Εκδόθηκε πρόσφατα, στα Χανιά, με τον παραπάνω πρωτότυπο και ερεθιστικό τίτλο και συμβολικό υπότιτλο: Απ’ την απώλεια στην καταλλαγή, το εξαιρετικό πόνημα του ομώνυμου δημιουργού.
Ο συγγραφέας, φιλολογικό ψευδώνυμο του Σταύρου Καλαϊτζόγλου, ποντιακής καταγωγής, γεννήθηκε στη Βάθη Κιλκίς, ένα προσφυγικό πόλισμα από την Μπάφρα του Πόντου, σπούδασε Γαλλική Φιλολογία στο Α.Π. Θεσσαλονίκης, μετεκπαιδεύθηκε σε Πανεπιστήμια της Γαλλίας και υπηρέτησε ως καθηγητής σε διάφορα Γυμνάσια. Πολυγραφότατος συγγραφέας, πεζού και ποιητικού έργου, με βραβεύσεις και μεταφράσεις στη γαλλική γλώσσα, αρθρογράφος και επιστημονικός συνεργάτης περιοδικών, κατέχει σημαντική θέση στη νεοελληνική λογοτεχνική παραγωγή.
Το παρόν βιβλίο, κατανεμημένο σε 27 σύντομα κείμενα, με λογοτεχνική υφή, σε άρτιο νεοελληνικό λόγο, αφιερωμένο, δίκην αντιδώρου, στην πονεμένη μάνα του, την αδελφή του, στον ελληνικό λαό, στο προσωπικό των παιδοπόλεων, τους συμπαιδοπολίτες του, τη σύζυγό του Χριστίνη και τα δύο παιδιά του, κοσμείται από αναμνηστικό φωτογραφικό υλικό, επιστολές και συνεντεύξεις του από το προσωπικό αρχείο του συντάκτη. Ο συγγραφέας αναφέρεται, με συγκινησιακή φόρτιση και συναισθηματικές δονήσεις, στη ζωή του, από το 1947, σε ηλικία 5 ½ ετών, ώς το 1961, στις παιδοπόλεις της Βασιλικής Πρόνοιας· ένα θεσμό, άγνωστο, εν πολλοίς, στους νεότερους, που συνεστήθη με Β.Δ. του 1947, υπαγόμενο αρχικά στην Πρόνοια Βορείων Επαρχιών Ελλάδος, ως εστία φιλοξενίας και προστασίας ορφανών και φτωχών παιδιών, ανεξαρτήτως πολιτικής ιδεολογίας, στη μεταπολεμική, εμφυλιακή περίοδο της πατρίδας μας, με τις τραγικές επιπτώσεις σε όλα τα πεδία. Ο συγγραφέας έζησε διαδοχικά στις παιδοπόλεις «Άγιος Δημήτριος» και «Αγία Ειρήνη» (Ντεπό), Θεσσαλονίκης, στην «Καλή Παναγιά» Βεροίας, κοντά στη Μονή Δοβρά, και στον «Άγιο Ανδρέα» Αττικής.
Στις σελίδες του βιβλίου, αποτυπώνονται, με εκπληκτικό τρόπο, οι βιωματικές εμπειρίες και νοσταλγικές αναμνήσεις του συγγραφέα, «γλυκόπικρες θύμησες», κατά τον ποιητή, που σφράγισαν ανεξίτηλα τη ζωή του. Λαμπρές αφηγήσεις, άκρως λεπτομερειακές, με ευφρόσυνες αλλά και δυσάρεστες στιγμές, συντροφιά με τους συμπαιδοπολίτες του – χαρακτηριστική η χαρούμενη φωτογραφία του εξωφύλλου με ενθουσιώδεις συμμαθητές του στην παιδόπολη που πανηγυρίζουν. Μαρτυρίες και μνήμες προσωπικές, πόρρω απέχουσες της μυθοπλασίας, καθώς αναφέρεται στον πρόλογο, από τη δεκατετράχρονη παραμονή του στις παιδοπόλεις, που παραπέμπουν συνειρμικά στα τραγικά γεγονότα της εποχής, «μετατρέποντας τις απώλειες σε λυτρωτική παρηγορητική δημιουργία».
Με συγκίνηση αναφέρεται επώνυμα στους δασκάλους του στο Δημοτικό Σχολείο, στη θρησκευτική και εθνική διαπαιδαγώγηση, «για μια πατρίδα γεμάτη αίματα, αλλά πλούσια σε αγώνες και ιστορία» και στη φοίτησή του στο 10ο Γυμνάσιο Αρρένων Αθηνών και στο ΣΤ΄ Γυμνάσιο Αρρένων Θεσσαλονίκης – το εναρκτήριο κείμενο είναι αφιερωμένο στον καθηγητή του Στρατή.
Συγκινητικό το συμπόσιο μνήμης των συμπαιδοπολιτών του, στα Χανιά, τριάντα χρόνια αργότερα, «συμμετόχους του σπάταλου αίματος και του ατέλειωτου πένθους», που παραπέμπει στον Νεκρόδειπνο του Τάκη Σινόπουλου, το εκτενέστερο και μείζον ποίημα, όπου ολοκληρώνεται η μελέτη θανάτου. Το πόνημα, άλλωστε, διανθίζεται περίτεχνα με στίχους διακεκριμένων Νεοελλήνων ποιητών: Μ. Αναγνωστάκη, με τη ρήση του «Το χρώμα του Εμφυλίου είναι ένα απέραντο μαύρο και η μνήμη δεν μπορεί να ρίξει πουθενά μια ευφρόσυνη ματιά», Τ. Λειβαδίτη, Κικής Δημουλά, Τ. Σινόπουλου, Νικ. Βρεττάκου, Γ. Στρατήγη, Ι. Γρυπάρη και Ανδρέα Κάλβου.
Το βιβλίο ολοκληρώνεται με το Υστερόγραφο Μνημοσύνης, εξαίσιο ύμνο ελεγειακής μορφής, εφάμιλλο των κομμών της αρχαίας τραγωδίας: στη μάνα του Πελαγία, την αδελφή του Σεβαστή, τον συμπαιδοπολίτη του Μάκη, τον δάσκαλό του Σπύρο, παιδοπολίτικες παντοτινές φιλίες, που σφράγισαν καθοριστικά τον συγγραφέα. Ενδεικτικά, παρατίθεται, αντί επιλόγου το τετράστιχο:
«Ω! μικρονιότη μου πολύπαθη
γεμάτ’ απώλειες και μνήμες
Ω! πικρονιότη μου πολύφορτη,
γλυκόπικρης ζωής μου ρίζες…»
Εκφράζουμε, εκ βάθους καρδίας – ab imo pectore – τα θερμότατα συγχαρητήρια στον αγαπητό συνάδελφο για την εξαιρετική του μελέτη, που διαβάζεται απνευστί, ευχόμενοι ολόψυχα συνέχιση της συγγραφικής του δημιουργίας.
Ο Αναστάσιος Αγγ. Στέφος είναι δ.φ. Αντιπρόεδρος της Πανελλήνιας Ένωσης Φιλολόγων και του Συλλόγου «Οι Φίλοι του Μουσείου Γ. Δροσίνη»
