Από τις καλές Εκδόσεις ΟΤΑΝ κυκλοφόρησε τον περασμένο Δεκέμβριο ένα πολύ όμορφο τόσο στην εμφάνιση, όσο και στο περιεχόμενο βιβλίο, που ασφαλώς θα ενδιαφέρει όσους ασχολούνται με την ελληνική λογοτεχνία και τη φιλολογία γενικότερα. Πρόκειται για το βιβλίο του Δημητρίου Λαμπίκη Παλαιαί Φιλολογικαί Ημέραι. Ο Διονύσης Ν. Μουσμούτης, που έγραψε την Εισαγωγή και το Επίμετρο και επιμελήθηκε την έκδοση, για να μας προϊδεάσει ως προς το περιεχόμενο του βιβλίου ευθύς εξαρχής, έθεσε ως υπότιτλο: Άγνωστες σελίδες από την λογοτεχνική Αθήνα της Μπελ Επόκ.
Μ’ αυτό το σημείωμα ενδιαφέρομαι να γίνει η πρώτη παρουσίασή του από το Περί ου μας, που δεν είναι άλλωστε η μοναδική φορά που ανακαλύπτει και προβάλλει τόσο χρήσιμα βιβλία, γραμμένα από τους συγγραφείς τους με πολύ μόχθο και επιστημοσύνη. Το παρόν βιβλίο του Λαμπίκη, αξίζει να προσθέσω, είναι γραμμένο με πολύ χιούμορ, γλαφυρότητα και καυστική σάτιρα. Είναι καταρχάς οι ίδιοι οι λογοτέχνες αυτής της εποχής που με τις προσωπικές τους φιλοδοξίες και περιπέτειες δημιουργούν το χιούμορ κι ύστερα η γραφίδα του Λαμπίκη ρίχνει μπόλικο αλατοπίπερο. Έτσι, το βιβλίο γίνεται ένα ευχάριστο και πολύ ενημερωτικό ανάγνωσμα για τη λογοτεχνική Αθήνα της Μπελ Επόκ.
Τον επιμελητή της έκδοσης Διονύση Ν. Μουσμούτη (συγγραφέα, κριτικό, εκδότη και επίτιμο διδάκτορα του Πανεπιστημίου Αθήνών) ασφαλώς, όσοι ενδιαφέρονται κάπως για τα βιβλία, τον γνωρίζουν. Τον Λαμπίκη όμως είναι, νομίζω, πολύ λιγότεροι όσοι τον ξέρουν. Γι’ αυτό παραθέτω λίγα ενημερωτικά:
Ο Δημήτριος Λαμπίκης (Λεχαινά Ηλείας, 1889 – Αθήνα, 1956) ήταν δημοσιογράφος, χρονογράφος, συγγραφέας, ιστοριοδίφης, μεταφραστής και ανθολόγος. Σπούδασε φιλολογία και νομικά στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Από το 1907 εργάστηκε σε διάφορες αθηναϊκές εφημερίδες ως μόνιμος συντάκτης, ως τακτικός ή έκτακτος συνεργάτης και ως απεσταλμένος-ανταποκριτής. Συνεργάστηκε επίσης και με πολλά περιοδικά, ενώ διετέλεσε διευθυντής του λογοτεχνικού περιοδικού Επιφυλλίς της Φιλολογικής Κυψέλης (1917) και του περιοδικού ποικίλης ύλης Ο Εικονογραφημένος Παρνασσός (1911-1914).
Δημοσίευσε χρονογραφήματα, μυθιστορήματα, ιστορικά και λαογραφικά μελετήματα, χιουμοριστικές καμπάνιες, αθηναϊκές έρευνες και ταξιδιωτικές εντυπώσεις. Μετέφρασε, επίσης, κείμενα Ελλήνων κλασικών και έργα ξένων συγχρόνων του συγγραφέων. Το έργο του είναι πολυμερές. Κατά την πενηντάχρονη παρουσία του στα ελληνικά γράμματα ασχολήθηκε με το διήγημα, το χρονογράφημα-ευθυμογράφημα, τις κριτικές και ιστορικές μελέτες, τις ηθογραφικές-τουριστικές περιγραφές, τις μεταφράσεις αρχαίων συγγραφέων, τα λαογραφικά δοκίμια, δίνοντας σελίδες χαρακτηριστικές βαθύτερης παρατηρητικότητας και ευαισθησίας (Από το «αυτί» του εξώφυλλου).
Για το περιεχόμενο του βιβλίου δεν βρίσκω καλύτερη σύντομη ενημέρωση από το σημείωμα του ίδιου του Επιμελητή στο οπισθόφυλλο του βιβλίου, το οποίο και παραθέτω:
Ο Δημήτριος Λαμπίκης (1889-1956), ένας από τους κυριότερους εκπροσώπους της αθηναϊκής χρονογραφίας, δημοσίευσε τις αναμνήσεις του από τη λογοτεχνική ζωή των δύο πρώτων δεκαετιών του 20ού αιώνα, υπό τον τίτλο «Παλαιαί Φιλολογικαί Ημέραι», στην εφημερίδα “Πολιτεία” τον χειμώνα του 1927-1928. Στις αναμνήσεις του πρωταγωνιστούν το καφενείο «Νέον Κέντρον», που υπήρξε για μεγάλο διάστημα αποκλειστικό στέκι λογοτεχνών, το οποίο ανέδειξαν σε πνευματικό κέντρο οι Νεοκεντρίτες θαμώνες του, μεταξύ αυτών ο ποιητής Στέφανος Μαρτζώκης και ο κύκλος του.
Μαζί με τις αναφορές στους γνωστούς λογοτέχνες, δημοσιογράφους, εκδότες, ζωγράφους, γλύπτες, ηθοποιούς, μουσικούς και άλλους, παρέχεται πλήθος πληροφοριών για τους προσπερασμένους από την έρευνα, τους ξεχασμένους από τον χρόνο, που στην εποχή τους παρουσίασαν ιδιαίτερη κινητικότητα στην πολιτιστική-πνευματική ζωή της Αθήνας. Συναντάμε επίσης αναφορές για περιοδικά άγνωστα στην εποχή μας, που συνιστούν σπουδαίο κεφάλαιο της πολιτιστικής μας ιστορίας.
Είναι επίσης ανεκτίμητη πηγή πληροφοριών και για άλλα πρόσωπα, όπως δημοσιογράφοι, εκδότες, πολιτικοί, θαμώνες του «Νέου Κέντρου». Με ζωντάνια στην αφήγηση, γλαφυρότητα και σκωπτική ενίοτε διάθεση, μας προσφέρει ένα συναρπαστικό και συνάμα γοητευτικό ταξίδι στη λογοτεχνική Αθήνα της Μπελ Επόκ.
Το βιβλίο περιέχει την πολύ ενημερωτική Εισαγωγή του Διονύση Ν. Μουσμούτη: Η λογοτεχνική Αθήνα της Μπελ Επόκ. Ο Στέφανος Μαρτζώκης και το καφενείο «Νέον Κέντρον», σ. 9-36. Ύστερα ακολουθεί το βιβλίο του Δημητρίου Λαμπίκη, σ. 37-300. Ακολουθεί το Επίμετρο, όπου υπάρχουν τα βιογραφικά των κυρίων προσώπων και μια παρουσίαση των εφημερίδων-περιοδικών της εποχής, σ. 303-397. Αποτελεί υλικό πολύ διευκολυντικό για τον αναγνώστη και πολύ χρήσιμο. Τέλος, ο αναγνώστης θα βρει στις σ. 411-424 Βιβλιογραφία και Ευρετήριο κυρίων ονομάτων.
Τελειώνοντας αυτή τη σύντομη παρουσίαση θα ήθελα να προσθέσω ότι η πλούσια εικονογράφηση του βιβλίου προέρχεται από το αρχείο-συλλογή του Διονύση Ν. Μουσμούτη και από τον Τύπο (εφημερίδες-περιοδικά) της εποχής. Κι ακόμη, ότι το εξώφυλλο του βιβλίου κοσμεί θέμα από το έργο του Παύλου Μαθιόπουλου «Οδός Πανεπιστημίου» (1900). Απεικονίζει το καφενείο-ζαχαροπλαστείο Πετρίτση, απέναντι από το Οφθαλμιατρείο (Συλλογή Αθηναϊκής Λέσχης).