισε να γίνεται από το ’90 και κυρίως από το 2000 και μετά.

Μαζί με την αύξηση των βιβλίων και των εκδοτικών οίκων, αυξήθηκε και το αναγνωστικό κοινό, αν και πιστεύω ότι αυξήθηκε περισσότερο το αγοραστικό κοινό και λιγότερο το αναγνωστικό.

Η πρώτη και μεγάλη αλλαγή στο χώρο του βιβλίου είναι αυτή και χρονολογείται πριν από την κρίση και το διαδίκτυο. Εξάλλου το διαδίκτυο δεν νομίζω ότι παίζει ακόμη σημαντικό ρόλο στην ελληνική αγορά.

Με την κρίση έσπασε και η “φούσκα” του βιβλίου, όπως τόσες άλλες, μειώθηκε η αγοραστική δύναμη των αναγνωστών, ενώ πολλά, μικρά και μεγάλα κυρίως βιβλιοπωλεία άρχισαν να μην πληρώνουν τους εκδότες, να μην αποδίδουν δηλαδή τα χρήματα των πωληθέντων βιβλίων, δημιουργώντας ασφυξία στην ήδη πάσχουσα αγορά.

Μέσα σε αυτό το δραματικό τοπίο αγωνίζεται η γυναίκα μου, κυρίως, και τα παιδιά μας, όπως και τόσοι άλλοι. Εύχομαι και προσεύχομαι να τα καταφέρουν.

Η χώρα μας περνάει μια πολύ δύσκολη περίοδο, γονατισμένη από την οικονομική και όχι μόνο κρίση. Εσείς που ζήσατε στο πετσί σας τα χρόνια του εμφυλίου και των όσων ακολούθησαν, τη φτώχεια, τη στέρηση, την πολιτική ανωμαλία, πώς βιώνετε τα τωρινά και τι θα συμβουλεύατε τους νέους που δοκιμάζονται από την ανεργία και αναζητούν λύση στο εξωτερικό;

Εγώ και η γενιά μου, ζήσαμε τις συνέπειες του εμφυλίου, μεγαλώσαμε όντως μέσα στη στέρηση, αλλά προσβλέπαμε σε καλύτερες μέρες που ήρθαν εν τέλει.

Σήμερα ζούμε κάτι χειρότερο, την έλλειψη προοπτικής, όλα φαίνονται μαύρα και αδιέξοδα και αυτά που ζούμε και τρισχειρότερα μπορώ να πω αυτά που ευαγγελίζονται κάποιοι που ποντάρουν στην απελπισία και το δικαιολογημένο θυμό πολλών Ελλήνων.

Και τι θα μπορούσα να πω εγώ στους άνεργους νέους όταν, όντας συνταξιούχος από το 2005, πρέπει να βρω επειγόντως τρόπο να αυξήσω τα έσοδά μου, γιατί δεν βγαίνει ο μήνας με τίποτε;

Κουράγιο. Κουράγιο και ψηλά το κεφάλι. Αλλά αρκεί αυτό;

Μέσα σε αυτή την καταχνιά, την απογοήτευση, την ανασφάλεια, η ποίηση και το καλό τραγούδι τι ρόλο έχουν;

Το ρόλο που είχαν πάντα. Να μας παρηγορούν είτε μιλούν για τα

τρέχοντα και πικρά είτε για κάτι άλλο, που θα μας βγάλει έστω και για λίγο από τη μαυρίλα, δίνοντάς μας την ευκαιρία να συνειδητοποιήσουμε ότι έχουμε δικαίωμα στην αγάπη, στον έρωτα, στη δημιουργία και στην ομορφιά, ό,τι και να μας συμβαίνει, ο κόσμος να χαλάσει…