( Η θέση του Αριστοτέλη για τη Φύση)

645a, 15-30

[…] Ως εκ τούτου, δεν πρέπει να αποστρεφόμαστε με παιδιάστικη αντίληψη τη μελέτη των ζώων εκείνων που είναι πιο ασήμαντα· γιατί σε όλα τα έργα τής φύσης ενυπάρχει κάτι θαυμαστό. Και όπως λέγεται ότι μίλησε ο Ηράκλειτος στους ξένους που ήθελαν να τον συναντήσουν, αλλά, επειδή πλησιάζοντας τον είδαν να ζεσταίνεται κοντά στον φούρνο, κοντοστάθηκαν (τους παρακινούσε δηλαδή να μπουν με θάρρος γιατί και εκεί υπήρχαν θεοί),¹ έτσι πρέπει και στην έρευνα τη σχετική με κάθε ζώο να προχωρά κανείς χωρίς απαρέσκεια, με την πεποίθηση ότι μέσα σ’ όλα υπάρχει κάτι από τη φύση, κάτι όμορφο.

Γιατί στα έργα της φύσης δεν υπάρχει το τυχαίο, αλλά πρωτίστως κάποιος σκοπός·² γι’ αυτόν τον σκοπό σχηματίστηκε ή τελειοποιήθηκε κάθε ον και κατέλαβε τον χώρο του στο ωραίο. Και αν κάποιος νομίζει ότι η θεώρηση των άλλων ζώων είναι χωρίς αξία, με τον ίδιο τρόπο πρέπει να κρίνει και τον εαυτό του· γατί είναι αδύνατον, χωρίς να νιώσει μεγάλη αποστροφή, να αντικρίσει αυτά από τα οποία αποτελείται το ανθρώπινο γένος, όπως αίμα, σάρκες, οστά, φλέβες και άλλα τέτοια μέρη του σώματος.

694a, 15

[…] η φύση δεν κάνει τίποτε περιττό ούτε μάταιο.

788b, 20

[…] η φύση, από όσα βλέπουμε μέσα από την έρευνά μας, ούτε ελλιπής είναι ούτε κάνει τίποτε  το μάταιο από τα αναγκαία σε κάθε ζώο χωριστά […]

711a, 5

H φύση δεν κάνει τίποτε παρά φύσιν.

639b, 20

Περισσότερο ο σκοπός ( «η τελική αιτία» ) και το ωραίο υπάρχει στα έργα της φύσης, παρά στα έργα της τέχνης.

1)Το ανέκδοτο αυτό που διασώζει εδώ Αριστοτέλης μάς δείχνει τη θρησκευτικότητα του Ηράκλειτου που είναι τελείως διαφορετική από την καθιερωμένη θρησκεία. Για τον Ηράκλειτο η ιερότητα υπήρχε παντού, ακόμη και στο ίδιο του το σπίτι, αναφερόμενος στο θεῖον πῦρ, που έκαιγε εκεί∙ καθώς ο φιλόσοφος ορίζει τη φωτιά ως την ουσία των πραγμάτων, ως μία δύναμη που δρα αδιάκοπα, ένα ἀείζωον πῦρ, από τις μετατροπές του οποίου γεννιούνται τα πάντα.

2)Για τον Αριστοτέλη η Φύση ταυτίζεται με τη λογική τάξη του κόσμου που προέρχεται από τη βασική έννοια του σκοπού, του «τέλους». «Κάθε φυσικό ον συγκροτείται από μια εσωτερική τάση προς μεταβολή και εξέλιξη προς μια ορισμένη κατεύθυνση», γράφει. Το εξωτερικό αίτιο αυτής της κίνησης, της μεταβολής των όντων συγκροτεί κατά τον Αριστοτέλη την ουσία του θείου όντος, το οποίο είναι αιώνιο και τέλειο και δεν υπόκειται στη μεταβολή· είναι μια ενέργεια απαλλαγμένη από την κίνηση, που ωστόσο προκαλεί την κοσμική κίνηση, το Κινούν Ακίνητο.