Ο ποιητής και (πρώην) καθηγητής του Εθνικού Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, Ξάνθος Μαϊντάς, ψυχή και Πρόεδρος του Ιδρύματος Τάκης Σινόπουλος, προλογίζει το βιβλίο: Βίλχελμ Μύλλερ, Εκλογή από το ποιητικό και πεζογραφικό έργο. Συνοπτικά μας δίνει τις ακόλουθες πληροφορίες.
Ο Βίλχελμ Μύλλερ (1794-1827) είναι ρομαντικός Φιλέλληνας ποιητής που έγραψε σαράντα οχτώ τραγούδια για τον Αγώνα του 1821, που μετέγραψε στα γερμανικά ελληνικά δημοτικά τραγούδια, που τόλμησε να επιτεθεί στον Μέτερνιχ μέσα από τη γραφή του και συνέβαλε στη δημιουργία του φιλελληνισμού στη Γερμανία, που για την αγάπη του προς την Ελλάδα τον αποκάλεσαν «Γερμανό Λόρδο Μπάιρον».
Γι’ αυτόν το νεαρό γενναίο άνδρα, μια μνεία μόνο στην Αθήνα, η «Οδός Μυλλέρου», κίνητρο ισχυρό, ωστόσο, ώστε να συγκινήσει τον Καθηγητή ελληνικής γλώσσας και λογοτεχνίας στο Πανεπιστήμιο της Λειψίας Συμεών Σταμπουλού και την Καθηγήτρια Γερμανικής Φιλολογίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, Αναστασία Αντωνοπούλου να οργανώσουν μια ομάδα εκλεκτών φιλολόγων του ίδιου Πανεπιστημίου, να συγκεντρώσουν υλικό και να δημιουργήσουν το παρόν βιβλίο
Ο Μύλλερ είναι γνωστός στο μουσικόφιλο κοινό από το τραγούδι της Ωραίας μυλωνούς (1821) και Το χειμωνιάτικο ταξίδι (1823), έργα τα οποία μελοποίησε ο Σούμπερτ το 1823 και 1827 αντίστοιχα.
(συμπληρωματικά, Το χειμωνιάτικο ταξίδι παίχτηκε και ως μουσική στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, στο Ίδρυμα Θεοχαράκη, στη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών και μεταπλάστηκε σε θεατρική εκδοχή στο θέατρο της οδού Φρυνίχου, στην Πλάκα).
Τραγουδώντας τα ελληνικά τραγούδια του Μύλλερ κατέβαιναν οι Γερμανοί Φιλέλληνες στην Ελλάδα για να πολεμήσουν στο πλευρό των Ελλήνων για την Ελευθερία.
Η Αντωνοπούλου στο εκτεταμένο και συστηματικά εμπεριστατωμένο κείμενό της, με τον τίτλο «Ένας ερωτικός και πολιτικός Ρομαντικός», θεωρεί τον Μύλερ ως τον πιο σημαντικό γερμανόφωνο ποιητή που στήριξε με την πέννα του τον ελληνικό αγώνα.
Ο τόμος περιλαμβάνει επιλογή από το ταξιδιωτικό κείμενο του Μύλλερ: Ρώμη και Ρωμαίες: συλλογή οικείων επιστολών από τη Ρώμη και το Αλμπάνο. Ήταν μόδα της εποχής η ταξιδιωτική λογοτεχνία για την οποία ενδιαφέρονταν πολύ εκδότες. Η Αντωνοπούλου παραθέτει ως λογοτεχνικά ανάλογα το Ιταλικό ταξίδι του Γκαίτε και το Οδοιπορικό στις Συρακούσες του Johan Gottfried Seume…
Οι επιστολές του Μύλλερ απευθύνονται σε έναν υποθετικό φίλο, μας λέει, διότι με αυτή την τακτική κάνει τον κάθε αναγνώστη του να νιώθει αποδέκτης των επιστολών του. Ο επιστολογράφος μιλάει για πολλά· τέχνες, γράμματα, καθημερινή ζωή, διασκεδάσεις.
Ο Μύλλερ αποφάσισε να ασχοληθεί με τον λαϊκό πολιτισμό, ζώντας σε ένα κλίμα στο οποίο υπήρχαν ήδη άλλοι επιφανείς, όπως οι αδελφοί Γκριμ, ο Αχιμ φον Άρνιμ, ο Κλέμενς Μπρετάνο, κάτι που είχε ξεκινήσει ο Χέρντερ, επειδή πίστευε ότι «ο λαός είναι ο κύριος φορέας πολιτισμού».
Στα Στιχάκια καραμέλας, ο Μύλλερ, με ανάλαφρη και ξένοιαστη διάθεση, μιλάει για τις χαρές του έρωτα. Πρόκειται για τα χαρτιά περιτυλίγματος που είχαν οι καραμέλες, αλλά από μέσα ήταν τυπωμένα ποιηματάκια (θυμίζω τον Συρανό ντε Μπερζεράκ, του οποίου ο φίλος, φούρναρης προσέφερε τα γλυκά του σε χωνάκια από τα φύλλα ποιητικής ανθολογίας). Η συνήθεια είχε ξεκινήσει από τη Γαλλία, λοιπόν. Και ο Μύλλερ αφιερώνει τα δικά του στιχάκια σε όλους τους Γερμανούς ζαχαροπλάστες.
Ο Μύλλερ είχε κλασική παιδεία, έμαθε και νέα ελληνικά και ακόμα μετέφρασε στα γερμανικά τα δημοτικά τραγούδια της συλλογής του Φωριέλ το 1825· μια κίνηση καθαρά φιλελληνική. Στα Τραγούδια των Ελλήνων το κλίμα αλλάζει και ο Μύλλερ μας δίνει μια δυνατή γεύση του πολιτικού στίχου του, με τον οποίο ευαισθητοποίησε τον γερμανικό λαό. Τα τραγούδια ανήκουν σε τρεις κατηγορίες: Τα Τραγούδια των Ελλήνων (1821), Νέα Τραγούδια των Ελλήνων (1823), Νεώτερα τραγούδια των Ελλήνων (1824) και ο κύκλος Μεσολόγγι (1826). Ο Μύλλερ πίστευε πως «τα δημοτικά τραγούδια είναι η φωνή των λαών».
Τα τραγούδια του παρόντος τόμου διατηρούν την έμμετρη δομή του πρωτοτύπου, μεταφέροντας το πνεύμα και το ποιητικό ύφος του δημιουργού στη γλώσσα μας. Η γερμανική εκδοχή και απέναντί της η ελληνική δίνουν τη δυνατότητα της σύγκρισης του πρωτοτύπου με το μεταφρασμένο ποίημα.
Στην Ωραία μυλωνού ένας νεαρός που βγαίνει στο δρόμο για το ταξίδι του, συνομιλεί με το ποτάμι, αντιμετωπίζει τα εσωτερικά του αδιέξοδα, ερωτεύεται παράφορα την κόρη ενός μυλωνά και βιώνει «το πιο μοναχικό ερωτικό αίσθημα σαν ένα προσωπικό και αδιέξοδο δράμα» (εκείνη δεν ανταποκρίθηκε; Η Ωραία Φορναρίνα του Ραφαήλ όμως, είχε ανταποκριίθεί!).
Στο Χειμωνιάτικο ταξίδι, ο οδοιπόρος βυθίζεται στον εσώτατο εαυτό του, αποδίδοντας με εικόνες χειμωνιάτικου τοπίου την εσωτερική του μοναξιά, τη ματαίωση και την ξενότητα: «Στον κόσμο τούτο ήρθα ξένος/ Και ξένος πάλι θα χαθώ». Η Λίνα Φιλοπούλου σχολιάζει και επισημαίνει διαφορές ανάμεσα στα ποιήματα και τη μουσική τους απόδοση από τον Σούμπερτ.
Ο Συμεών Σταμπουλού Δίδαξε ελληνική γλώσσα και λογοτεχνία στα πανεπιστήμια του Ελσίνκι και της Λειψίας. Στο κείμενό του με τον τίτλο «Προσεγγίζοντας τον γερμανικό Ρομαντισμό του 19ου αιώνα στο πρόσωπο του Βίλχελμ Μύλλερ», εκκινεί από τον «Σύλλογο Γερμανο-ελληνικής Φιλίας» που πρόσφατα είχε ιδρυθεί, όταν ο Καθηγητής Hans-Joachim Schoultz οργάνωσε εκδρομή στο Ντεσάου, πατρίδα του Μύλλερ. Λίγο μετά αρχίζει η βαθύτερη γνωριμία του με τον Μύλλερ που μοιάζει μυθιστορηματική. Ένας φοιτητής του, τότε, ο Marco Hillemann, Καθηγητής νεοελληνιστής, σήμερα, στο Βερολίνο, κάλεσε τον Σταμπουλού σε ένα συνέδριο για τον Φιλελληνισμό. Ο Σταμπουλού είχε (κακώς) τους ενδοιασμούς του, αλλά μια συνάντηση με τον Hillemann στην Αθήνα και μια βόλτα στο Μεταξουργείο, τους έφερε στην οδό Μυλλέρου, όπου και οι δύο αισθάνθηκαν ότι πίσω από την οδό θα κρυβόταν ο ποιητής. Η έρευνα ήταν αποκαλυπτική. Βρήκε μέχρι και τα Πρακτικά του Δημοτικού Συμβουλίου, με Πρόεδρο τον Νικόλαο Πολίτη που είχε προτείνει τη μετονομασία της οδού Κεραμεικού σε «οδόν Μυλλέρου», του «Έλληνα Μύλλερ», όπως τον αποκάλεσε ο Μπίρης. (και μέσα από τα ονόματα ανακαλύπτουμε πώς δουλεύει ένας συστηματικός επιστήμων).
Τον καιρό της πανδημίας ο Σταμπουλού μετέφρασε δώδεκα τραγούδια για τον τόμο «Χαίρε, ω χαίρε, Ελευθεριά», Ο Αγώνας του 1821 στην Ελληνική και Ξένη ποίηση που εξέδωσε το Ίδρυμα Τάκης Σινόπουλος για το ιωβηλαίο. Αυτή ήταν η ιδέα του Προέδρου του ιδρύματος Ξάνθου Μαϊντά και από εκεί άρχισαν όλα για να καταλήξουν σ’ αυτό το θαυμάσιο βιβλίο που κρατάμε με μεγάλη συγκίνηση στα χέρια μας τώρα.
Ο Σταμπουλού χαρακτηρίζει «λαμπρές» τις κυρίες με το εωθινό χαμόγελο σαν ακομπανιαμέντο μιας σύγχρονης «μυλωνούς» -Ελένη, Λίνα, Φιλαρέτη, Παναγιώτα, Ειρήνη, Αγγελική – σαν τα κορίτσια του Ελύτη στο Άξιον Εστί. Κάθε μια και μια ηχώ στη γερμανική γλώσσα, ανάστησαν τα λησμονημένα ποιήματα.
«Η κοινή μας μοίρα», λέει ο Σταμπουλού, «ήταν να γνωρίσουμε ένα σύγχρονο Τυρταίο, φερμένον από τη Σαξωνία, φανατικόν για γράμματα ελληνικά, με πνεύμα φιλελεύθερο, ακμάζοντα κάποτε ποιητή. Του οφείλουμε ένα μέλλον λαμπρότερο». Οι ευγενικές μεταφράστριες, δούλεψαν με ζήλο, αγάπη και προσήλωση στον στόχο. Ανήκουν στη «Γενιά του ονείρου και της πράξης, Τις ευχαριστώ», γράφει ο Σταμπουλού και ολοκληρώνει με μια ακόμη αναφορά στον Καθηγητή Χίλεμαν, τον οποίο ονομάζει συνεπιμελητή του τόμου, για τη βοήθειά του, αλλά εκείνος δεν το δέχεται (από σεμνότητα).
Ακολουθεί εκτενές, πλούσιο σε πληροφορίες κείμενο με τίτλο «Εργοβιογραφικά για τον Βίλχελμ Μύλερ», το οποίο υπογράφει ο Στέφανος Γιόνας, ο οποίος αφηγείται τη ζωή και το έργο του ποιητή διαπλέκοντας επιστημονικά και λογοτεχνικά στοιχεία, τόπους, πρόσωπα, έργα, τίτλους, με μια απολαυστική αφήγηση.
Και μπαίνουμε στα έργα.
Αρχίζοντας από τις επιστολές από το Αλμπάνο, μια μικρή πόλη στου βουνά του Αλμπανέζε, δίνει πληροφορίες για βαρόνους και αυλικούς, για επιφανείς Γερμανούς φιλολόγους, για τις επαφές του Μύλλερ με τους Έλληνες της Βιέννης, για το Caffé Greco και το Caffé Tedesco, για τις σπουδές του στη φιλολογία και ιστορία στο Βερολίνο, την επίδραση που δέχτηκε από τον Λόρδο Μπάιρον, αλλά και από το μεγάλο φιλόλογο Βολφ και το έργο του, τα τραγούδια που έγραψε επηρεασμένος από τον αγώνα των Ελλήνων, φιλοδοξώντας να γίνουν τα νέα δημοτικά τραγούδια. Τα Τραγούδια Ρωμαϊκά που τυπώθηκαν στο Μεσολόγγι, όπως και ο ύμνος του Σολωμού στο τυπογραφείο του Μάγερ, για την αναμνηστική πλάκα από πεντελικό μάρμαρο που εντοιχίστηκε στο σπίτι του με την επιγραφή στα γερμανικά και στα ελληνικά:
ΤΩ ΓΟΥΛΙΕΛΜΩ ΜΥΛΛΕΡ ΠΟΙΗΤΗ/ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ
ΑΣΜΑΤΩΝ / Ο ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΛΑΟΣ ΕΥΓΝΩΜΩΝ
Ακολουθούν τα κείμενα
Επιστολές από τη Ρώμη και το Αλμπάνο,
Σχολιάζει η Ελένη Βίσκα, παραθέτω δύο αποσπάσματα:
1.«Η μάγισσα Ρώμη, όμως, δεν θα μου φανέρωνε τα κόλπα της ατιμώρητα! Νόμιζα ότι εδώ ήμουν ασφαλής … Αρκέσου στην πλουμιστή υπογραφή μου! Ίσως μια μικρή σπίθα από αυτή τη μαγεία μέσα της, που τόσο παράξενα παίζει με την πέννα μου, καταφύγει κρυφά σε εσένα πέρα από τις Άλπεις» (Πρώτη επιστολή, Αλμπάνο, 10 Ιουλίου 1818, μτφρ. Φιλαρέτη Καρκαλιά).
- «Άρχοντά μου, η Ρώμη είναι η Κοσμόπολη, στα γερμανικά η Allelrweltsstadt, η πόλη όλου του κόσμου. Σε αυτήν βρίσκονται τα στοιχεία όλων των εποχών και όλων των λαών δεμένα σε στρογγυλό σύνολο. Φανταστείτε ένα πολύγωνο με αναρίθμητες πλευρές· φανταστείτε κάθε του πλευρά να είναι ένας λαός, μία εθνότητα ή μια ιδιαίτερη κατεύθυνση κάποιας εποχής, ανεξάρτητα από το αν είναι πολιτική, καλλιτεχνική ή επιστημονική· φανταστείτε όλες αυτές τις πλευρές σε σχήμα κύκλου γύρω από ένα κοινό κέντρο, στο οποίο συναντιούνται αρμονικά οι αποκλίνουσες και αντίρροπες κλίσεις και δυνάμεις, και έχετε την εικόνα της Ρώμης» (Δεύτερη επιστολή, Αλμπάνο, 12 Ιουλίου1818, μτφρ. Ειρήνη Κορώνη).
Στιχάκια καραμέλας
Σχολιάζει η Καρκαλιά. Πρόκειται για δεκαέξι ποιήματα με ανάλαφρο και παιχνιδιάρικο ύφος, με αναφορές σε μυθολογικά στοιχεία, πίνακες του Μποτιτσέλι, την Αφροδίτη και τον έρωτα. Τα καραμελένια ποιήματα μεταφράζονται για πρώτη φορά στα ελληνικά, σε τροχαϊκό και ιαμβικό μέτρο:
Απόσπασμα από «Το όνειρο του ξωτικού»
Στων μενεξέδων τους ανθούς όλα κλεισμένα
Αποκοιμήθηκαν μέρα ζεστή τα ξωτικά.
Τα βλέφαρα ανοιγοκλείνουν νυσταγμένα
Κι απλώνουν γύρω οι λαμπυρίδες τα φτερά.
Κοιμήθηκες καλά;
Ρωτά ο Άριελ την Αριέλα.-
Άσχημο τ’ όνειρο του ύπνου μου το πηγαινέλα.
…………………………….
Μα ξύπνησα και βρέθηκα μέσα στην αγκαλιά σου,
Χίλια φιλιά σου έδωσα γλυκά να σε ξυπνήσω,
Να σιγουρέψω πως κακό δε σ’ ‘έχει βρει κανένα.
Έχουμε ήδη αναφερθεί στα «Τραγούδια των Ελλήνων». Ας προσθέσουμε πως ο Μύλλερ βλέπει τους επαναστατημένους Έλληνες σαν αρχαίους πολεμιστές, κεντρίζοντας έτσι τη φιλοτιμία των Ευρωπαίων να βοηθήσουν. Μτφρ. Παναγιώτα Καλογερά
Παραθέτω αποσπάσματα.
- «Ο γέρος της Ύδρας»
Σε βράχο στάθηκα ψηλό, στα πόδια μου κατακλυσμός –
Ξάφνου η ψυχή μου σκίρτησε με θέληση γεμάτη,
Το βλέμμα μου μακρύθωρο σε θάλασσες, στεριές:
………………………………………………………
Βλέπω τα πλοία να περνούν, τον άγριο παφλασμό,
Της λευτεριάς τη θύελλα που τα πανιά μανιάζει.
…………………………………………………..
Το κύμα σκάζει αγριωπό στην πέτρα, στον γυαλό·
Θα σπάσει μέσα μου η καρδιά στο βροντερό αχολόι –
Για μάχες είμαι γέρος πια χωρίς κανένα γιο.
*
- «Οι Έλληνες στον Αυστριακό Παρατηρητή»
Μας έλεγες αντάρτες – έτσι πάντα να μας λες!
Το σύνθημα είναι Εμπρός! Οι Έλληνες Εμπρός!
Εμπρός ! Για τον Θεό και για το δίκιο, εμπρός,
Εμπρός για τους προγόνους σου, γένος ατιμασμένο
…………………………………………………
Το σύνθημα είναι Εμπρός! Οι Έλληνες Εμπρός!
Δεν ήχησε ακόμη μέσα σου άραγε η κραυγή;
Τον κόσμο μες στον κουρνιαχτό πάντα να τον θωρείς!
(προφανής η κλασική παιδεία του ποιητή και του Αισχύλου η ιαχή Ίτε παίδες Ελλήνων…).
Η Ωραία Μυλωνού και Το χειμωνιάτικο ταξίδι δίνουν την ευκαιρία στη Φιλοπούλου να αναπτύξει το κειμενικό περιβάλλον των τραγουδιών που μελοποίησε ο Σούμπερτ, ο χαρακτηριστικότερος ρομαντικός ιδιοφυής μουσικός.
Από την Η Ωραία Μυλωνού, δύο αποσπάσματα.
- «Ο ποιητής, σαν Πρόλογος»
…………………………..
Και τώρα για τα πρόσωπα του έργου αν με ρωτάτε
Τότε σε σας, τις Μούσες, τον πόνο μου θα πω,
Το ένα θα ιστορήσω και το μοναδικό.
Είν’ ένας νεαρός ξανθός, του μυλωνά υπηρέτης
………………………………………………
- «Περιπλάνηση»
Του μυλωνά ειν’ η χαρά/ Να φεύγει:/ Άξιος δεν θα ’ναι μυλωνάς,/ Ο που δεν σκέφτεται μεμιάς/ Να φεύγει.
Απ’ το νερό το μάθαμε,/ Απ’ το νερό!/ Ποτέ δεν έχει αναπαμό,/ Και το φευγιό έχει στο μυαλό του Το νερό.
…………………………………………………..
Από Το χειμωνιάτικο ταξίδι δύο αποσπάσματα.
- «Καληνύχτα»
Στον κόσμο τούτο ήρθα ξένος/Και ξένος πάλι θα χαθώ./Ο Μάης με καλοδέχτηκε,/ Με φίλεψε ανθοδέσμες./Γι’ αγάπη μου μιλούσε η κόρη/ Κι η μάνα της για παντρειά -/Τώρα μια θλίψη είναι παντού/ Κι η στράτα κρύφτηκε στο χιόνι.
- «Ο οδοδείκτης»
Γιατί αποφεύγω άραγε τους δρόμους / Οπού τραβούν οι άλλοι οδοιπόροι/
Γυρεύω τα κρυμμένα μονοπάτια/ Σε χιονοσκέπαστες βουνοκρφές;
……………………………………………………………………
Βλέπω μιαν ένδειξη μονάχα/ Αμετακίνητη στο δρόμο εμπρός·/
Το δρόμο αυτό πρέπει να πάρω ευθύς,/ Απ’ όπου δεν επέστρεψε κανείς.
Ακολουθεί το Παράρτημα, με το ποίημα «Μπάιρον», το οποίο μεταφράζει και σχολιάζει ο Σταμπουλού.
Ο Μπάιρον πέθανε στο Μεσολόγγι, στις 19 Απριλίου του 1824. Δυο μήνες μετά και σχεδόν ταυτόχρονα ο Σολωμός έγραψε την ωδή «Εις τον θάνατο του Λόρδου Μπάιρον» και ο Μύλλερ το ποίημα «Byron» στις 20 Ιουνίου 1824, το οποίο εκδόθηκε από τον εκδ. Οίκο της Λειψίας Brockhaous και αργότερα από τον οίκο Ackermann, στο Ντεσάου. Η ωδή του Σολωμού είναι γνωστή, το ποίημα όμως του Μύλλερ παραμένει άγνωστο (όπως, ίσως, και «Βρετανική Μούσα» του Κάλβου, ο «Μπάιρον του Παλαμά, «Ο θάνατος του Κύκνου» ή αλλιώς «Στο θάνατο του Λόρδου Βύρωνα» του Δροσίνη. Τι να σχολιάσουμε; Το ποτάμι τρέχει, όπως ήδη είπε και ο Μύλλερ. Όμως, ειδικά, αυτόν δεν θα έπρεπε να τον έχουμε ξεχάσει) Επιστρέφω στις Σημειώσεις του Σταμπουλού. Ο Μύλλερ έχει υποτιτλίσει το ποίημά του «Grablied fur Byron» το οποίο αποδόθηκε στα ελληνικά ως «Επικήδειο τραγούδι για τον Βύρωνα» ή «Επικήδειος ψαλμωδία», στο Τετράδιο με Τα τραγούδια των Ελλήνων. Ακολούθησε ογκώδης τόμος με τη βιογραφία του Μπάιρον, και «Τα νησιά της Ελλάδας» από τον Δον Ζουάν. «The isles of Greece», Don Zuan.
Ο Μύλλερ δημοσίευσε αρκετά άρθρα για την αγγλική λογοτεχνία και την πρόσληψή της στην Γερμανία. Στο ποίημα στηλιτεύει την αρνητική επίσημη βρετανική πολιτική στο θέμα της Ελλάδας και κάνει έκκληση για βοήθεια στο τέλος του ποιήματος. Η πολιτική της Αγγλίας μετεστράφη, ως γνωστόν, με την άνοδο στην εξουσία του Κάνινγκ.
Ο Μύλλερ στο ποίημά του για τον Μπάιρον βάζει ως μότο τους στίχους από το Childe Harold:
My task is done, my song has creased, my theme/ Has died into an echo.
Το χρέος μου εκπληρώθηκε, το τραγούδι μου σιώπησε, το ζήτημά μου/ Έχει πεθάνει σ’ έναν αντίλαλο.
Το ποίημα αναπτύσσεται σε 87 στίχους. Παραθέτω αποσπάσματα:
«Τριάντα εφτά ήταν οι μπαταριές, τάχα για ποιον;
Να είναι τόσες οι πληγές που άνοιξε στον εχθρό;
Ή μήπως είναι οι πηγές στου ήρωα το στήθος;
Ποιος είναι ο νεκρός που της ζωής του τον ανθό
Για να πλεχτεί τον έδωσε στεφάνι νεκρικό;
Ποιος είναι, πείτε μου, ο γιος που έχασε η πατρίδα;»
Νίκη καμιά κι ούτε πληγές μηνά η ομοβροντία
Στις ντάπιες του Μεσολογγιού που τράνταξε βουνά
……………………………………………………..
Τα χρόνια τα τριάντα εφτά μήνυσε η βροντή,
Τα χρόνια σου θρηνεί, Μπάιρον, σήμερα η Ελλάδα!
………………………………………………………..
Πήρες τα όπλα ως Έλληνας, και φώναξε η Ελλάδα:
Ήρθε ο Τυρταίος το κακό να ξαποστείλει πάλι;
……………………………………………………
Από το πλοίο πήδησε, πάτησε στη στεριά
Τα χείλη έφερε αμίλητος στην άμμο τη υγρή·
……………………………………………………
Φτερούγ’ αγγέλου που ήρθε να σταθεί πάνω στις ντάπιες!
Του χάρου ο άγγελος. Κι αυτός δεν σκίρτησε σταλιά·
Τον κοίταξε βαθιά: «Αν θες εμένα, είμ’ εδώ!
…………………………………………………….
Ό,τι χρωστούν οι Βρεταννοί στα λόγια και τα έργα,
Για το λαό του ακέριο το ξεπλήρωσε αυτός.
Πάνω απ’ το φέρετρό του τους απλώνουμε τα χέρια:
Ελεύθερε λαέ, σύμμαχος γίνε κι αδελφός!»
Το βιβλίο για τον σπουδαίο αυτόν φιλέλληνα περιέχει πολλά ακόμα σημαντικά: πορτρέτα του Μύλλερ στο εξώφυλλο και μέσα, εξώφυλλα των εκδόσεων, αναλυτική αναφορά στο τι έκανε ποιος/ποια σ’ αυτές τις μεταφράσεις, βιογραφικά σημειώματα, περιεχόμενα. Ένα άριστο βιβλίο, θησαυρός κυριολεκτικά και μεταφορικά, οφειλή στον μεγάλο φιλέλληνα Βιλχελμ Μύλλερ.
Ανθούλα Δανιήλ
