Τα γεγονότα στην Αυλίδα πριν από τον απόπλου των Αχαιών για την Ασία

Σχ. 1

Στ. 184-247

Και τότε ο αρχηγός, ο ηγεμόνας των αχαϊκών των πλοίων,

δίχως κανένανε να κατακρίνει μάντη,

στην ξαφνική του μοίρα υποτάχτηκε,

όταν ο αταξίδευτος καιρός που τις προμήθειες εξαντλεί

στη θλίψη βύθιζε το στράτευμα των Αχαιών,

εκεί, αντίκρυ στη Χαλκίδα αραγμένο,

στους τόπους της Αυλίδας τους βουερούς απ’ τις παλίρροιες.

                                                     Ναός Αυλιδείας Αρτέμιδος

Κι ήρθαν αγέρηδες απ’ τον Στρυμόνα,

φέρνοντας πείνα και κακά για τα καράβια αράγματα.

Τους άντρες τούς εκάνανε να γυροφέρνουν δω κι εκεί

και να σκοτώνουν τον καιρό τους,

και μήτε πλοία αφήκαν άβλαφτα μηδέ και παλαμάρια.

Τον χρόνο τον μακρύνανε, τον κάνανε διπλό,

και τσάκιζε η άργητα του ΄Αργους τον ανθό.

Κι ύστερα τ’ όνομα της ΄Αρτεμης προβάλλοντας ο μάντης,

στους αρχηγούς μια λύση άλλη έκραξε,

λύση κι απ’ το πικρό τ’ αγριοκαίρι πιο βαριά,

τόσο βαριά, που οι Ατρείδες χτύπησαν τα σκήπτρα τους στη γη

και δεν μπορέσανε το δάκρυ να κρατήσουν.

Η θεά Άρτεμις (ρωμαϊκό αντίγραφο του πρωτότυπου αγάλματος του γλύπτη Λεωχάρη , μέσα 4ου αι. π.Χ.)                                                     

Και τότε μίλησε ο βασιλιάς ο μεγαλύτερος στα χρόνια

κι είπε: «Αχ, μεγάλη η συμφορά εάν δεν υπακούσω,

μεγάλη όμως κι αν εγώ σκοτώσω το παιδί μου,

των παλατιών μου το αγλάισμα,

μολύνοντας πλάι στο βωμό μ’ αιμάτινα ρυάκια

από παρθένας σφάξιμο τα πατρικά μου χέρια.

Αχ, τι μπορεί να γίνει χωρίς ετούτα τα δεινά;

Πώς να γενώ του στόλου λιποτάκτης

και τους συμμάχους ν’ αψηφήσω;

Γιατί το να ζητάει κανείς μες στο θυμό του,

στην ασυγκράτητη ορμή του,

θυσία που θα πάψει τους ανέμους κι αίμα παρθενικό,

σωστό είναι και δίκιο.

Μακάρι σε καλό λοιπόν όλα ετούτα να μας βγουν».

Κι ευθύς, ως ζεύτηκε με της ανάγκης τα λουριά,

σήκωσε μες στον νου του αγέρα αντίθετο,

άσεβο, μιαρό κι ανίερο,

και από κείνη τη στιγμή, τη γνώμη του την άλλαξε

και πήρε την απόφαση που ’θελε θράσος περισσό.

Βλέπεις, το παραλόγιασμα το άθλιο,

η πρώτη αιτία των κακών, με φαύλα σχέδια και συμβουλές

αποθρασύνει τους ανθρώπους. Τόλμησε, το λοιπόν,

ελόγου του θυσιαστής της κόρης του να γίνει,

βοήθεια προσφέροντας σε τιμωρίας πόλεμο

μ’ αιτία μια γυναίκα, κι εξιλαστήρια θυσία κάνοντας

για ν’ αποπλεύσουν τα καράβια.

Η Ιφιγένεια οδηγείται για να θυσιαστεί. Δεξιά ο Κάλχας και αριστερά ο Αγαμέμνων, καλυμμένος με τον μανδύα του κρύβει με το χέρι του το πρόσωπο από τύψεις για τη συγκατάθεση που έδωσε (Τοιχογραφία από την Πομπηία).

Και για τα παρακαλετά, τις ικεσίες της π’ όλο «πατέρα»

φώναζαν, δεν νοιάστηκαν καθόλου,

μήτε για μια ζωή παρθενική, οι φιλοπόλεμοι αρχηγοί.

΄Ετσι, μετά την προσευχή, είπε στους υπηρέτες ο πατέρας,

βάζοντας όλο το κουράγιο τους να τη σηκώσουν σαν κατσίκι

και να τη φέρουνε επάνω στον βωμό

με το κεφάλι της ριγμένο κάτω, μέσα στα πέπλα τυλιγμένη,

και στου προσώπου της το στόλισμα, το στόμα το ωραίο,

να βάλουνε φρουρό για να μποδίσουν τη φωνή της

το σπιτικό να πλήξει με κατάρες

⸺ της γλώσσας χαλινάρι στανικό,

που τη λαλιά με δύναμη τη φράζει.

Κι ως το κροκοβαμμένο² ύφασμα χυνότανε στη γη,³

τα μάτια της καθέναν απ’ τους θύτες της

με βλέμμα θλιβερό τον κάρφωναν,

και φάνταξε σαν να ’ταν ζωγραφιά

που ’θελε σ’ έναν έναν να μιλήσει,

μιας και πολλές φορές αυτή τραγούδησε

στους πατρικούς ανδρώνες μέσα με τα τραπέζια τα φιλόξενα,

τα πλούσια στρωμένα, και με αγνή φωνή,

χωρίς να ’χει του γάμου πείρα,

του λατρεμένου της πατέρα τον παιάνα,⁴

εκείνον για την τρίτη τη σπονδή⁵

και το καλό το ριζικό μ’ αγάπη τον τιμούσε.

1)Μόλις έχει διαδοθεί στο ΄Αργος η άλωση της Τροίας (βλ. και άρθρο μας της 17^ης Ιουλίου 2021 με μεταφρασμένο απόσπασμα ⸺ στ.429-474 ⸺ από το δεύτερο στάσιμο της τραγωδίας), και οι γέροντες της πόλης που απαρτίζουν τον Χορό ψάλλουν στο πρώτο στάσιμο τα γεγονότα που σημάδεψαν την απαρχή της εκστρατείας κατά της Τροίας. Θυμούνται τον ελληνικό στρατό που πριν από δέκα χρόνια ξεκίνησε με επικεφαλής τους Ατρείδες, τον Αγαμέμνονα και τον Μενέλαο, για να πάρει πίσω την Ελένη, θυμούνται και τη μαντεία τού Κάλχα ότι θα κυριευθεί η πόλη τού Πριάμου. Όμως πίσω από τα λόγια τους φωλιάζει ένα κακό προαίσθημα και η ανησυχία μήπως η νίκη αυτή σκοτεινιάσει από θεϊκό φθόνο. Στρέφονται λοιπόν προς τον Δία για να καταλαγιάσει την αγωνία τους, υμνώντας τον ως τον εγγυητή της Τάξης του σύμπαντος, ως την υπέρτατη δύναμη που σωφρονίζει τον άνθρωπο με «το πάθημα που γίνεται μάθημα».

Και ακολουθούν οι παρατιθέμενοι στίχοι που συνεχίζουν το εξαίσιο χορικό τραγούδι με την ακινητοποίηση του στόλου στην Αυλίδα, το δίλημμα του Αγαμέμνονα και τη θυσία της Ιφιγένειας.

2)Για το φυτό κρόκο βλ. σχ. 8 του άρθρου μας με μεταφρασμένο απόσπασμα από τον Οἰδίποδα ἐπὶ Κολωνῷ  (στ.668-719) του Σοφοκλή.

3)Η Ιφιγένεια οδηγήθηκε στον βωμό καλυμμένη με πέπλα, που κύλησαν από πάνω της αποκαλύπτοντας το πρόσωπό της όταν ήρθε η στιγμή να δεχτεί το θανατηφόρο πλήγμα.

4)Παιάν: λατρευτικό άσμα που αρχικά ψαλλόταν προς τιμήν του Απόλλωνα για την αποτροπή επιδημιών και άλλων κινδύνων. Αργότερα, διασπάστηκε σε διάφορα είδη. Παράλληλα με τον αποτρεπτικό παιάνα, καλλιεργήθηκε ο ευχαριστήριος, ο παρακλητικός, ο πολεμικός (πριν από μάχες, μετά από νίκες, στην αναχώρηση στόλου), ο συμποτικός, όπως εδώ. Επίσης, με την πάροδο του χρόνου απευθύνθηκε και σε άλλες θεότητες.

5)Τριτόσπονδον (στο πρωτότυπο). ΄Ετσι ονομαζόταν το κρασί που, μετά το δείπνο και στην αρχή του συμποσίου, έχυναν οι συνδαιτημόνες από το ποτήρι τους προς τιμήν των θεών. Το τρίτο ποτήρι ήταν αφιερωμένο στον Δία Σωτήρα, και το να πίνει κανείς από αυτό το θεωρούσαν σημάδι καλής τύχης.