Στον μικρούλη που μόλις μεγάλωσε την οικογένειά μας
Ερώτηση: Ποια μουσική σας αρέσει; Απάντηση: Ο Μπετόβεν.
Βεβαίως ο Μπετόβεν είναι η αναμενόμενη απάντηση για κάποιον που του αρέσει η λεγόμενη κλασική μουσική που ενδέχεται καμιά ιδέα να μην έχει για το τι περιλαμβάνει ο όρος «κλασική». Ωστόσο, ας το αφήσουμε αυτό το μέγα θέμα… Κι εμένα, λοιπόν, μου αρέσει ο Μπετόβεν και τα έργα του όλα, αλλά πρώτα πρώτα μου αρέσει το Κοντσέρτο Νο 4 για πιάνο και ορχήστρα –και επιτρέψτε μου- και βροχή…
Ήταν Χριστούγεννα, ήμουν νέα πρωτοδιορισμένη στην Αροανία Καλαβρύτων και, λόγω χριστουγεννιάτικων διακοπών, βρισκόμουν πάλι πίσω στην Αθήνα, σαν φαντάρος που είχα δεκαπενθήμερη άδεια, στο σπίτι μου το ζεστό, το φροντισμένο, το δέντρο στολισμένο και στο σερβάν δύο τεράστιες πιατέλες. Η μία με κουραμπιέδες, ένα βουνό χιονισμένο με ζάχαρη άχνη, και άλλη μια με μελομακάρονα, ένα βουνό που έλιωνε στα μέλια και το κατρακυλούσαν τα καρύδια.
Στην απέναντι γωνία, πλάι στον μπουφέ, σε ένα χαμηλό επιπλάκι, η αδελφή μου είχε τοποθετήσει το πολύτιμό της κόσμημα, δώρο του αγαπημένου της, του Μάνου· ένα νέο και μοντέρνο πικάπ που λειτουργούσε αυτόνομα και όχι όπως εκείνο το παλιό Garrard που ήταν εξαρτημένο από το ραδιόφωνο. Μόνο του, μεγάλο και μεγαλοπρεπές, συναγωνιζόταν τις λιχουδιές του μπουφέ. Στο κάτω ράφι του επίπλου, οι δίσκοι. Αλλά κάτι νέο έπρεπε να εγκαινιάσει το μοντέρνο πικάπ. Έτρεξα στη Λέσχη του δίσκου, στη Στοά της Όπερας, στην οδό Ακαδημίας, και αγόρασα τον δίσκο. Τον έβαλα να παίζει και τον μαγνητοφωνούσα σε κασέτα για να τον έχω μαζί μου στην επαγγελματική μου εξορία, στη βουνοκορφή που υπηρετούσα τότε.
Η μαγνητοφώνηση ήταν εξωτερική και εκείνη τη μέρα έξω έπεφτε ψιλή βροχή που διαπερνούσε τα τζάμια και τις κουρτίνες και έμπαινε στο σπίτι και έπαιρνε θέση σαν έξτρα όργανο στην ορχήστρα. Όταν τελείωσε και έβαλα την κασέτα να την ακούσω, άκουγα τη συμφωνική ορχήστρα, άκουγα και το κυρίαρχο πιάνο, αλλά άκουγα με έκπληξη περισσή και τη βροχή που αυτόκλητη είχε προστεθεί. Η μαγνητοφώνηση αυτή ήταν μαγική! Την άκουσα τόσες πολλές φορές που τελικά νόμιζα πως αυτή ήταν η σωστή εκδοχή· το κοντσέρτο με ορχήστρα και βροχή… Η κασέτα εκείνη με την ιστορική μαγνητοφώνηση δεν υπάρχει πια. Το κοντσέρτο το ακούω συχνά, αλλά η μνήμη μου ακούει πάντα και τη βροχή και μια νοσταλγία μεγάλη έρχεται κάθε Χριστούγεννα να μου θυμίσει εκείνη την ψιλή βροχούλα που της έλαχε να γίνει μπετοβενική μουσική, να επιζήσει για λίγα χρόνια κι έπειτα πάλι να χαθεί. Ωστόσο παραμένει καταγεγραμμένη στη μνήμη μου. Για μένα, έκτοτε, 50 χρόνια τώρα, στο Κοντσέρτο Νο 4 για πιάνο και ορχήστρα του Μπετόβεν έχει προστεθεί ένα ακόμα όργανο και το Κοντσέρτο έχει μετονομαστεί σε Νο 4 για πιάνο και ορχήστρα και βροχή.
Το κοντσέρτο αυτό αποτελείται από το πιάνο που καταλαμβάνει τον μισό χώρο της ορχήστρας με την απλωτή κατάμαυρη ουρά του, και η ορχήστρα με όλα της τα όργανα -ένα φλάουτο, δύο όμποε, δύο κλαρινέτα, δύο φαγκότα, δύο κόρνα, δύο τρομπέτες, τύμπανα και έγχορδα- στέκεται σούζα μπροστά του. Μόνο στη δική μου μαγνητοφώνηση, η βροχή δεν το φοβάται και δεν σταματά να παίζει προκαλώντας το να ανεβάζει τον πυρετό των άλλων οργάνων και του μαέστρου. Το κοντσέρτο αυτό σε σολ μείζονα, έργο 58, γεννήθηκε το 1805-1806, αλλά για μένα γεννήθηκε τα Χριστούγεννα, σαν τον Χριστό.
Η κριτική της Allgemeine musikalische Zeitung στις 17 Μαΐου 1809 έγραψε ότι αυτό «είναι το πιο αξιοθαύμαστο, μοναδικό, καλλιτεχνικό και πολύπλοκο κονσέρτο του Μπετόβεν που έγινε ποτέ». Πού να το είχαν ακούσει και με τη βροχή! Και το λέω αυτό γιατί είναι κάποιες στιγμές που το πιάνο χαμηλώνει τόσο πολύ, σχεδόν δεν ακούγεται, σαν να καταπίνει με μικρές γουλιές τις σταγόνες της βροχής μου, η οποία δεν αλλάζει καθόλου την έντασή της, και αυτό, το πιάνο, αφού τις καταπιεί ορμάει πάλι να συμπαρασύρει όλη την ορχήστρα σε πόλεμο. Δεν είναι τυχαίο που έχει τις περισσότερες εκτελέσεις τα τελευταία χρόνια στο Carnegie Hall. Και ιδού το τεκμήριο: https://youtido;y u.be/qhmeQPM1SAM
***
Χριστούγεννα και πάλι. Έβαλα στο You tube το κοντσέρτο μου και το ακούω. Τι να απέγινε άραγε εκείνο το πικάπ; Όταν απέκτησε η αδελφή μου το δικό της σπίτι το πήρε μαζί της και όταν απέκτησε στερεοφωνικό συγκρότημα, έδωσε το πικάπ σε μένα. Όταν απέκτησα στερεοφωνικό συγκρότημα κι εγώ, το έδωσα στον αδελφό μου, όταν εκείνος απέκτησε το δικό του στερεοφωνικό το έδωσε αλλού και από χέρι σε χέρι χάθηκαν τα ίχνη του…
Κι ο δίσκος τι απέγινε; Κι αυτού τα ίχνη αγνοούνται. Και η κασέτα; Πάει κι αυτή, αυτή που θα έπρεπε να την προσέχω σαν τα μάτια μου και τα αφτιά μου, αφού θα ήταν σήμερα συλλεκτική, λόγω αυτής της μοναδικής ιδιότητάς της, να έχει μετατρέψει τη βροχή σε μουσικό όργανο.
Σήμερα με ένα κλικ στον υπολογιστή έχεις μπροστά σου ό,τι επιθυμείς. Όμως το Κοντσέρτο Νο 4 για πιάνο και ορχήστρα και βροχή δεν το έχει άλλος κανείς· ούτε καν εγώ. Όμως εγώ το έχω καταγεγραμμένο στου μυαλού τ’ αυλάκια, εκεί όπου κανείς δεν μπορεί να το ακούσει παρά μόνο εγώ. Κι εδώ γεννιέται το ερώτημα: τι άραγε κρύβει ο καθένας στο μυαλό του, στην καρδιά του, στα αυλάκια του… ένα κοντσέρτο; μια ανάμνηση; μια βροχή; Ένα μικρούλη Χριστό που μόλις γεννήθηκε;;;
Ανθούλα Δανιήλ
