Το βιβλίο ευσύνοπτο, των εκδόσεων Gutenberg και της επιτυχημένης σειράς Aldina, την οποία διευθύνει η Ζωή Μπέλα –Αρμάου, οποία έχει και την ευθύνη της επιμέλειας, είναι ένα μικρό αφιέρωμα, θα έλεγα, στη γυναίκα που από την ώρα που γεννήθηκε πρέπει να ανταποκριθεί σε ορισμένους ρόλους.
Η Natasha Brown είναι βραβευμένη συγγραφέας με το London Writers (1919). H Συνάντηση χαρακτηρίστηκε ως «εντυπωσιακό συγγραφικό ντεμπούτο, τολμηρό, σαγηνευτικό», από τη διάσημη Αγγλίδα συγγραφέα Μπερναντίν Εβαρίστο, και βρέθηκε στη βραχεία λίστα επιφανών βραβείων: Folio, Goldsmiths, και Orwell Μυθοπλασίας.
Η Brown, όπως και η Εβαρίστο, βλέπει τη ζωή από την πλευρά μιας γυναίκας που είναι «Αγγλίδα» αλλά μαύρη, που ζει σε μια πατρίδα που είναι μισή, γιατί η άλλη μισή έρχεται από μακριά και αυτό το «μακριά, έχει διανύσει χιλιάδες χιλιόμετρα για να αποκτήσει παρουσία. Καταγωγή, φυλή, νοοτροπία, περιβάλλον. Πώς πρέπει να συμπεριφέρεται μια γυναίκα σαν την ηρωίδα της Brown;
Αυτό το «πώς» σε σύνοψη θα το βρούμε σε μια σειρά ρημάτων στο οπισθόφυλλο, προστακτικτές σε παραλλαγές, σε ευθύγραμμη ροή στον άξονα του χρόνου και τους σταθμούς πάνω σ’ αυτόν τον άξονα. Ρήματα, λοιπόν, σε προστακτική, επιτακτική, επιβλητική και αναπότρεπτη, διαταγή: «Σπούδασε». «Κάνε καριέρα». «Να είσαι ευγενική». «Αγόρασε διαμέρισμα». «Αγόρασε έργα Τέχνης». «Αγόρασε ευτυχία». «σκύψε το κεφάλι». «Να είσαι φρόνιμη». Η Επιφάνεια.
Μόνο έτσι θα μπεις στο «κλαμπ» των κανονικών Εγγλέζων-Αγγλίδων, εκείνων με τα γαλάζια μάτια, τη λεπτή επιδερμίδα, τις ξανθές μπούκλες και το ψηλόλιγνο κορμί. Εκείνων που βγαίνουν από τα μυθιστορήματα των αδελφών Μπροντέ που το μόνο πρόβλημα που είχαν και ήταν σοβαρό, βεβαίως, συνοψιζόταν στο να βρουν σύζυγο ανάλογο με την κοινωνική τους τάξη και να καταπολεμήσουν την αφόρητη μοναξιά της αγγλικής επαρχίας.
Η ηρωίδα της Brown είναι τελείως διαφορετική. Κάθε καιρός και τα φρούτα του. Τα μαλλιά της είναι άγρια, η επιδερμίδα της εξωτική (δηλαδή σκούρα!!!) και τα στήθη της με το ζόρι χωράνε στη μπλούζα της. Οι εντολές δεν έρχονται πια από την οικογένεια, έρχονται από το γραφείο όπου δουλεύει και που ακόμα και στην τουαλέτα πρέπει να εκτελεί. Τι οφείλει να κάνει για να τελειώσει τη διαδικασία γρήγορα και πώς να κρατάει συγχρόνως το συρραπτικό για να μη διακόψει και εκεί τη δουλειά…
Στο μεσημεριανό τραπέζι –μία αυτή και έξι εκείνοι- ο ένας προσπαθεί να της μιλήσει με τρόπο «για την κατάστασή της», «σήκωσε πάλι το πιρούνι του κι έχωσε στο στόμα του άλλη μια μπουκιά ωμό κρέας» (ωμό όπως «έτρωγαν» κάποτε «βάρβαροι του «πολιτισμένους» των αποικιών). Μετά θα την στριμώξει στο ασανσέρ με περιγραφικές λεπτομέρειες που μόνο αηδία προκαλούν.
Και μετά, ένας νέος κατάλογος με ρήματα που εκτοξεύουν εντολές σε μαθήτριες, φοιτήτριες: «Να δουλεύεις», «να παλεύεις», «ν’ ανασκουμπώνεσαι», «να ζορίζεσαι», «να υπερνικάς», «να υπερβαίνεις», τις ακούνε οι νεαρές και εμπνέονται για τη μελλοντική τους παρουσία στο επάγγελμα. Και η ηρωίδα που χαμογελάει απέξω, αναρωτιέται από μέσα: «Σε πόσες γυναίκες και κορίτσια έχω πει ψέματα; Πόσες έχουν δει το χαμογελαστό μου πρόσωπο να υπερασπίζεται την τάδε ή τη δείνα εταιρεία, τον τάδε κλάδο, το δείνα πανεπιστήμιο, την τάδε ζωή;
Η Συγγραφέας επεκτείνεται σε κάθε πτυχή, δραστηριότητα ή ενασχόληση της ημέρας. Το σπίτι, πόσο μεγάλο ή μικρό είναι. Στη συνοικία, κεντρική ή όχι. Στους ενοίκους ήσυχους ή θορυβώδεις. Στις συζητήσεις με τη μητέρα ποιος και ποια πέθανε. Παθαίνει καρκίνο. Στο ογκολογικό ιατρείο, οι υπάλληλοι ευγενικές, την καλωσόριζαν «λες και ήμασταν σε σπα». Υποκρίνεται πως όλα αντιμετωπίζονται, η εγχείρηση και όσα θα ακολουθήσουν, συναναστρέφεται με γυναίκες που έχουν στόχο την άνοδο στην κοινωνία, θέσεις, όνομα κ.ά.
Όμως η εξέλιξη μας έχει δείξει ότι πολιτισμός είναι να δείχνεις συμμορφωμένος με το περιβάλλον σου, αλλιώς δεν πηγαίνεις εκεί που αισθάνεσαι ότι δεν είσαι ευτυχής. Η επιστροφή στη φύση – αν υπάρχει – είναι μια υπόθεση που υποστηρίχτηκε, ενώ είχαν προϋπάρξει αιώνες εξέλιξης. Η ηρωίδα όμως με πολλές μικρές ρεαλιστικές λεπτομέρειες θα συνθέσει το κάδρο ενός περιβάλλοντος ανθρώπων που δεν τους έχει εμπιστοσύνη, που είναι γεμάτοι ελαττώματα, αηδία και απέχθεια, συμφεροντολόγοι, που κρύβονται πίσω από τίτλους και ονόματα, που κάνουν πως είναι κάποιοι, ενώ στην πραγματικότητα πάσχουν από ανασφάλειες. Οι άντρες είναι αρπακτικά, οι γυναίκες ευάλωτες ή υπερπροβαλλόμενες «φορώντας ένα κόκκινο ταγέρ σε όλες τις αποχρώσεις του αιδοίου» (περιφρονητικά, αηδιαστικά και όχι όπως το είδε ο Κουρμπέ, origine du monde, αρχή του κόσμου, πηγή ζωής, απόλαυσης και δημιουργίας).
Τίποτα καλό ή ανεκτό έστω, δεν υπάρχει στις σελίδες της Μπράουν, μόνο αναμνήσεις σκλαβιάς, φόροι, πρόχειρες σχέσεις, ψυχική ανεπάρκεια, έλλειψη αληθινών συναισθημάτων, ρατσισμός, εκμετάλλευση του ξένου πλούτου και οι πρώην σκλάβοι Βρετανοί δεν είναι Βρετανοί· ταμπέλες ΓΥΡΙΣΤΕ ΠΙΣΩ ΣΤΗ ΧΩΡΑ ΣΑΣ Ή ΜΠΕΙΤΕ ΦΥΛΑΚΗ. Η αφήγηση τραβάει στα άκρα την αντοχή… έτσι είναι ο κόσμος στα χρόνια της, στα μάτια της. Ο κόσμος πίσω από τη λαμπερή βιτρίνα.
Αυτός ο κόσμος δεν είναι ο δικός μας, είναι ο κόσμος ενός κακού ονείρου ή μιας κακιάς πραγματικότητας, όπως τη βιώνει μια γυναίκα Βρετανίδα που ζει στην Αγγλία, με καταγωγή από την Αφρική.
Με μια αφήγηση ασθματική, ανάσα κοφτή, σχεδόν μονολεκτική, συνεχώς αρνητική, άρρωστη, καρκινική. Η ζωή τελικά δεν είναι εδώ, είναι αλλού… Εδώ είναι μόνο όλες οι αιτίες για να πάθει κανείς καρκίνο.
Ανθούλα Δανιήλ
