Φανταστείτε έναν Κάτω Κόσμο ως μία αίθουσα με τεχνητό φωτισμό. Ούτε σκοτάδι, ούτε Κέρβερος, πώς ήταν ο Κάτω Κόσμος στην χώρα των Κιμμερίων στη Νέκυια με τα σύννεφα και το απόλυτο σκοτάδι, όπου έπρεπε να θυσιάσεις ζώο για να εμφανιστούν οι νεκροί; Καμία σχέση. Γυναίκες γύρω στα τριάντα με λευκές γυαλιστερές φούστες σαν από πλαστικό, με μεγάλες χρωματιστές βούλες, μαύρα γυαλιά και ομπρέλες κινούνται αργά. Από πίσω κάποιες ανδρικές φιγούρες κινούνται διακριτικά. Σε αυτόν τον κόσμο οι άνδρες δεν μπορούν να αγγίξουν τις γυναίκες, μόνον να τις κοιτάζουν.
Αυτό είναι το φουτουριστικό και ανατρεπτικό σκηνικό, αυτός είναι και ο κόσμος των γυναικών της Δήμητρας Μήττα μέσα στον οποίο αργοσαλεύει η Άλκηστη, νεκρή ανάμεσα στις νεκρές. Ένα κοινόβιο γυναικών, ανάμεσά τους η Διηάνειρα, η Ιφιγένεια, η Κασσάνδρα, η Ελένη, η Ιοκάστη, η Πηνελόπη, η Ανδρομάχη και άλλες γυναίκες που θυσιάστηκαν, απατήθηκαν, παρεξηγήθηκαν, αντιπροσώπευσαν κάποια στιγμή το ανδρικό ιδεώδες που μετά η ίδια η πατριαρχία το αποκαθήλωσε, όλες οι γυναικείες αρχετυπικές μορφές που ζητούν δικαίωση μέσα στους αιώνες. Αυτός ο κόσμος της Δήμητρα Μήττα είναι η άλλη ματιά, η ματιά της γυναίκας που ανατρέπει και αποκαθιστά, που απαντά στα αναπάντητα ερωτήματα της αρχικής τραγωδίας.
Η εκδοχή της Άλκηστης της Δήμητρας Μύττα είναι ανατρεπτική, εφευρετική, έξυπνη και φεμινιστική. Με χιούμορ και με μία πολύ φρέσκια ματιά που κάνει το ανάγνωσμα απολαυστικό.
Ναι, ο Ηρακλής κατεβαίνει στον Κάτω Κόσμο για να φέρει πίσω την Άλκηστη. Ναι, εκεί είναι και η πεθαμένη γυναίκα του, η Δηιάνειρα που τον αναγνωρίζει. Η Άλκηστη όμως δεν έχει καμία διάθεση να τον ακολουθήσει. Και βέβαια το κονκλάβιο των πεθαμένων γυναικών που σαρκάζει το στερεότυπο του έρωτα που αποτελεί πρόσχημα τελικά για την καταπίεση και τον αφανισμό τους από το ανδρικό φύλο, ενισχύει την απόφασή της αυτή. Τελικά η Άλκηστη δέχεται, αλλά έχει κρυφή ατζέντα. Σχεδιάζει να εκδικηθεί τον δειλό και εγωκεντρικό της σύζυγο που μαζί με την πίεση των γονέων του την έστειλαν στον Άδη.
Ήδη στην αρχική τραγωδία υπάρχει η φράση του πατέρα προς τον Άδμητο που είναι καθαρά ειρωνική. Του λέει: «Παντρέψου και άλλες γυναίκες για να τις στέλνεις να πεθαίνουν για σένα και εσύ να μείνεις αθάνατος.»
Η Δήμητρα Μήττα πατάει σε αυτή την αρχική ειρωνεία, το κείμενό της είναι σαρκαστικό και ευφυές. Στο κηδειόχαρτο της Άλκηστης δεν αναφέρονται τα ονόματα των γονέων της, αλλά το όνομα του άνδρα και των πεθερικών της.
Η Άλκηστη της Μήττα επαναστατεί σε Αυτούς με κεφαλαίο Α, στην ψυχολογική βία όλων των φράσεων κλισέ που μιλούν για την αυτοθυσία και την υπομονή που οφείλει να έχει η γυναίκα, που φθάνει ως την οριακή πραγματικά κατάσταση να πεθάνει στη θέση του άνδρα της. Η Άλκηστη είναι απελευθερωμένη και θέλει να κάνει έρωτα με τους δικούς της όρους και για την δική της απόλαυση. Διεκδικεί την αυτοδιάθεση του σώματος και της ψυχής της. Αντιμετωπίζει επί ίσοις όροις τον Άδμητο, αλλά η εκδίκηση που λαχταρούσε στρέφεται εναντίον της και αυτή εγκλωβίζεται μέσα της. Πενθεί για το ερωτικό σώμα που παραμένει αναπάντητο. Παρόλα αυτά είναι έτοιμη και για έναν ακόμα γύρο και επικαλείται το όνομά του Άδμητου.
Πίσω σε ένα μπαρ οι άντρες με τις γυναίκες κοιτάζονται, αλλά δεν αγγίζονται. Ο χώρος ανάμεσα τους θα παραμείνει κενός. Το χάσμα θα παραμείνει αγεφύρωτο.
Η Φαίδρα αποτελεί έναν κυρίαρχο μύθο στην ευρωπαϊκή λογοτεχνία. Εκτός από τον Ευριπίδη ενδεικτικά αναφέρουμε τον Σενέκα, τον Ρακίνα, τη Μαρίνα Τσβετάγιεβα, τον Ντασέν, την Σάρα Κέην, τον Υves Guena, τον Ρίτσο που έδωσαν τη δική τους εκδοχή της Φαίδρας στο θέατρο, στην όπερα, στον κινηματογράφο, στην ποίηση. Στον Σενέκα η Φαίδρα είναι μια ακόρεστη γυναίκα, η οποία επιζητεί την ικανοποίηση του ερωτισμού της ανεξάρτητα από την ταυτότητα του εραστή, ενώ ο Ιππόλυτος όπως και στον Ευριπίδη, αποφεύγει την κάθε είδους ερωτική σχέση και επαφή, στον Σενέκα όμως όχι επειδή είναι αφοσιωμένος στη Θεά Άρτεμη όπως συμβαίνει στον Ευριπίδη, αλλά γιατί είναι φύσει και θέσει μισογύνης. Στον Ευριπίδη και στον Σενέκα παίζει ρόλο ο χορός ενώ στη Φαίδρα του Ρακίνα τον 17ο αιώνα και στο σύγχρονο θέατρο της Σάρα Κέην ο χορός απουσιάζει.
Αυτό λοιπόν τον μύθο επεξεργάζεται και η Δήμητρα Μήττα στο άκρως ενδιαφέρον της πόνημα με τίτλο ΦΑΙΔΡΑ Α-ΤΟΠΟΣ
- Ποια είναι η μοίρα της γυναίκας; «Γεννηθήκαμε, παντρευτήκαμε, τεκνοποιήσαμε, πεθάναμε;» αναρωτιέται η Φαίδρα της Δήμητρας Μήττα από τις πρώτες γραμμές της πρωτοπρόσωπης αφήγησής της, και η συγγραφέας μας δίνει έτσι από την αρχή το στίγμα της ηρωίδας της. Φαίδρα η φωτεινή και σκοτεινή ταυτόχρονα. Φαίδρα που αμφισβητεί τον παραδοσιακό επιβεβλημένο γυναικείο ρόλο.
- Ξένη ανάμεσα στους ξένους, όπως η Μήδεια, από το Κρητικό Παλάτι στην Αθήνα, η Φαίδρα ήθελε να ξεφύγει από τους παθιασμένους έρωτες για άλλους και άλλες των γονέων της, ο γάμος της με τον Θησέα ήταν ο τρόπος να ξεχαστεί η προσβολή του Θησέα που πήρε την Αριάδνη μαζί του φεύγοντας, η Φαίδρα ήταν η δεύτερη επιλογή καθαρά για διπλωματικούς λόγους, για να αποτραπεί ένας πόλεμος. Δεν ρωτήθηκε.
- Μεγάλη διαφορά ηλικίας με τον Θησέα, το σώμα με τις ουλές και τα τραύματα από τους πολέμους την απωθούσε, η γλώσσα του στο στόμα της φίδι που προσπαθούσε να αποτρέψει, λευκά σκουλήκια της φαινόταν να βγαίνουν από τις πληγές του κορμιού της, δεχόταν τον έρωτά του παθητικά, νεκρό το κορμί της στο νυφικό κρεβάτι.
- Με τον Ιππόλυτο ένιωσε για πρώτη φορά ερωτευμένη και διακηρύσσει τον έρωτά της θριαμβευτικά γιατί είναι γι’ αυτή ο θρίαμβος της ζωής πάνω στον θάνατο. Ένα διαφορετικό σώμα, έμοιαζε ο Ιππόλυτος με την μητέρα του την Αμαζόνα Ιππολύτη που ισάξια με τους άνδρες ήταν ανεξάρτητη και ελεύθερη. Δεν τον γνώριζε από τότε που ήταν παιδί, λέει η Φαίδρα προς υπεράσπισή της, τον συνάντησε όμορφο νεαρό άνδρα στην Τροιζήνα μαζί με τους υπόλοιπους συγγενείς, άρα άδικη η καταδίκη της για αιμομιξία.
- «Εγώ έπρεπε να είμαι μητέρα, όλη μου η ύπαρξη έπρεπε να είναι μητρική, θαρρείς και αυτό είναι το αναπότρεπτο για κάθε μητέρα, θαρρείς και η τρίτη από τις Μοίρες, η Άτροπος, αρχίζει να κόβει το νήμα του ΕΙΝΑΙ της κάθε μίας, την ώρα που γεννά το πρώτο της παιδί, εκεί σταματά η ουσία της, φυλακισμένη όλη στη μητρότητα, γιατί μόνον αυτή κάνει την γυναίκα να φέρει άξια τον τίτλο της γυναίκας». Ο λόγος της Φαίδρας Δήμητρας Αντιγόνης είναι ο λόγος της γυναίκας που διεκδικεί την οντότητα και την αξιοπρέπεια της μέσα σε μία κοινωνία που το μόνο που θέλει από την γυναίκα είναι να υπάρξει ένα δοχείο, μία τεκνοποιητική μηχανή, που υποχρεούται να θηλάζει και να νταντεύει περιορισμένη στα του οίκου της. Καταγγελτικός αυτός ο γυναικείος λόγος διασχίζει τους αιώνες και σήμερα που ακόμα και σε ορισμένες Πολιτείες της Αμερικής καταλύεται η αυτοδιάθεση του κορμιού της γυναίκας με την απαγόρευση της άμβλωσης, επίκαιρος όσο ποτέ.
- Ο έρωτας για τον Ιππόλυτο δεν είναι μόνο σαρκικός. Την κάνει να νιώθει ότι αποκαθίσταται η ενότητα σώματος και ψυχής, ότι ξαναγίνεται ολόκληρη. Η παρθενικότητά του δεν οφειλόταν στην αφοσίωση στην Θεά Αφροδίτη, αλλά στην απειρία και δειλία του σε αντίθεση με την έπαρση και την απάθεια του Θησέα.
- Το γράμμα στον Ιππόλυτο, η εξομολόγηση, η απόκρουση, η ταπείνωση, τα χλευαστικά χαμόγελα των φίλων του, η ανάγκη για εκδίκηση, η σκοτεινή όψη του έρωτα, σενάρια εκδίκησης και αυτοκτονίας.
- Θάνατος του Ιππόλυτου, κάτι τρόμαξε τα άλογα, κατακερματισμένο το ποθητό σώμα.
- Η αποκατάσταση της Φαίδρας, της γυναίκας θύμα και όχι της γυναίκας θύτη. «Φαίδρα η πόρνη; Πονάω. Φαίδρα το βδέλυγμα; Δεν είμαι βρώμικη. Φαίδρα η σκοτεινή; Πάλεψα τα σκοτάδια μου. Φαίδρα το τίποτε; Ήμουν τίποτε; Φαίδρα η δολοφόνος; Θεοί!»
Είναι η Φαίδρα σκέτο Φαίδρα. Είναι η Φαίδρα χωρίς προσδιορισμούς. Που διεκδίκησε το δικαίωμα να είναι Α-τοπος, έξω από τόπο και χρόνο, η γυναίκα που σπάει τα καλούπια και τους περιορισμούς του φύλου της, σκοτεινή και φωτεινή ταυτόχρονα.
Αυτός ο συγκλονιστικός μονόλογος της Φαίδρας που καταλύει τα όρια της εποχής της και γίνεται μία διαχρονική κραυγή αυτοσυνειδητοποιήσης και διεκδίκησης ενός εγώ που αναδύεται για να διεκδικήσει το δικαίωμα στον έρωτα και στην απενοχοποίηση του κορμιού, που αντιπαρατίθεται στον δυισμό πνεύματος και σάρκας με τη δαιμονοποίηση της δεύτερης, αποτελεί τον μονόλογο της Φαίδρας της Δήμητρας Μήττα.
Από τη μία λοιπόν η Άλκηστη που εκμηδενίζεται από τον σύζυγό της και εγκλωβίζεται στην εκδίκησή της, που αποποιείται τον ρόλο του θύματος και τις στερεοτυπικές αντιλήψεις της ευαίσθητης και γλυκιάς γυναίκας που αυτοθυσιάζεται, γιατί δεν είναι αυτή ούτε η φύση ούτε η μοίρα της γυναίκας. Και από την άλλη η αποκατάσταση της Φαίδρας, που διαλύεται όταν εκτίθεται, αλλά στο τέλος ανασυγκολλάται θριαμβευτικά και κραυγάζει είμαι Η Φαίδρα, αποτελούν τις δύο διαστάσεις της γυναίκας ανθρώπου.
