Από τις εκδόσεις Οδός Πανός κυκλοφόρησε πρόσφατα η ποιητική συλλογή του αγαπητού συναδέλφου, φιλολόγου, Νίκου Λευκαδίτη (δεύτερη μετά τη Κρητιδογραφία, Δωδώνη), με τον παραπάνω ερεθιστικό και ελκυστικό τίτλο και με εξώφυλλο του ζωγράφου Θανάση Ραχούτη. Μια εντυπωσιακή συλλογή με 50 σύντομα συνθέματα, με εμφανή τα υπερρεαλιστικά στίγματα, ελεύθερη στιχουργική μορφή, άστικτο λόγο, συμβολισμούς και αλληγορικές εικόνες, ήδη από το εναρκτήριο ποίημα Γέλιο στο σκοτάδι: Οι γραμμές στην άσφαλτο / τρέχουν σαν έλικες… / και μια ιστορία εκτυλίσσεται / μ’ ένα ελάφι να κλαίει / σε μια σελίδα.
Ο τίτλος της συλλογής είναι αυτούσιος με το ενδέκατο ποίημα: Τα σήματα των προαστίων / έχουν τη δύναμη / στα πέντε κλίτη / οι εξωτερικοί τοίχοι είναι τα δέντρα / δεν είναι η ξαφνική ζωή μαζί σου. Οι στίχοι ανακαλούν στη μνήμη διαμαρτυρίες πολιτών και φοιτητών, παρελθούσας εποχής, για δημοκρατικές ελευθερίες, στα προπύλαια του επιβλητικού μεγάρου του Πανεπιστημίου Αθηνών. Είναι φανερό ότι τα «πέντε κλίτη» παραπέμπουν σε ναό: όμως, οι τοίχοι είναι δένδρα, οπότε ο ναός είναι όλη η φύση. Το ποίημα φέρνει στο νού τους στίχους του γάλλου ποιητή και αισθητικού Baudelaire:
La Nature est un temple où de virants piliers
Laissent parfois sortir de confuses paroles;
(Correspondances)
Ο Λευκαδίτης, με ελλειπτική, άκρως υπαινικτική και λιτή στην έκφραση, αλλά πλούσια σε σύμβολα και υπονοούμενα, γραφή, επηρεάζεται περισσότερο από τον Συμβολισμό, τους επιφανείς ποιητές της Γαλλίας και τους μεγάλους ιμπρεσιονιστές ζωγράφους, οι οποίοι υπολανθάνουν στους στίχους του.
Έτσι, το ποίημα Πρόγευμα στη Χλόη (1863) παραπέμπει κατευθείαν στον περίφημο πίνακα του γάλλου ιμπρεσιονιστή ζωγράφου Manet, που σκανδάλισε με την προκλητικότητά του, μια γυναίκα γυμνή ανάμεσα σε άνδρες κανονικά ενδεδυμένους. Η γυναίκα ατενίζει τον «σεμνότυφο» θεατή, που είναι έτοιμος να ορμήσει σαν άγριο θηρίο. Οι στίχοι του ποιήματος κρύβουν «τις χθόνιες συμφύσεις», απόκρυφες διαθέσεις «σαν άγρια ζώα στο σκοτεινό δάσος» και μόνο από τα χάσματα μπορούμε να ακούσουμε την «παλαιά μας φωνή» να μας καλεί. Τολμηρή παραβολή με τις εκστατικές Βάκχες της μυθολογίας μας που υπακούουν στην άγρια φωνή του ενστίκτου τους.
Ανάλογη επίδραση από τον χώρο της αγγλικής λογοτεχνίας και δη τον κορυφαίο δραματουργό Σαίξπηρ παρατηρείται και στο ποίημα Οφηλία, με θέμα την ομώνυμη τραγική ηρωίδα του Άμλετ: Από τις κορυφές των δέντρων / …νιώθω τη βροχή να ποτίζει / με αίμα τα ρούχα μου…
Ο Λευκαδίτης επηρεάζεται και από Έλληνες δημιουργούς, όπως τον Αλέξανδρο Φιλαδελφέα, διευθυντή του Επιγραφικού και Αρχαιολογικού Μουσείου Αθηνών, μελετητή της Αγίας Γραφής, στο ποίημα Η έλλειψη του κόσμου. Αυτό ήταν το όνειρο εκείνης της γυναίκας… Ο ποιητής βλέπει, δίκην ονείρου, την ωραία γυναίκα στην ιστορική πλατεία, όπου δεσπόζει ο ναός του Αγίου Γεωργίου Καρύτση (Καρύκη), απέναντι από τον Φιλολογικό Σύλλογο Παρνασσός, το «τέμενος των Μουσών». Μια θέαση από την εκκλησία ή από μια ελαιογραφία, εμπνευσμένη από «την παραβολή του τυφλού», που μετά το θαύμα ο ποιητής δεν είναι πλέον ο τυφλός αλλά απέκτησε όραση και βλέπει. Ως πρώτη ιδέα του ποιήματος μπορούμε να ανατρέξουμε στο Όνειρο του Διονυσίου Σολωμού, που και εκείνος είδε στον ύπνο του την ωραία γυναίκα και συνομίλησε μαζί της.
Άκου έν’ όνειρο, ψυχή μου, / Και της ομορφιάς θεά· /
Μου εφαινόταν όπως ήμουν / Μετ’ εσένα μία νυχτιά. /
Σ’ ένα ωραίο περιβολάκι / Περπατούσαμε μαζί, …
Σε άλλα ποιήματα υπολανθάνει μια αόρατη θρησκευτικότητα, με την εορτή του Αγίου Διονυσίου, πολιούχου των Αθηνών και τη σιβυλλική συναρμογή του γράμματος «ο», αρχή και τέλος της ζωής (Γέλιο στο σκοτάδι), τις προσωπογραφίες του Θείου (Οι φλέβες), τη δύναμη της προσευχής (Ψυχρό φως), τις ικεσίες στον Άγγελο (Η μικρή πόρτα) και την Έκσταση της Αγίας Θηρεσίας, της ισπανίδας Teresia, αγίας της καθολικής εκκλησίας.
Στίχοι εκπληκτικοί που αντλούν δύναμη από τα πολιτιστικά, θρησκευτικά και κοινωνικά δρώμενα και μεταπλάθουν τις ανθρώπινες σκιές με τις σκέψεις και τους μηχανισμούς της οδύνης και τις μετουσιώνουν σε σύγχρονα πολιτικά γεγονότα, με τις Κόμες των Φιλισταίων, λαού παλαιστινιακού. Αποκαλυπτικό το ποίημα Processus morbi (=πορεία πόνου), που παραπέμπει αλληγορικά στη δίκη του Ιησού από τον Πιλάτο, που κρίνεται με την ανθρώπινη και όχι τη θεϊκή ιδιότητα, σαν μια επανάληψη δράσης με εναλλασσόμενες διαδρομές. Συναφές και το ποίημα Οι κορδέλες των μεγαλουπόλεων, όπου, με αναφορά στον διάσημο γλύπτη Μιχαήλ Άγγελο, υποφώσκει η θρησκευτική και εικαστική παράσταση του Ιησού, με δεμένους τους καρπούς των χεριών του.
Παράλληλα, στην κοινωνική παθογένεια, αναφέρεται το ποίημα Οι δεσποινίδες του ορόφου, που παραπέμπει στην ελαιογραφία του Πικάσο, Οι δεσποινίδες της Αβινιόν, αλληγορική σύνδεση με τις πόρνες, τις Νεαρές που έχουν τη δύναμη των εκβλαστήσεων. Τέλος, σε όλα τα συνθέματα διακρίνεται μια ήρεμη φιλοσοφική διάθεση, βαθιά στοχαστική και εταστική, για το θαύμα της ζωής και της δημιουργίας, της ομορφιάς, της καλοσύνης, της αγάπης σε όλες τις εκφάνσεις της.
Εκφράζουμε ολόθερμα συγχαρητήρια στον συνάδελφο για την ποιητική του προσφορά ευχόμενοι ολόψυχα συνέχιση της συγγραφικής του δημιουργίας.
Αναστάσιος Αγγ. Στέφος, δ.φ. Αντιπρόεδρος της Πανελλήνιας Ένωσης Φιλολόγων και του Συλλόγου «Οι Φίλοι του Μουσείου Γ. Δροσίνη»
