Από τις πανεπιστημιακές εκδόσεις Π.Ν. Σάκκουλα κυκλοφόρησε πρόσφατα, με τον παραπάνω εμβληματικό τίτλο, το επιστημονικό βιβλίο του πανεπιστημιακού καθηγητή Λάμπρου Σινανιώτη· ένα εξαίρετο φιλοσοφικά πόνημα, αφιερωμένο στους Γ. Σαπουντζή και Γ. Παπαζήση, είδος πνευματικής διαθήκης του συγγραφέα, ανταποκρινόμενο στην οικογενειακή του παράδοση, στη δράση του και στις πεποιθήσεις του. Γεννημένος στην ιστορική Μεγαλόπολη της Αρκαδίας, απόγονος αγωνιστών του ’21, καπεταναίων και βουλευτών του ελληνικού κοινοβουλίου – ο παππούς του Λάμπρος, στρατηγός και βουλευτής κατέλαβε το Μπιζάνι στους βαλκανικούς πολέμους -, με άριστες σπουδές στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και στο Μόναχο της Γερμανίας, διετέλεσε, επί σειρά ετών, καθηγητής της Πολιτικής Δικονομίας στη Νομική Σχολή του Καποδιστριακού Πανεπιστημίου. Πολυγραφότατος συγγραφέας, στην ελληνική και γερμανική γλώσσα, με το παρόν βιβλίο του, κύκνειο άσμα της πανεπιστημιακής του σταδιοδρομίας, ασχολείται ενδελεχώς με τη φιλοσοφία, κορυφαίο επίτευγμα των αρχαίων Ελλήνων σοφών.
Η φιλοσοφική αυτή μελέτη κατανέμεται σε εννέα κεφάλαια και επιστέφεται από την αυτοβιογραφική του συνέντευξη στην τηλεόραση της Βουλής και από πλούσια βιβλιογραφία, ελληνική και ξενόγλωσση.
Αναλυτικότερα, μετά τον σύντομο πρόλογο, στο πρώτο κεφάλαιο Φιλοσοφία, λέξη που χρησιμοποιήθηκε το πρώτον από τον Εφέσιο φιλόσοφο Ηράκλειτο και έκτοτε καθιερώθηκε παγκοσμίως, επιχειρεί να δώσει απαντήσεις στα μεταφυσικά, υπαρξιακά και ηθικά προβλήματα του ανθρώπου, βασιζόμενος ιδιαίτερα στις αναλυτικές σκέψεις των αρχαίων Ελλήνων φιλοσόφων. Στο δεύτερο κεφάλαιο Φιλοσοφία του Δικαίου, που αποτελεί κλάδο της Φιλοσοφίας, αναφέρεται διεξοδικά στο έργο των κορυφαίων φιλοσόφων Πλάτωνα και Αριστοτέλη, με συχνές αναφορές στους συνεχιστές Ευρωπαίους φιλοσόφους του δικαίου, Hegel και Stammler.
Άκρως ενδιαφέρον το κεφάλαιο Φιλόσοφοι, με απαρίθμηση των κυριότερων προσωκρατικών φιλοσόφων, επισημαίνοντας την αρχή των όντων, των Μιλησίων: Θαλή (ύδωρ) και Αναξίμανδρου (άπειρον), του Σαμίου Πυθαγόρα (αριθμός), του Ελεάτη Παρμενίδη (νόηση), του Εφέσιου «σκοτεινού» Ηρακλείτου (λόγος). Ακολουθούν ο Κλαζομένιος Αναξαγόρας (νους), ο περιώνυμος Σωκράτης (διαλεκτική και μαιευτική), ο μεγαλύτερος φιλόσοφος του κόσμου Πλάτων (θεωρία των ιδεών – αθανασία της ψυχής), ο Σταγειρίτης Αριστοτέλης (ηθική και πολιτική φιλοσοφία – φιλία) και οι Σοφιστές, διδάσκαλοι της πολιτικής και της ρητορικής: Πρωταγόρας ο Αβδηρίτης, Γοργίας ο Λεοντίνος, Καλλικλής και Θρασύμαχος. Εν συνεχεία, αναφέρονται οι Στωικοί – οπαδοί της Στοάς -, με εκπροσώπους τους: Ζήνωνα, Κλεάνθη, Χρύσιππο, Παναίτιο, Ποσειδώνιο και στη νεότερη Στοά τους: Σενέκα, Επίκτητο και Μάρκο Αυρήλιο. Πολυγραφότατος ο Σάμιος Επίκουρος, υπέρμαχος της ηδονής, και, στη συνέχεια, οι Κυνικοί (αυτοεξέταση και έλεγχος του βίου) με τους Αντισθένη τον Αθηναίο και τον Διογένη τον Σινωπέα. Στους αρχαίους Έλληνες φιλοσόφους κατατάσσονται και οι Αλεξανδρινοί Πλωτίνος και Ωριγένης. Ένα συστηματικό εγχειρίδιο αρχαίας ελληνικής φιλοσοφίας, άκρως χρηστικό για το ευρύτερο αναγνωστικό κοινό, που επισφραγίζεται στη νεότερη εποχή από τους υπαρξιστές και τους Ευρωπαίους επιφανείς φιλοσόφους: τον Δανό Χριστιανό Kierkeguard, τον Jaspers, τον Sartre, τον Heidegger και τον Nietzsche, τη σπουδαιότερη έκφραση του Ελληνισμού. Στο κεφάλαιο Οι νόμοι γίνεται διεξοδική αναφορά στους ανθρώπινους νόμους (νόμοι και έθιμα), τη γέννηση του δικαίου και της πολιτείας, με χρήση βιβλιογραφικών πηγών, τη δικαιοσύνη, ως θεμέλιο της ομαλής λειτουργίας της κοινωνίας, την έννοια της δίκης και την απονομή της δικαιοσύνης με αμερόληπτους δικαστές και με παραπομπές σε λατινικές ρήσεις, όπως dura lex sed lex, audiatur et altera pars, aequilas, ex aequo et bono, κ.ά. Στο κεφάλαιο Δίκαιο και Πολιτική, γίνεται εκτενής αναφορά στη δημοκρατία και στη διάκριση των εξουσιών (εκτελεστική, νομοθετική, δικαστική), στον κεφαλαιώδη σκοπό της παιδείας – με ιδιαίτερη έμφαση στην κλασική – και τη λειτουργία των θεσμών. Για την Ηθική, δίκαιο και αρετή, σε όλες τις εκφάνσεις τους, πραγματεύεται στο αντίστοιχο κεφάλαιο, για τη Ζωή και τον Θάνατο, με αρχαιογνωστικές και νεότερες τεκμηριώσεις και για τον πόνο (σωματικό, ψυχικό, πνευματικό) στο κεφάλαιο Πόνος και πίστη. Τέλος, στο ακροτελεύτιο κεφάλαιο, Φιλοσοφία, τέχνη και επιστήμη, αναφέρονται διεξοδικά οι τομείς που ανήκουν αποκλειστικά στον κύκλο της τέχνης: πεζός λόγος, ποίηση, τραγωδία, θέατρο, αρχιτεκτονική, γλυπτική, ζωγραφική και μουσική. Προέχουν εξέχουσες προσωπικότητες: Όμηρος, Ησίοδος, οι μεγάλοι τραγικοί, Πίνδαρος, οι φιλόσοφοι Πλάτων και Αριστοτέλης, και μια χορεία λαμπρών επιστημόνων της Αρχαιότητας, ώστε μέσα από τον δρόμο της επιστήμης «μπορείς να ομοιωθείς με τον Θεό, όσο αυτό είναι δυνατό για τους θνητούς», κατά την έκφραση του κορυφαίου Γερμανού κλασικού φιλολόγου Wilamovitz.
Περαίνοντας, το βιβλίο αποτελεί μια σημαντική και εμπεριστατωμένη μελέτη για τη φιλοσοφία, σε όλες τις πτυχές της, απαραίτητο επιστημονικό βοήθημα όχι μόνο για τους νομικούς και τους φοιτητές των αντίστοιχων πανεπιστημιακών σχολών, αλλά και των υπόλοιπων, καθώς και για τους διδάσκοντες και διδασκομένους στη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση.
Εκφράζουμε εκ βάθους καρδίας, ab imo pectorre, τα θερμότατα συγχαρητήρια στον συγγραφέα για την πολύτιμη πνευματική του προσφορά.
Αναστάσιος Αγγ. Στέφος, δ.φ. Αντιπρόεδρος της Πανελλήνιας Ένωσης Φιλολόγων και του Συλλόγου «Οι Φίλοι του Μουσείου Γ. Δροσίνη»
