1 Με λένε Εύα της Δέσποινας Καϊτατζή Χουλιούμη, εκδόσεις Μανδραγόρας 2023
.
Με λένε Εύα, αλλά και Αφροδίτη του Χόλε Φελς που είναι η αρχαιότερη απεικόνιση μου 35.000 χρόνια πριν, ακέφαλη, σμιλεμένη σε ελεφαντοστούν, με λένε αρχική μήτρα των πάντων, γράφει η Δέσποινα Καιτατζή Χουλιούμη στη συλλογή της που είναι αφιερωμένη στην Άνθρωπο.
Μία εξαιρετική ποιητική συλλογή, ένας ύμνος στην αρχέγονη Μητέρα Θεά, μια βουτιά στο συλλογικό ασυνείδητο, μία πολυπολιτισμική διακειμενική ματιά στα αρχέτυπα όλων των λαών, μία αναζήτηση της πρωταρχικής κοιτίδας.
Άριστη μεταφράστρια η Δέσποινα Καϊτατζή-Χουλιούμη μας έχει φέρει σε επαφή με την Σουηδική ποίηση και την ευγνωμονούμε γι’ αυτό, αλλά η ιδιότητα της που έχει σημασία σε αυτήν την συλλογή είναι αυτή της κλινικής ψυχολόγου.
Με σκευή λοιπόν την εμπειρία της από το βύθισμα στον Άλλο Κόσμο, αλλά και τα διαβάσματά της η Δέσποινα Καϊτατζή-Χουλιούμη ψυχαναλύει βιβλικές μορφές όπως του Αδάμ και του Κλάιν, εμβαθύνει στην ψυχοσύνθεση της Εύας, της Αφροδίτης, της Μήδειας, της Περσεφόνης, της Αριάγνης αλλά και ως αναφορές της Έμιλυ, της Πλαθ, της Λυσιστράτης, της Σαλώμης αλλά και άλλων γυναικών-μαγισσών που κάηκαν “σε πυρά μισαλλοδοξίας” και μιλώντας για τις αρχαίες αυτές παγκόσμιες μορφές- σύμβολα, μιλά συνολικά και σε βάθος για την διαχρονική θέση της γυναίκας σε έναν ανδρικό κόσμο που προσπάθησε να την χειραγωγήσει και να την υποτάξει.
Η ακρωτηριασμένη Αφροδίτη, η προδομένη από την μάνα της Περσεφόνη που παραχωρήθηκε στον Πλούτωνα, η Αριάγνη αγοροκόριτσο που ακόμα ψάχνει τον μίτο, η Μήδεια η Άλλη που δεν έγινε ποτέ αποδεκτή μπορεί να είναι οι γυναίκες της διπλανής πόρτας.
Όμως δεν πρόκειται για μία φεμινιστική απλώς ματιά σε έναν ανδροκρατούμενο κόσμο. Η συλλογή αυτή είναι πολύ πιο πλατιά και πολύ πιο βαθιά, έχει μία οικουμενική διάσταση.
Επηρεασμένη από Φρόυντ και Γιουνγκ η ποιήτρια μας μιλάει για θέματα όπως ο Ιερός Φαλλός, το οιδιπόδειο σύμπλεγμα, το πεπρωμένο κάθε θνητού. Αναλύει τους βαθύτερους και πρωτόγονους μηχανισμούς της ανθρώπινης ψυχής και συμβολικά και μεταφορικά μιλάει γι’ αυτούς μέσα από όλη την ιστορία και λογοτεχνία του Homo Universalis.
Η γλώσσα της ρέει και συχνά η γραφή είναι συνειρμική και αυτό οδηγεί τον αναγνώστη στα βάθη της δικής του ψυχής για να αναγνωρίσει την δική του Εύα, τον δικό του Αδάμ
Μία σημαντική ποιητική συλλογή που αξίζει να διαβάσετε.
Ένα ποίημα από τη συλλογή:
Είμαι η Αφροδίτη του Χόλε Φελς
.
είμαι η Αφροδίτη του Χόλε Φελς η αρχέγονη μήτρα
είμαι το άχρονο σύμπαν το χάος και η ρωγμή του
είμαι η άμωμος η αμαρτωλή η νύχτα της αυγής η μητέρα
είμαι η γη κι ο ουρανός το αδιαίρετο Όλο
είμαι η επινόηση του έρωτα το όνειρο της Σελήνης
είμαι το θηκάρι του ιερού φαλλού το μόριο της νεφέλης
είμαι η στιγμή του εφήμερου χαραγμένη στο αιώνιο τώρα
είμαι ο λόγος του άλογου το άλογο του λόγου
είμαι η κιβωτός του Νόε η ζώνη της Ιππολύτης
είμαι η τελετουργία της μνήμης των σπηλαίων βραχογραφία
είμαι ο δίσκος της Φαιστού η ηλιόπετρα των Αζτέκων
είμαι το προσωπείο της Μέδουσας το αίνιγμα της Σφίγγας
είμαι η διώρυγα του Σουέζ η γέφυρα και το ρήγμα
είμαι η άρπα της Σαπφώς η ματωμένη χλαμύδα της Υπατίας
είμαι το μήλο του Νεύτωνα η υδρόγειος σφαίρα του Γαλιλέι
είμαι το συλλογικό ασυνείδητο οι ελεύθεροι συνειρμοί του Φρόυντ
είμαι η κουρασμένη Καρυάτιδα με το εποικοδόμημα στο κεφάλι
είμαι το φοβισμένο αμφίβιο μεταμορφωμένο σε χρυσαλλίδα
είμαι το θηλυκό τίποτα καρφιτσωμένο στην κόμη της Βερενίκης
είμαι η φάλαινα που αιμορραγεί πεθαμένα κοράλλια
είμαι το μοιρολόι της θάλασσας ο παφλασμός των κυμάτων
είμαι το έσχατο μυστήριο το ανερμήνευτο θαύμα
.
είμαι η ανθός του Εσύ του Εμείς η ρίζα
είμαι εγώ η Άνθρωπος
2 Λίλα Τρουλινού: Χρυσοβαλάντη και Ονούφρης, Μεταμορφώσεις, Εκδόσεις Περισπωμένη 2023.
Στον τίτλο η λέξη Μεταμορφώσεις εκφέρεται με μικρά γράμματα, ίσως γιατί τα πιο σημαντικά στοιχεία πάντα μεταμφιέζονται με ταπεινότητα, αφού το βάρος και η ουσία όλης της νουβέλας συμπυκνώνεται σ’ αυτή τη λέξη.
Και πρώτα πρώτα μεταμορφωτική είναι η γλώσσα της Λίλας Τρουλινού που είναι ένα ταξίδι από μόνη της. Ο μακροπερίοδος λόγος, η ποιητική ροή, ο ρυθμός δημιουργούν ένα ποτάμι που κυλάει μέσα στον αναγνώστη από την πρώτη λέξη ως την τελευταία.
Πολλοί λογοτέχνες έχουν εμπνευστεί από την κρητική ή την μανιάτικη βεντέτα και την έχουν κάνει κυρίαρχο θέμα στα μυθιστορήματά τους. Ενδεικτικά μου έρχονται στον νου η Μάρω Δούκα, η Κατερίνα Καριζώνη και η Ιωάννα Καρυστιάνη που το βιβλίο της “Κουστούμι από χώμα” μνημονεύεται στο βιβλίο.
Η Λίλα Τρουλινού προσεγγίζει το θέμα αυτό με ένα μοναδικό, ιδιαίτερο, γοητευτικό και μαγικό τρόπο.
Οι κύριοι χαρακτήρες της είναι ένα ζευγάρι διδύμων, ένα αγόρι και ένα κορίτσι που αποτελούν από μόνα τους μία αναφορά στο ανοίκειο, θα μπορούσαμε να πούμε ότι απεικονίζουν το εύρημα του καθρέφτη ή του σωσία, που υπάρχει σε γοτθικά μυθιστορήματα ή σε διηγήματα-νουβέλες του φανταστικού όπως στον Άνθρωπο της Άμμου του Χόφμανν ή στον Ούιλλιαμ Ουίλσον του Έντγκαρ Άλλαν Πόε. Στο δοκίμιο του με τίτλο Ανοίκειο άλλωστε ο Φρόυντ μιλά για το τρομακτικό άγνωστο που προκαλεί ανησυχία και φόβο, αλλά δεν είναι καινούργιο αφού ενδημεί στο σκοτάδι του ασυνειδήτου μας.
Η Λίλα Τρουλινού όμως κάνει κάτι ακόμα πιο τολμηρό, παίζει και με την φυλετική ταυτότητα των διδύμων η οποία και στα δύο παιδιά βιολογικά είναι ρευστή.
«Η διττή φύση του κοριτσιού δεν ήταν η αδυναμία αλλά η δύναμή της, επέμενε η Ιωάννα, και δεν έπρεπε να ξεριζωθεί, να εξαλειφτεί ούτε να εξημερωθεί το ένα κομμάτι της και να μείνει το άλλο, και ισχυριζόταν πως η σκληρότητα, η αρρενωπότητα αποκτούσαν άλλη ποιότητα με την καλλιέργεια και την εκλέπτυνση μέσω της τέχνης, γινόταν βέβαια ένας συνδυασμός επικίνδυνος αλλά και εκρηκτικός συνάμα, η σκληρότητα μαζί με την άκρα ευαισθησία.»
Όλα τα θέματα λοιπόν που εξετάζονται σε αυτό το βιβλίο δηλαδή η σκληρή, συντηρητική ατμόσφαιρα της επαρχίας που περιθωριοποιεί, το ανοίκειο διαφορετικό, οι ρευστοί προσδιορισμοί και η ελευθερία της φυλετικής ταυτότητας, η βία που ξεκληρίζει οικογένειες, αφομοιώνονται, μεταμορφώνονται, γίνονται μία υπέροχη, καυτή λάβα που κατακλύζει τον αναγνώστη.
Άλλο ένα ιδιαίτερο βιβλίο που αξίζει να διαβαστεί!
