Poema das folhas secas de plátano – Ποίημα των ξερών πλατανόφυλλων

 

Πέφτουν τα πλατανόφυλλα και ρίχνονται

στην περιπέτεια του διαστήματος –

και το βλέμμα ενός φτωχού πλάσματος

συγκινημένο τα ακολουθεί.

Είν’ όμορφα τα πλατανόφυλλα

καθώς πέφτουνε, τα βράδια του Νοέμβρη

στο βάθος ενός ανάστατου, ματωμένου ουρανού.

Ταλαντεύονται σαν μπράτσα ναρκωμένα

σε τεμπέλικο χασμουρητό.

Ανεβαίνουνε και κατεβαίνουν, λικνίζονται κι αναπαύονται,

σχηματίζουνε ρω και σίγμα, κύκλους και σπείρες,

στο διάστημα γράφουν με τον κοντό τους τον μίσχο,

μ’ εκλεπτυσμένη καλλιγραφία,

ό,τι όνομα μπορεί κανείς να σκεφτεί,

παίζοντας με ρυθμούς υπνωτικούς

τη φθινοπωρινή μουσική του δειλινού.

 

Όμορφα είναι τα πλατανόφυλλα σκορπισμένα στο χώμα.

Ήσαν πράσινα και λεία στο κορύφωμα

της χλωροφυλλένιας τους νιότης∙

μα τώρα, το φθινόπωρο,

το γερασμένο τους κυτόπλασμα, καψαλισμένο

και φαγωμένο απ’ το ηλιόφως,

αφέθηκε να αλωθεί από διαβρωτικά οξέα.

Η χλωροφύλλη τους, αφού χάθηκε το μαγνήσιό της,

ντύθηκε στα σκούρα κόκκινα,

μ’ έναν τόνο ξέθωρο,

που δεν θα  μπορούσε κανείς να του δώσει όνομα

άλλο απ’ το δικό του:

ξερό πλατανόφυλλο.

Η ξηρότητα του ήλιου το ρυτίδιασε,

ένα καστανό πιο πυκνό τονίζει τα νεύρα του∙

και κείνο το πραγματικό, φτωχό πλάσμα,

βλέποντας το χώμα σκεπασμένο με φθινοπωριάτικα φύλλα

στοχάζεται τη φθορά των πραγμάτων που το περιβάλλουν:

η έλλειψη μαγνησίου τούς δίνει την απόχρωσή τους∙

το βλέμμα, την ομορφιά.

 

 

 

Poema da memória – Ποίημα της μνήμης

 

 

Στον καιρό μου υπήρχε ένα ποτάμι που το λέγανε Τάγο

και τραβούσε κατά τη γραμμή του ορίζοντα ίσαμε τον ήλιο.

Πήγαινε απ’ το ένα άκρο στο άλλο και στα μάτια μου έμοιαζε

ακριβώς σαν  καθρέφτης γιατί, απ’ όσο ξέρω,

μόνο ένας καθρέφτης μπορεί να του μοιάζει.

 

Γονατιστός στο παγκάκι, με άκαμπτο τον κορμό,

είχα μάτια μοναχά για το ποτάμι το μακρινό

-βλέμμα ζώου βαλσαμωμένου, μα ζωντανού-

διαπεραστικά μες στη γυαλένια τους προσήλωση.

Θα ’λεγε το ποτάμι πως υπήρχε στον καιρό του

ένα ξεκομμένο καρέ, στο βάθος, στη γραμμή του ορίζοντα,

και μέσα σε κείνο δυο μάτια μεγάλα,

μεγάλα κι αχόρταγα, στυλωμένα κι έκπληκτα,

το κοιτούσαν ακούραστα, δίχως σταματημό.

Ήτανε δυο μάτια μεγάλα,

μάτια ζώου προσεκτικού

που πρόσμενε, για τη χαρά της προσμονής.

 

Και γιατί να μην υψώνεται κανείς πάνω απ’ τις σκεπές,

τις σκεπές τις κόκκινες των χαμηλών σπιτιών

με τα στενά τα πράσινα μπαλκόνια;

Αχ, ας υπήρχε στην ιστορία κάποιος που να πέταγε

με φτερά μεγάλα, μεγάλα και κυματιστά,

να προσγειωνόταν οπουδήποτε του ’κανε κέφι,

να κατασκόπευε μέσ’ από τα τζάμια στα παράθυρα

των σπιτιών των χαμηλών με τα πράσινα μπαλκόνια!

Αχ, τι καλά που θα ’τανε!

Να κατασκόπευε όχι, γιατί είναι κακό,

μάλλον να πάει τόσο μονάχα, όσο να τα αγγίξει

και να δει εκεί μέσα το καθρέφτισμα απ’ τα μάτια τα δικά του,

μεγάλα κι υγρά, αδηφάγα κι αθώα.

Πόσο καλά θα ’τανε!

 

Χαμηλώνουνε τα βλέφαρά μου και με τούτο

(τόσο απλά, με τούτο)

δεν υπάρχουν μάτια, ούτε ποτάμι, ούτε μπαλκόνια – ούτε τίποτα.

 

 

a

 

 

  Το βλέμμα της φθοράς

 

Ο Vasco da Gama de Carvalho ήταν καθηγητής Φυσικής και Χημείας, διευθυντής στο  Μουσείο της Ακαδημίας Επιστημών της Λισαβόνας. Συνέγραψε πολυάριθμες μελέτες, με κύριο θέμα την ιστορία της επιστήμης στην Πορτογαλία του 18ου αιώνα. Ο ίδιος αυτός επιστήμονας εμφανίζεται, σε ώριμη ηλικία και με το ψευδώνυμο António Gedeão, ως ένας από τους σημαντικούς Πορτογάλους ποιητές της δεύτερης πεντηκονταετίας του 20ού αιώνα.

Κύριο θέμα των περισσότερων ποιημάτων του είναι η φθορά της ύπαρξης. Αυτό ισχύει και για τα δύο ποιήματα που μεταφράζονται εδώ, από τη συλλογή Μεταθανάτια ποιήματα (Poemas Póstumos, 1983), η οποία εκδόθηκε ενόσω ο Gedeão ήταν ακόμη εν ζωή…

Ο λογοτέχνης και ο επιστήμονας, οντότητες ξέχωρες και συνυφασμένες στο ίδιο πρόσωπο, μοιάζουν να συνομιλούν μέσα στα στοχαστικά αυτά κείμενα.