Δεν είναι η πρώτη φορά που Χλόη Κουτσουμπέλη, βραβευμένη ποιήτρια-συγγραφέας, ξαφνιάζει τον εφησυχασμένο άνθρωπο με τη γραφή της. Στο πρόσφατο μυθιστόρημα της με τον τίτλο «Ιερεμιάδα» καλεί τον αναγνώστη σε ετοιμότητα και εγρήγορση για την επιβίωση του. Υπενθυμίζει στο οπισθόφυλλο ότι, « Ίσως δεν είναι ο ιός που μας φιμώνει, είναι αυτό το φιλί του θανάτου στο στόμα που μας κλέβει την φωνή».
Με ιδιαίτερη ευαισθησία μάς κάνει κοινωνούς τραυματικών βιωμένων γεγονότων στις σχέσεις των ανθρώπων, οικείων και μη, και με την μυθοπλασία ζωντανεύει τον αόρατο κίνδυνο από ενδογενείς και εξωγενείς παράγοντες. Δίνει έμφαση στην απώλεια του νοητικού, του γνωστικού και συναισθηματικού ελέγχου του ανθρώπου, στην απώλεια της φωνής και της μνήμης, και στην ανικανότητα του να συνδεθεί με μνήμες του παρελθόντος και εμπειρίες στο παρόν. Χωρίς παρελθόν και μνήμες ο άνθρωπος χάνει την ταυτότητα του, το πρόσωπο του. Δεν αναγνωρίζει ποιος είναι, που ανήκει, ούτε αντιλαμβάνεται την επικείμενη καταστροφή που τον οδηγεί στην ανυπαρξία του θανάτου.
Η εικόνα και ο τίτλος του βιβλίου «Ιερεμιάδα», θυμίζουν προφητικό θρήνο και μάς γυρίζουν σε παρελθόντα χρόνο. Ανάμεσα στον 5ο με 6ο αιώνα προ Χριστού, σε μία αμαρτωλή και χαοτική εποχή του λαού του Ισραήλ, με αναφορά σ΄ έναν από τους μεγάλους προφήτες της Παλαιάς Διαθήκης, τον Ιερεμία.
Αφιερωμένη η ζωή του Ιερεμία από την νεαρή ηλικία του στο χάρισμα της προφητείας από τον Θεό, με σκοπό να αφυπνίσει τον λαό του, όταν αυτός όδευε στην αιχμαλωσία με τις λαθεμένες επιλογές και την αγνωσία της ιερότητας της ζωής του.
Θρηνεί ο Ιερεμίας για την αδυναμία της αποστολής του να πολεμήσει το κατεστημένο, την ηθική κατάπτωση, την βία του πολέμου, την ταπείνωση της υποδούλωσης στους βαρβάρους εχθρούς, την ρατσιστική αντιπαλότητα με τους δικούς του ανθρώπους, τις έρημες πόλεις, την υπνοβασία και την εχθρότητα των συνανθρώπων του. Νουθετεί με τις προφητείες του για την εσωτερική πνευματικότητα, επικαλείται την ηθική του χαρακτήρα, την ελευθερία της πίστης πέρα από τυπολατρίες κα ιδεολογικούς καταναγκασμούς.
Ιερεμιάδα είναι ο θρήνος για την απώλεια της ιερής Ιερουσαλήμ.
Για ποια Ιερεμιάδα και ποια προδομένη χαμένη Ιερουσαλήμ μας μιλάει στο βιβλίο της η Χλόη Κουτσουμπέλη; Είναι η δική της Ιερεμιάδα όμοια με τις δικές μας απώλειες στον παρελθόντα χρόνο και τον θρήνο στον παρόν για το απειλητικό μέλλον; Αντιλαμβανόμαστε, έστω για μία στιγμή, τον θάνατο που περπατάει ελεύθερος στις έρημες λεηλατημένες από τον ίδιο πόλεις ;.
Η Χλόη Κουτσουμπέλη κτίζει τις ιστορίες των ηρώων της με τον μαγευτικό τρόπο του συμβολισμού, της αλληγορίας, του μαγικού ρεαλισμού, του άμεσου αληθινού καθαρού λόγου χωρίς υπεκφυγές και διατρέχει τις αλήθειες έτσι όπως εμφανίζονται στον παρόντα χρόνο. Σε σιωπηλό μονόλογο και διάχυτη απόγνωση οι ήρωες αφηγούνται τις ιστορίες τους και μαζί τους η δημιουργός ξεδιπλώνει το πόνο για τα υπαρξιακά θέματα που την απασχολούν, καλώντας τον αναγνώστη να εμπλακεί μαζί τους έμμεσα, σαν alter ego, και να αγγίξει με νέα ματιά τα θέματα που αφορούν κάθε νοήμονα άνθρωπο που νοιάζεται για την αρμονία της ζωής του.
Με ποιητικό χρώμα ο πεζός λόγος. Η δημιουργός κινείται με δεξιοτεχνία στα τρία επίπεδα της συνειδητότητας και με νοητική διαδικασία ταξιδεύει στις παράλληλες και στα δυσδιάκριτα όρια του χωροχρόνου.
Προεκτείνει τον παρόντα χρόνο σε ένα μέλλοντα, στήνοντας την ιστορία της στο έτος 2032-2035. Δημιουργεί ένα φανταστικό χώρο όπου διαδραματίζονται απροσδόκητα συμβάντα στη ζωή των ανθρώπων σε παγκόσμια κλίμακα
.
Η Χλόη Κουτσουμπέλη, ως προφήτης με το χάρισμα της γραφής, θέτει προβληματισμούς για το ποια είναι η σύγχρονη Ιερουσαλήμ που λεηλατείται από βαρβάρους. Μήπως είναι ο ίδιος ο εαυτό μας, ο τρόπος που ζούμε και συνυπάρχουμε με τους άλλους ομοίους μας;. Πως θα αντιληφθεί ο τυφλός άνθρωπος τον κίνδυνο που ελλοχεύει σε κάθε στιγμή της ζωής του λόγω της αλαζονείας, της απληστίας, της ψευδαίσθησης της παντοδυναμίας του;
Πολύμορφο και επώδυνο το χρέος του σκοπού της Ιερεμιάδας.
Χωρίς φόβο και αναστολές, με ενσυναίσθηση εμβαθύνει στα θέματα που την αγγίζουν στο καθημερινό γίγνεσθαι.
Πυλώνες της πνευματικής ανησυχίας της είναι θέματα υπαρξιακά, ατομικά και συλλογικά, κοινωνικά, διαπροσωπικά, οικολογικά, ηθικά. Θέματα έμφυλης βίας, ρατσισμού, ισοτιμίας των φύλων, δικαιοσύνης, πολυπλοκότητας των σχέσεων. Βιώματα τραυματικά καλυμμένα με αμυντικούς μηχανισμούς λήθης, χαρακτήρες που ζωντανεύουν τις ασυνείδητες ενορμήσεις, του καλού και του κακού. Καταγράφει την ανάγκη συνύπαρξης των ανθρώπων, τον φόβο της μοναξιάς, του θανάτου, την αναζήτηση του έρωτα και της αγάπης ως γενεσιουργό δύναμη ζωής.
Σκηνοθέτης και σεναριογράφος η Χλόη Κουτσουμπέλη, στήνει από την αρχή τη σκηνή όπου θα δραματοποιηθούν οι ρόλοι και οι χαρακτήρες των ηρώων. Ο θανάσιμος επιδημικός ιός, με την μορφή του μυθολογικού τέρατος Κέρβερου, είναι ο αόρατος πρωταγωνιστής του δράματος που παίζεται με θεατές τους ανυποψίαστους άφρονες ανθρώπους.
Δημιούργημα των επιστημόνων ερευνητών ο Κέρβερος που ξέφυγε από τα σύγχρονα τεχνολογικά εργαστήρια ή μήπως αυτοάνοση αντίδραση της φύσης για αρμονία και ισορροπία του οικοσυστήματος;.
Ερωτήματα αναπάντητα και υποθετικά σενάρια, κλονίζουν την εμπιστοσύνη και διχάζουν τον κόσμο σε εχθρικά στρατόπεδα, δημιουργώντας θανάσιμη αντιπαλότητα. Λίγοι άνθρωποι σώζονται από τον επιθετικό Κέρβερο αλλά και αυτοί, χαμένοι λόγω φόβου στην εσωστρέφεια τους, αντιμετωπίζουν το θέμα με τελείως διαφορετικό τρόπο, άλλοι με κατανόηση και άλλοι με ξενότητα στις σχέσεις.
Ανεξέλεγκτα νοσούν και πεθαίνουν οι άνθρωποι. Σώζονται μόνο λίγοι που
μ΄ ένα ναυλωμένο πλοίο φτάνουν σε ένα νησί, κάπου στην άκρη της μεσογείου, πιστεύοντας ότι η μόλυνση δεν θα έχει φτάσει εκεί. Ανέτοιμοι συναισθηματικά για τέτοια καταστροφή, καταρρέουν όταν αντικρίζουν το θάνατο στα άδεια σπίτια και χωριά. Ο ιός τούς είχε προλάβει.
Χωρίζονται σε δύο ομάδες. Δυσκολεύονται να συνυπάρξουν αρμονικά στο νέο τρόπο ζωής κάτω από την απειλή του θανάτου. Εμπλέκονται με τις ορμέφυτες, χωρίς έλεγχο, αντιδράσεις του φόβου, της επιθετικότητας και της σεξουαλικότητας, άλλοτε με σύνεση και άλλοτε με το ζωώδες ένστικτο της επιβίωσης.
Η μία ομάδα των επιζώντων, σύμβολο του συναισθηματικού εγκεφάλου ή ότι απέμεινε από αυτόν, μετά την απώλεια της μνήμης, φιλοξενείται στη φύση που τους τρέφει με τα προϊόντα της. Κατοικία τους στην αρχή ένα ακατοίκητο σπίτι, ύστερα ένα μοναστήρι που μετατρέπεται σε νοσοκομείο για νοσηλεία. Τα άδεια εγκαταλειμμένα σπίτια λόγω ξαφνικού θανάτου των κατοίκων τους, γίνονται, προμηθευτές ιματισμού και τροφίμων. Η φύση μητέρα φροντίζει τα παιδιά της που τη σέβονται.
Την άλλη ομάδα, την βρίσκουμε στην συνέχεια της αφήγησης, σε ένα καταφύγιο-οίκημα κάτω από τη γη, όπου οι επιστήμονες με άτεγκτη λογική, εγωκεντρισμό και χωρίς συναίσθημα προσπαθούν να βρουν ένα εμβόλιο, ένα αντίδοτο ή ότι άλλο επιθετικό φάρμακο για την αντιμετώπιση του Κέρβερου, που οι ίδιοι δημιούργησαν θυσιάζοντας ανθρώπους-πειραματόζωα. Εδώ , στον υποχθόνιο αυτό οίκημα, δεν υπάρχουν διαφορές απάνθρωπης συμπεριφοράς ανάμεσα σε γυναίκες και άνδρες. Έχουν όλοι κυριευθεί από τα πρωτόγονα ένστικτα του ζωώδους φόβου της επιβίωσης.
Ο αφηγηματικός λόγος σε όλη τη μυθοπλασία αφορά τις προσωπικές αφηγήσεις των ηρώων της. Συστήνονται όλοι μέσα από την βιωμένη αντίληψη και πράξη του κάθε γεγονότος. Το ίδιο θέμα ποτέ δεν αντιμετωπίζεται με τον ίδιο τρόπο, είτε αφορά γυναίκα, άνδρα ή παιδί, ούτε σχετίζεται με το γνωστικό ή νοητικό επίπεδο των ηρώων. Αναδύεται από την προσωπική δεξαμενή των αποθηκευμένων καταγραφών και συναισθημάτων, όταν επανέρχεται σταδιακά η μνήμη μετά την εξασθένηση μεταδοτικότητας του ιού. Με αξιοθαύμαστη τεχνική και επιλογή η συγγραφέας εγκιβωτίζει ιστορίες από άλλες πηγές και τις συμπλέκει σε ένα ενιαίο αφήγημα με αρχή και τέλος.
Κεντρική ηρωίδα η Άννα, σύμβολο της θηλυκής δύναμης με τα πολλά της πρόσωπα, τα οποία προβάλλονται στις άλλες γυναίκες της μυθοπλασίας. Οι άνδρες σύμβολα της αρσενικής αρχής προστάτες-κυρίαρχοι αλλά και εχθροί της θηλυκής αρχής. Ανάμεσα τους η γενετήσια ορμή, με το καλό και το κακό της πρόσωπο.
Η αφήγηση, ίσως όχι τυχαία, αρχίζει με τον Ιερεμία, το μικρό δωδεκάχρονο αγόρι, αγνώστων γονιών, που δεν έχει μολυνθεί από τον ιό και αναζητά την ταυτότητα του, στο πρόσωπο μιας μητέρας, ενός πατέρα, μιας οικογένειας.
Οι άλλοι διασωθέντες, με αρχόμενη μόλυνση, δεν διαφέρουν από το αγόρι , μιας και δεν θυμούνται, λόγω της απώλειας της μνήμης ποιοι είναι, ποια ήταν η πρότερη ζωή τους πριν νοσήσουν.
Τα πρώτα συμπτώματα της μόλυνση εμφανίζονται με την απώλεια του λόγου και την αφωνία που δυσκολεύει την επικοινωνία. Ακολουθεί η απώλεια της μνήμης με το αδιαπέραστο κενό, ύστερα το κώμα, και τελικά ο .θάνατος. Ο Κέρβερος αργά αλλά σταθερά διαλύει το χωρίς μνήμη σώμα, και το αφήνει ένα άδειο σαρκίο, «ένα αντικείμενο χωρίς πρόσωπο και χωρίς όνομα ».
Η Άννα, ως οργανώτρια της ζωής στο μοναστήρι, που λειτουργεί πλέον ως νοσοκομείο, συσπειρώνει τα μέλη της ομάδας δίνοντας αρμοδιότητες στον κάθε έναν. Δίνει νέα ονόματα στις επτά γυναίκες του μοναστηριού, που λόγω απώλειας μνήμης έχουν ξεχάσει το όνομα τους. Παράξενα ονόματα, όμοια με τις μέρες της εβδομάδας, ίσως για να μετράνε όλες μαζί το χρόνο. Επτά ο συμβολικός ιερός αριθμός, επτά γυναίκες, επτά αρετές, επτά αμαρτήματα επτά μέρες της δημιουργίας, επτά ο αριθμός της ολοκλήρωσης και της τελειότητας.
Η κάθε μια είναι σύμβολο της θηλυκότητας.
Η Δευτέρα είναι θεραπεύτρια με συνέπεια και αλτρουισμό μέχρι το τέλος της ζωής της. Η Τρίτη νιώθει στο σώμα της την ανάγκη για αγκαλιά και την πρώτη σεξουαλική διέγερση της εφηβείας. Η Τετάρτη το πόνο της απώλειας και την κάλυψη μέσω της σεξουαλικής ηδονής. Η Πέμπτη μετουσιώνει τον εκμαυλισμό της θηλυκής της υπόστασης με την πνευματικότητα και την πίστη στο σύμβολο της μοναχής. Η Παρασκευή ένα τρυφερό ελάφι κακοποιημένο από την σεξουαλική αρσενική πείνα, αποσυρμένο από τους ανθρώπους. Η Σαββατιανή ξεχνάει την αγέλη των αρσενικών μεθυσμένων ζώων που την κατασπάραζαν στα βρώμικα κρεβάτια, γλιστρώντας στα πλήκτρα του πιάνου και ταξιδεύοντας νοσταλγικά με τις νότες. Η Κυριακή φοράει την περσόνα της υλικής τελειότητας, και ενώ ο χρόνος βαραίνει στις πλάτες της αρνείται να νιώσει συναισθήματα αγάπης και συνύπαρξη με τους άλλους.
Και η βουβή Τερέζα, προσωποποίηση της καθαρής φύσης, η μόνη που δεν έχει μολυνθεί. Αντέχει την εκ γενετής αναπηρία, την πατρική κακοποίηση, τον στιγματισμό των συγχωριανών, την απόρριψη, γνωρίζοντας την ομορφιά του κόσμου μέσα από τη φύση, τα βιβλία, τον έρωτα, την μητρότητα.
Και οι άνδρες, πως υπάρχουν και συμπλέκονται με των κόσμο των γυναικών;
Είναι ανέκαθεν το απέναντι δέος της δύναμης και της κυριαρχίας, αδύνατον να τιθασεύσουν την σεξουαλική ενόρμηση. Προδίδουν σχέσεις,, σπάνε όρκους και όρια, ντύνονται ρόλους αχαλίνωτης επιθυμίας για ηδονή, ανάλγητοι στο θάνατο των συνανθρώπων τους. Ξαφνιάζουν ευχάριστα, κάποιοι επιζώντες άνδρες, όταν ισορροπούν ανάμεσα στο συναίσθημα, τη λογική, το ένστικτο. Εκδηλώνουν τη δύναμη τους με σεβασμό και τρυφερότητα, προστασία και αγάπη, όχι μόνο στις γυναίκες αλλά και στους ομοίους τους. Ιάκωβος, Ισαάκ, Μαρκ ,καπετάνιος Όλαφ, μεταμορφωμένος Ηλίας.
Ο Κέρβερος χορτάτος από το μαύρο αίμα του θανάτου, αφού ερήμωσε πόλεις και χωριά, υποχωρεί εξασθενημένος και οι μολυσμένοι αρχίζουν να συνέρχονται και να θυμούνται.
Γράφει η Χλόη Κουτσουμπέλη,( σελ.229)
« Και ο ιός υποχωρεί. Που σημαίνει ότι αρχίζουν όλοι να θυμούνται, κομμάτια ολόκληρα που είχαν αποκοπεί συγκολλούνται πάλι μέσα στο μυαλό και ο καθένας συναρμολογεί ξανά την ήπειρο που υπήρξε, τον εαυτό του. Μαθαίνουμε ποιες είμαστε επιτέλους. Μόνο που η μνήμη έφερε μαζί της έναν αβάσταχτο πόνο που τον βιώνουμε ομαδικά… και θρηνούμε όλοι μαζί για κάθε απώλεια.».
Ο πόνος δένει τους ανθρώπους και τους ενώνει σε ένα συλλογικό πένθος. Η ενθυμούμενη βία στα σώματα των γυναικών γίνεται θρήνος, ιερεμιάδα για κάθε βιωμένη απώλεια.
Παράλληλα, όπως και στον κατακλυσμό με την κιβωτό του Νώε, όταν τα νερά αποσύρθηκαν, βγήκαν στην επιφάνεια όλοι οι νεκροί της αμαρτίας. Με τον ίδιο τρόπο, μετά τον Κέρβερο, φανερώθηκαν οι προδοσίες, τα αμαρτωλά μυστικά. Οι ατασθαλίες των κοινωνικών συστημάτων και πλαισίων,(πολιτική, θρησκεία, ρατσιστικές ομάδες, ταξική πάλη, οικολογία, καταδυνάστευση του λόγου και της τέχνης). Ο ιός υποχωρεί και οι ομάδες των διασωθέντων προσπαθούν να συναντηθούν εκ νέου, ίσως αυτή τη φορά με άλλους τρόπους. Ο πόνος και ο φόβος του θανάτου συχνά εξημερώνει την αγριότητα του ενστίκτου και οι απώλειες φέρνουν την κάθαρση στην ψυχή των θεραπευμένων αρρώστων.
Ο κόσμος δεν θα είναι ποτέ ίδιος μετά την μόλυνση και τον θάνατο.
Ο Ιερεμίας, ο Τηλέμαχος, η Αφροδίτη, ο Μέλβιν είναι το μέλλον, είναι η ευκαιρία να διορθωθούν λάθη και αμαρτίες προηγούμενων γενεών.
Σήμανε η ώρα της αφύπνισης μετά τη σκοτεινή νύχτα της ψυχής. Ύστερα από τόση καταστροφή, ο άνθρωπος έχει χρέος να γνωρίσει τις αλήθειες του, να διεγερθεί ψυχικά και να δράσει για μία νέα δημιουργία του κόσμου του.
Γράφει στο μονόλογο της Τετάρτης (σελ.279-280)
« Εγώ πιστεύω στο Θεό της απώλειας. Από πολύ νέα έχανα τα πάντα. Τη δουλειά μου, τους φίλους, τους εραστές μου, τους γονείς, το σύζυγο μου. Τώρα έχασα τα παιδιά μου. Έχω φτάσει πια στο σημείο που δεν μου μένει να χάσω τίποτε άλλο[…].Βρήκα τον εαυτό μου στο σημείο μηδέν, στο τίποτε του τίποτε..» και συνεχίζει «…και παρ΄ όλα αυτά επέζησα, τώρα ανακαλύπτω μέσα μου τη θεϊκή πνοή. Σε συναντώ και ενώνομαι μαζί Σου και ανεβαίνω ανάλαφρη σε άλλα επίπεδα, όχι πια υλικά αλλά πνευματικά. Είμαι Εγώ και Είμαι Εσύ, έχουμε πολλά πρόσωπα και υπάρχουμε παντού,[…]Και κάποια στιγμή, θα γίνω ένα κομμάτι, ενός Χαμένου γαλαξία που ψάχνει το Χαμένο Σύμπαν»
Οι επιζώντες συσπειρώνονται, οργανώνονται, δημιουργούν οικισμούς και καταστατικά συνεταιρισμών.
Οι άνθρωποι έχουν αλλάξει ή ένας κύκλος όμοιος, απλά νέος, αρχίζει έτσι όπως όλα συμβαίνουν, Γέννηση, Ζωή, Θάνατος, στον αέναο κύκλο του Σύμπαντος;
Η Χλόη Κουτσουμπέλη, συγγραφέας-ποιήτρια, ποιεί έναν άλλο κόσμο. Μετά το θρήνο της Ιερεμιάδας, στέλνει το μήνυμα της συγκολλητικής ουσίας για την συνύπαρξη και την σύμπλευση των ανθρώπων, που είναι ο Έρωτας και η Αγάπη. Η αρμονία των αντιθέτων δυνάμεων της ζωής στον άνθρωπο.
Τότε, είναι ελπιδοφόρο δώρο ένα δαχτυλίδι του ιερού γάμου φτιαγμένο από πευκοβελόνες, άρωμα και φως της ΦΥΣΗΣ.
