Από τις εξαιρετικές εκδόσεις Gutenberg κυκλοφόρησε πρόσφατα, με τον παραπάνω ερεθιστικό και υπαινικτικό τίτλο, το βιβλίο – μυθιστόρημα του αγαπητού Αργείου συναδέλφου Αλέξη Τότσικα, φιλολόγου με πολυετή θητεία στη δημόσια και ιδιωτική εκπαίδευση, πολυγραφότατου συγγραφέα, με αριθμό βιβλίων υπερβαίνοντα τα 60, πολυάριθμες μελέτες και άρθρα, σχετικά με τη Λαογραφία και την Τοπική Ιστορία, καθώς και σχολικά βιβλία Γυμνασίου και Λυκείου. Ένα αυτοβιογραφικό μυθιστόρημα 300 σελίδων, κατανεμημένο σε 28 κεφάλαια, και με υπότιτλο: από τον κατάλογο του καθηγητή στο ημερολόγιο του μαθητή, – έμμεση αλλά σαφής αναφορά στη σχολική πραγματικότητα, η οποία υποδηλώνεται εμφανώς με τη χαρακτηριστική φωτογραφία του εξωφύλλου: μαθητές Γυμνασίου στη χρονική περίοδο του 1950, με τα εμβληματικά πηλήκια, σήμα κατατεθέν της μαθητικής ιδιότητος που εξέλιπε ανεπιστρεπτί.
Κύριο πρόσωπο και πρωταγωνιστής του μυθιστορήματος ένα πρόσωπο φανταστικό (προσωπείο του συγγραφέα), ο Ανέστης Τσανάκας, γιος του μαστρο-Λάμπη, με τρεις αδελφές, από ένα ημιορεινό χωριό της Αρκαδίας. Ο νεαρός Ανέστης, στη δεκαετία του 1950, με αντίξοες οικονομικές, κοινωνικές και πολιτικές συνθήκες, κατορθώνει να ολοκληρώσει τις εγκύκλιες σπουδές του, τις γυμνασιακές και τις πανεπιστημιακές και να γίνει φιλόλογος καθηγητής. Ο συγγραφέας, με εκπληκτική δεξιοτεχνία, πυκνότητα και γλαφυρότητα λόγου και ύφους και συγκινησιακή φόρτιση, εξιστορεί εμπεριστατωμένα, τις βιωματικές και νοσταλγικές εμπειρίες του Ανέστη, οικείες σε όλους, από την πολύχρονη μαθητική του πορεία. Φοίτηση στο εξατάξιο δημοτικό σχολείο του χωριού του, στο τριτάξιο Γυμνάσιο, της κωμόπολης, με εξετάσεις, στο τριτάξιο Λύκειο, στην περίοδο της δικτατορίας των συνταγματαρχών, πάλι με εξετάσεις – συνταρακτικά γεγονότα, που παραπέμπουν συνειρμικά και σε προσωπικές μας αναμνήσεις. Οι αφηγήσεις συνεχίζονται με την εγγραφή του – κατόπιν εξετάσεων – στη Θεολογική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών – τη διαμονή του στα Εξάρχεια – και τη μετεγγραφή του στη νεοσύστατη Φιλοσοφική Σχολή Ιωαννίνων, με την περιγραφή χαρακτηριστικών σκηνών – ευχάριστων και δυσάρεστων – από τη φοιτητική του ζωή. Έτσι, το αγαπημένο του φαγητό στη Λέσχη του Πανεπιστημίου, κριθαράκι σκέτο, χωρίς κρέας, γιατί ήταν φθηνό, έδωσε και τον τίτλο του βιβλίου. Από την πανεπιστημιακή του φοίτηση, μνημονεύονται, κατ’ εξαίρεση, επωνύμως τρία ονόματα πανεπιστημιακών καθηγητών που διαδραμάτισαν σημαντικό ρόλο στις σπουδές του: των Στυλιανού Κορρέ, Σπυρίδ. Κυριαζόπουλου, Μανώλη Θωμόπουλου.
Ακολουθεί λεπτομερής εξιστόρηση, μετά το πέρας των σπουδών του: ορκωμοσία, στρατιωτική θητεία, πρόσληψή του ως φιλολόγου σε φροντιστήριο και αργότερα σε Γυμνάσιο και Λύκειο μιας κωμόπολης· μια μυθιστορηματική αφήγηση μιας πολυειδούς εκπαιδευτικής υπηρεσίας σε σχολεία ιδιωτικής και δημόσιας εκπαίδευσης. Επιπρόσθετα, αναφέρεται στην επιμόρφωσή του στη Σ.Ε.Λ.Μ.Ε., στον ρόλο των συνδικαλιστικών οργάνων, στη διεπιστημονική συνεργασία του σχολείου με αντίστοιχα του εξωτερικού, με ποικίλες πολιτιστικές δραστηριότητες, τη συγκινητική του αποχώρηση από την ενεργό υπηρεσία και, τέλος, σε ηλικία 50 ετών, την οργάνωση και διεύθυνση μιας σχολικής επιχείρησης. Γίνεται αναφορά στη συγγραφική και πολιτιστική δραστηριότητα, με εκπαιδευτικά προγράμματα – εκπαίδευση, πολιτισμός, τουρισμός – με την τεχνολογία. Δεκαετίες προσφοράς που καλύπτουν όλες τις πτυχές της εκπαίδευσης: φροντιστήρια, δημόσια και ιδιωτική εκπαίδευση, ευρωπαϊκή εμπειρία· τέλος, συνταξιούχος ήδη, προβαίνει στη δημιουργία ενός σύγχρονου σχολείου, με αυτονομία και αυτάρκεια, με διευθυντή τον φιλόλογο γιο του, ανταποκρινόμενο στις απαιτήσεις του 21ου αιώνα, όπου το ημερολόγιο του μαθητή αντικαθιστά τον τρομερό κατάλογο του καθηγητή του περασμένου αιώνα.
Το εκπληκτικό αυτό μυθιστόρημα, που εμμέσως πλην σαφώς, παραπέμπει στον ίδιο τον συγγραφέα, αποτελεί ένα θαυμάσιο εγχειρίδιο της ιστορίας της εκπαίδευσης, σε όλες τις εκφάνσεις του. Ο κ. Τότσικας, άριστος γνώστης της εκπαίδευσης, πραγματεύεται θέματα που αναφέρονται σε πολλούς τομείς: στο κοινωνικό φαινόμενο της παραπαιδείας, που καλύπτει τα κενά της θεσμοθετημένης παιδείας, την αποθέωση των φροντιστηρίων, τον θεσμό των Σχολικών Συμβούλων, την κριτική των θεμάτων των Πανελληνίων Εξετάσεων, τον ρόλο, ενίοτε επιβλαβή και ανασταλτικό, των συνδικαλιστικών οργάνων – με προσωπικές οδυνηρές εμπειρίες. Έτσι, αποκαλύπτοντας τις διαχρονικές παθογένειες της ελληνικής εκπαίδευσης, απορρίπτοντας τον συμβιβασμό, οδηγεί στην ευδία και στην κατάκτηση του σκοπού· στη λειτουργία ενός πρότυπου σχολείου που να ευνοεί την ελευθερία, την πρωτοβουλία, τη συντροφικότητα, τη δημιουργικότητα, την κριτική σκέψη, την αυτονομία.
Περαίνοντας, το εξαιρετικό αυτό πόνημα, δίνει, δίκην μυθιστορήματος, αναλυτικά την εικόνα της ελληνικής εκπαίδευσης, θετική και αρνητική, αποτελώντας, αναμφίβολα, προσφιλές ανάγνωσμα των εκπαιδευτικών και όχι μόνο. Εκφράζουμε τα θερμότατα συγχαρητήρια στον συνάδελφο για το θαυμάσιο αυτό επίτευγμα, ευχόμενοι ολόψυχα συνέχιση της συγγραφικής του δημιουργίας, εις το διηνεκές.
Αναστάσιος Αγγ. Στέφος, δ.φ. Αντιπρόεδρος της Πανελλήνιας Ένωσης Φιλολόγων και του Συλλόγου «Οι Φίλοι του Μουσείου Γ. Δροσίνη»
