Αναστάσιος Στέφος: Κώστας Μπαλάσκας, Ανασκαφή. Εκπαιδευτικό αφήγημα. Εκδ. Νέα Παιδεία

Από την επιστημονική ένωση Νέα Παιδεία (έτος ιδρύσεως 1976) εκδόθηκε πρόσφατα, με τον παραπάνω εμβληματικό τίτλο, με επιμέλεια έκδοσης του λαμπρού φιλολόγου Παναγιώτη Μητρούλια, τιμητικό αφιέρωμα για τον αείμνηστο Κώστα Μπαλάσκα (1939-2003), που έφυγε προς διετίας από τη ζωή και αναπαύεται στο Κοιμητήριο Κηφισιάς, αγαπητού φίλου, συναδέλφου στην εκπαίδευση και στενού συνεργάτη στην παιδεία.

Μια επιμελημένη έκδοση, δίκην αυτοβιογραφίας για τον επιφανή φιλόλογο και αξιόλογο συγγραφέα που υπηρέτησε ευδόκιμα σε όλες τις βαθμίδες της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης ως καθηγητής, Γυμνασιάρχης, Λυκειάρχης, Σχολικός Σύμβουλος, Εθνικός Επιθεωρητής Ευρωπαϊκών Σχολείων, Σύμβουλος Παιδαγωγικού Ινστιτούτου, και η απώλειά του άφησε δυσαναπλήρωτο κενό στην ελληνική εκπαίδευση.

Η πολυσέλιδη έκδοση των 142 σελίδων, με συμβολικό υπότιτλο το λατινικό απόφθεγμα omnia mea mecum porto, αποτελεί προσωπική αφήγηση του συγγραφέα με αυτοβιογραφικά στοιχεία, που κατανέμονται σε 15 ευρείες ενότητες, οι οποίες προβάλλουν παραστατικά τη ζωή και το έργο του σε όλες τις εκφάνσεις του.

Βορειοηπειρώτης την καταγωγή γεννήθηκε και μεγάλωσε στη Νέα Σμύρνη, με την ανάμνηση της παλιάς χαμένης μικρασιατικής πατρίδας, της ιωνικής Σμύρνης, «καλλίστης πασών των πόλεων» και φοίτησε στην Ευαγγελική Σχολή, με εκλεκτούς καθηγητές, τους οποίους μνημονεύει. Η Σχολή φέρει το όνομα της περίφημης Ευαγγελικής της Σμύρνης, όπου φοίτησαν προσωπικότητες, όπως: Αδαμάντιος Κοραής, Πατριάρχης Γρηγόριος Ε΄, Ιωάννης Συκουτρής, Μανώλης Καλομοίρης, Αριστοτέλης Ωνάσης, κ.ά. Το μεγαλοπρεπές οικοδόμημα της Σχολής, που διασώθηκε από την πυρπόληση της πόλης του 1922, λειτουργεί σήμερα ως τουρκικό Λύκειο.

Στην ενότητα Στη Φιλοσοφική γίνεται λόγος για τη φοίτησή του στη Φιλοσοφική Σχολή Αθηνών (Σόλωνος 57), με αξιόλογους συμφοιτητές και λαμπρούς καθηγητές (Μαρινάτο, Ζακυθηνό, Σταματάκο, Θεοδωρακόπουλο, Μέγα κ.ά. με ιδιαίτερη αναφορά στον εξαίρετο βυζαντινολόγο Ν. Τωμαδάκη, με ποιητικές ευαισθησίες.

Με τη λήψη του πτυχίου του δούλεψε αρχικά σ’ ένα μικρό ιδιωτικό σχολείο στην Αγία Βαρβάρα και, στη συνέχεια, διορίσθηκε στη Λευκίμμη Κερκύρας – που την αναφέρει και ο Θουκυδίδης, όπου υπηρέτησε πέντε χρόνια, και το 1970 μετατέθηκε στην Κέρκυρα, μαζί με τη σύζυγό του, καθηγήτρια της Γαλλικής Φιλολογίας, Καίτη Ντάλτα. Στην Κέρκυρα συμμετείχε ενεργώς σε πανιόνια συνέδρια για τον Σολωμό, τονίζοντας ιδιαίτερα το σολωμικό δίστιχο «Ελευθερία και Γλώσσα».

Εξαιρετικά ενδιαφέρουσα η ενότητα: Διδασκαλείον Μέσης Εκπαιδεύσεως (Διετείς Διακοπαί) – σχετική μελέτη έχει γράψει ο Χαλκιδαίος λόγιος Νίκος Τριανταφυλλόπουλος-. Η φοίτηση, με αυστηρές εισαγωγικές εξετάσεις, πραγματοποιείτο στο κτήριο της Βαρβακείου Προτύπου Σχολής (Ασκληπιού και Αραχώβης) με αξιόλογους καθηγητές, ιδιαίτερα τη Γεωργία (Γωγώ) Παπακωστούλα – Γιανναρά, με εύρος γνώσεων, κριτική σκέψη, γνήσιο δημοκρατικό ήθος, και συμφοιτητές τον Νίκο Τριανταφυλλόπουλο – εισαχθέντα πρώτο – και τους αείμνηστους Γ. Παγανό, Λ. Κούσουλα, Χρ. Μηλιώνη, Δ. Σκλαβενίτη, Ι. Κοντόπουλο, κ.ά.

Ακολούθησε η υποτροφία του από το Ι.Κ.Υ. στη Γαλλία, στην πόλη Grenoble, με καθηγητή τον Georges Pascal, όπου εξεπόνησε τη διδακτορική του διατριβή, με θέμα: La pensée pédagogique des sophistes Grecs, του 5ου π.Χ. αιώνα. Επιστρέφοντας από τη Γαλλία, τοποθετήθηκε, λόγω προσόντων, στη Βαρβάκειο Πρότυπο Σχολή, με διευθύντρια τη χαρισματική παιδαγωγό Πανώρια Ρέλια, και συναδέλφους τους Δ. Πλάκα, Κ. Μαρκόπουλο, Γ. Αγγελινάρα, Θ. Μπλουγουρά, Αν. Στέφο, Στ. Βιντζηλαίου, κ.ά. όπου διετέλεσε και Πρόεδρος της Ε.Λ.Μ.Ε. Προτύπων.

Στην υπηρεσία του αυτή ασχολήθηκε ιδιαίτερα με τα Κείμενα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας (Κ.Ν.Λ.), στηρίζοντας την εκπαιδευτική μεταρρύθμιση με τα φιλολογικά περιοδικά Φιλόλογος και Νέα Παιδεία και συμμετέχοντας στη σύνταξη των νέων βιβλίων, για την αναμόρφωση του μαθήματος των Νέων Ελληνικών, με συνεργάτες τους αείμνηστους: Νικ. Γρηγοριάδη, Δημ. Καρβέλη, Χρ. Μηλιώνη, Γ. Παγανό, στους οποίους προστέθηκε αργότερα και ο Ι. Παπακώστας.

Σε μια συνέντευξή του ο Κώστας δήλωσε ότι 44 χρόνια μετά την εμφάνιση των Κ.Ν.Λ., τα βιβλία αυτά απετέλεσαν τιμή στην ιστορία του μαθήματος των Νέων Ελληνικών και άλλαξαν ριζικά τον τρόπο θεώρησης της διδασκαλίας τους.

Στη συνέχεια, προήχθη σε Γυμνασιάρχη, στο Γυμνάσιο Καλλιάνων της ορεινής Κορινθίας και, μετά από δύο χρόνια, στο Λύκειο Άμφισσας Φωκίδας.

Ακολούθησε η επιλογή του ως Συμβούλου, με τη σύσταση του νέου θεσμού των Σχολικών Συμβούλων, που αποτέλεσε την «επιστημονική αιχμή του δόρατος του κλάδου» κατά την έκφραση του Προέδρου της Ο.Λ.Μ.Ε. Χρ. Μιχαλέ.

Επιλεγείς μεταξύ των πρώτων ως Σύμβουλος Α΄ Αθηνών, με επιφανείς συναδέλφους, όπως τους αείμνηστους Χρίστο Τσολάκη, Γ. Παγανό, Χρ. Μηλιώνη, Δημ. Πλάκα, Β. Σκουλάτο, Αγγ. Στασινοπούλου, και τους Ι. Παπακώστα, Μαρία Σαμαρά, Δ. Βρυσίδη, Αν. Στέφο, κ.ά.

Στο ίδιο χρονικό διάστημα με τον θεσμό του Σχολικού Συμβούλου δημιουργήθηκε η Πανελλήνια Ένωση Φιλολόγων (Π.Ε.Φ.) της οποίας ο Κώστας υπήρξε ο πρώτος εκλεγμένος Πρόεδρος (1982-86), στοχεύοντας με την έκδοση και της Φιλολογικής στη θέση και στον ρόλο του φιλολόγου στην Επιστήμη και στην Παιδεία του τόπου μας. Το πρώτο Διοικητικό Συμβούλιο της Π.Ε.Φ. συγκροτήθηκε με Πρόεδρο τον Κώστα Μπαλάσκα, Γενικό Γραμματέα τον Γιάννη Γιαννόπουλο και στις υπόλοιπες θέσεις τους: Γ. Παγανό, Μιχ. Μπότσαρη, Δώρα Ζωγράφου, Νικ. Φορόπουλο, Μαρ. Σγουρδαίου, Δέσποινα Λειβαδάρα, Χρίστο Αντωνίου. Διετέλεσε για μια άλλη διετία Πρόεδρος και, στη συνέχεια, ανέλαβαν τα ηνία ο αείμνηστος Σοφοκλής Μαρκιανός, ο Μιχάλης Μερακλής, η αείμνηστη Αγγελική Στασινοπούλου – Σκιαδά, η Χριστίνα Βέικου, ο Αναστάσιος Στέφος, η Τασούλα Καραγεωργίου και νυν η Μαρία Πεσκετζή.

Εισήσθω εν παρόδω, ότι, λίγα χρόνια μετά την αφυπηρέτησή του, το 2004 το Δ.Σ. της Π.Ε.Φ. με Πρόεδρο τη Χριστίνα Βέικου οργάνωσε εκδήλωση προς τιμή του για την προσφορά του στην εκπαίδευση, με εισηγητές την Πρόεδρο, τον Αναστάσιο Στέφο, την Ανθούλα Δανιήλ, την Τασούλα Καραγεωργίου, τον Παύλο Χαραμή και εκδόθηκε με το όνομά του αφιερωματικό βιβλιάριο (2006).

Στις Νέες Εμπειρίες εντάσσονται η προεδρία της το 1998 στο Δ.Σ. της Επιστημονικής Ένωσης Νέα Παιδεία, μετά τον θάνατο του ιδρυτή της Κ.Ν. Παπανικολάου, με Γενικό Γραμματέα τον αείμνηστο και ρηξικέλευθο Ηλία Δημακάκο, και νυν Πρόεδρο τον πανεπιστημιακό Κώστα Αγγελάκο.

Ο Κώστας εξελέγη Σύμβουλος στο Παιδαγωγικό Ινστιτούτο (πρώην Κ.Ε.Μ.Ε.), μια θέση με εξαιρετική παρουσία στην εκπαίδευση. Παράλληλα, εργάστηκε και πέρασε από όλες τις μορφές και φάσεις της επιμόρφωσης Δ.Μ.Ε., ως μετεκπαιδευόμενος, διατελέσας και διευθυντής και δίδαξε, στις νεοϊδρυθείσες ετήσιας διάρκειας Σ.Ε.Λ.Μ.Ε. (Σχολές Επιμόρφωσης Λειτουργών Μέσης Εκπαίδευσης), Αθήνας και επαρχιών, στα ταχύρρυθμα επιμορφωτικά σεμινάρια νεοδιόριστων εκπαιδευτικών, στα τρίμηνης διάρκειας Π.Ε.Κ. (Περιφερειακά Επιμορφωτικά Κέντρα) και, τέλος, στα ΠΕΚ με προτεινόμενα προγράμματα, τελευταία μορφή επιμόρφωσης. Σήμερα, δυστυχώς, δεν ισχύει καμία.

Μια πολυσχιδής δράση που συνοδεύεται από αξιόλογο εκπαιδευτικό και λογοτεχνικό έργο (Νεοελληνική Ποίηση, Λογοτεχνία και Παιδεία, Κωνσταντίνος Θεοτόκης, Ιάκωβος Πολυλάς, και πληθώρα άλλων μελετών και επιμελειών σε τόμους) και ποικίλη άλλη δράση (ομιλίες, σεμινάρια, συνέδρια, συμμετοχή σε συμβούλια και επιτροπές του Υπουργείου Παιδείας, και διδασκαλία στη Δραματική Σχολή Αθηνών.

Συγκινητικός ο επίλογος του βιβλίου, με το αφιέρωμά του στον άγνωστο εκπαιδευτικό, ελάχιστο φόρο τιμής στον ευσυνείδητο ανώνυμο, που κρατάει όρθια την εκπαίδευση.

Εκφράζουμε τα ολόθερμα συγχαρητήρια για την έκδοση και ευελπιστούμε ότι το εξαίρετο αυτό πόνημα, που αποτελεί μια ξεχωριστή μαρτυρία για την ιστορία της ελληνικής εκπαίδευσης, θα το μελετήσουν οι φιλόλογοι, οι συνάδελφοι των άλλων ειδικοτήτων και άλλοι με εκπαιδευτικά ενδιαφέροντα.