Όταν ακούει κανείς τον μαγικό τίτλο Όρνιθες (Οι Όρνιθες= Τα πουλιά > ο όρνις του όρνιθος) ο νους του τρέχει στη σημαδιακή εκείνη παράσταση του Καρόλου Κουν που έβαλε τη σφραγίδα της στο έργο και τη μνήμη του κοινού. Ήταν οι συντελεστές –Κάρολος Κουν, Βασίλης Ρώτας, Μάνος Χατζιδάκις, Γιάννης Τσαρούχης, Ραλλού Μάνου, Γιώργος Μούτσιος – και τόσοι άλλοι, οι οποίοι σφράγισαν το έργο ΓΙΑ ΠΑΝΤΑ. Αυτά στα 1959. Για λεπτομέρειες που σήμερα δεν έχουν πια καμία σημασία έγινε μεγάλος ντόρος. Το έργο, με μικρές διαφοροποιήσεις, μικροαλλαγές και βελτιώσεις, βρήκε την τελική του μορφή, ταξίδεψε στο εξωτερικό και κέρδισε το βραβείο στο Φεστιβάλ των Εθνών του 1962, στο Παρίσι. Ο Mauricε Beazαrt με τον μύθο του Αριστοφάνη και τη μουσική του Χατζιδάκι έκανε μπαλέτο Les Oiseaux και τον απολαύσαμε «αμέσως κι εξακολουθητικά» στο Ηρώδειο και όπου ταξίδεψε στον κόσμο.
Χαίρε Κωνσταντίνε Τσάτσο και άλλοι μεμψίμοιροι, ένας και μόνος ο Κάρολος Κουν μας γοητεύει και μας μαγεύει!!! (θα αναφωνούσε και ο ίδιος ο Ανδρέας Κάλβος).
Όσες φορές, έκτοτε, ξαναπαίχτηκαν Οι Όρνιθες του Κουν αποθεώθηκαν. Οι νεότερες γενιές ενημερώθηκαν. Οι παλιές μεμψιμοιρίες ξεχάστηκαν και οι θεατές έβγαιναν από το θέατρο λυτρωμένοι, αναβαπτισμένοι τραγουδώντας κι εκείνοι τα τραγούδια των πουλιών στην ορχήστρα της Επιδαύρου και το Ηρωδείου στην παλιά εκείνη παράσταση του Κουν.
Ω Καλή μου ξανθιά/ συντροφιά μου γλυκιά που μαζί σου λαλώ κάθ’ ωραίο σκοπό…!!! Εμπρός αρχίνα πες τους γλυκά τους αναπαίστους…
Πρόσφατα το έργο ξαναανέβηκε σε σκηνοθεσία Νίκου Καραθάνου. Η Αλεξάνδρα Αϊδίνη έστησε το αφτί της στα βήματα των ηθοποιών και έγραψε την ακουστική της εντύπωση: «Έχετε παρατηρήσει πως, όταν σβήνουν τα φώτα στην Επίδαυρο, ακούγονται τα βήματα των ηθοποιών που πλησιάζουν την ορχήστρα και, κάπου στο βάθος, ο ήχος ενός γκιώνη; Αυτή τη φορά, θα ακούσετε και έναν τσαλαπετεινό, μια αηδόνα, έναν κούκο, ένα γεράκι, μια καρδερίνα, έναν ερωδιό… γιατί έρχονται οι ‘‘Όρνιθες!’’ Αποκλειστικά στην Επίδαυρο».
Ναι, αυτό είναι μυσταγωγία και, αν είσαι κάπως αλαφροΐσκιωτος, ακούς και τον ίδιο τον Αριστοφάνη και τον Ρώτα και τον Κουν και τον Χατζιδάκι και τον Τσαρούχη και την Μάνου και όλους του εκλεκτούς καλλιτέχνες που ανέλαβαν το βάρος να παίξουν αυτό το έργο που έχει τη σφραγίδα της παλιάς επιτυχίας που επανέρχεται πάλι και πάλι στη μνήμη, ό,τι και αν έχει σε όλα αυτά τα χρόνια μεσολαβήσει. Ο Καραθάνος είναι ταλαντούχος ηθοποιός και σκηνοθέτης. Έκανε μία παράσταση στην οποία διαφοροποιήθηκε αλλά τίμησε τον προδιδάξαντα μέγα ΚΟΥΝ.
Και φτάσαμε, επιτέλους, στο γεγονός το φετεινό.
Πού πού πού πού πουού…. ήταν αυτό που μας εμάγεψε;
πού που πού σε ποιο μέρος βόσκει;;;
Ο Αριστοφάνης έγραψε το έργο το 414 π.Χ. με φόντο την καταστροφή του αθηναϊκού στόλου στη Σικελία. Υπάρχει πένθος κάτω από την επιφάνεια. Αλλά χαρά και ενθουσιασμός στην επιφάνεια. Έτσι το ήθελε εκείνος.
Η παράσταση του Άρη Μπινιάρη, όμως το ήθελε αλλιώς. Είχε, βεβαίως, όνειρο και ρομαντισμό και επιθυμία ελευθερίας αλλά και θλίψη και απαισιοδοξία∙ δεν υπάρχει τελικά φυγή, μας είπε. Όλα ξαναγίνονται όπως πρώτα με άλλους όρους και καταλήγουν θλιβερά. Άρα είχε άλλο στόχο και για να τον πετύχει «διόρθωσε» τον Αριστοφάνη.
Ο Οδυσσέας Παπασπηλιόπουλος στον ρόλο του Πισθέταιρου και ο Γιώργος Χρυσοστόμου στον ρόλο του Ευελπίδη ήταν ωραίοι. Όλοι ήταν∙ και ο χορός καλά διδαγμένος και τα κοστούμια και στο τέλος όλα τα πουλιά μπρούμυτα πεσμένα στην ορχήστρα σαν νεκρά με τα φώτα να σβήνουν πάνω τους. Οι θεατές χειροκρότησαν. Κάποιοι δεν είχαν διαβάσει ποτέ το έργο και άλλοι δεν το είχαν ξαναδεί… Ας κοιταχτούν στον καθρέφτη και ας πουν «Πολύ νέος ή και ανόητα όμορφος θα πρέπει να ήμουν».
Ο Αριστοφάνης είναι πολιτικός ποιητής. Τα χορικά του από τα καλύτερα στο είδος τους διαχρονικά. Δεν ακούσαμε όμως ούτε τη χαρά ούτε την προετοιμασία για τον πόλεμο, ούτε την γαμήλια έξοδο. Ο Αριστοφάνης κρύβει τον πόνο του και το πολιτικό του σχόλιο κάτω από το γέλιο. Ο Μπινιάρης θέλησε να αναποδογυρίσει τα πράγματα και όλα τα τελειώσουν με θάνατο, όπως την τραγωδία (δεν έχει άδικο επί της ουσίας) αλλά η κωμωδία τελειώνει με χαρά, με γάμο στα αρχαία χρόνια, στα νεότερα και πάντα.
Το τελευταίο χορικό του έργου μιλάει για τον γάμο του Πισθέταιρου με την Βασιλεία –μόλο που βέβαια ήξευραν τι άξιζαν αυτά, τι κούφια λόγια ήσανε αυτές οι βασιλείες.- θα ξαναέλεγε αν ήταν μαζί μας στην Επίδαυρο ο Καβάφης και θα ζητωκραύγαζε ελληνικά. Έτσι λοιπόν, όλα τελειώνουν αντί με ένα λαλαλα… θλιβερά και σκοτεινά.
Επομένως, η ψυχή μας δεν τραγούδησε, μοιρολόγησε. Καλώς ήταν ευτυχισμένοι οι συντελεστές, καλό ήταν το χειροκρότημα, αλλά ο Αριστοφάνης δεν ήταν εκεί, ήταν τα «θυμαράκια», για να θυμίσουμε τον Σαββόπουλο που τον ανέστησε για τους δικούς του Αχαρνής.
Ωστόσο, ας κρατήσουμε το θετικό ότι στην Επίδαυρο ακούστηκε και πάλι ο αρχαίος ποιητής. Ότι οι σύγχρονοι Έλληνες θέλουν να τον επαναφέρουν στην επικαιρότητα, ότι κρατάνε την κλωστή που τους ενώνει με τη ρίζα, ότι όλα αλλάζουν και το ωραίο «δυο φορές δεν γίνεται», όπως λέει και ο Ελύτης. Μακάριοι οι ειδότες τα παλιά και δις και τρις μακάριοι οι μη ειδότες, επειδή δεν έχουν μέτρο σύγκρισης και έτσι δεν στεναχωρούνται όπως εγώ που η ζωή αλλάζει και
Κλαίω για τα που μου επάρθηκαν αθύρματα
Ανθούλα Δανιήλ
