Υπάρχουν μυθιστορήματα στα οποία αναζητώντας το σκίρτημα της αλήθειας ή του μεταποιητικού λόγου ή ακόμα του στοχαστικού υλικού που μεταπλάθει την αλήθεια, δύσκολα ανιχνεύει κανείς την άμεση λειτουργία της διήγησης ή της ταυτοτικής σύνδεσης με όσα διαβάζει.
Στο βιβλίο της Γεωργίας Μακρογιώργου έχουμε ακριβώς το αντίθετο. Είναι τόσο άμεση και αποκαλυπτική η δύναμη της σκηνογραφίας και των προσώπων που δρουν, ώστε κάθε υπαρξιακή κίνηση υποδέχεται το αναδημιουργημένο, το μεταβλητό, το ξανα -φανερωμένο. Οι ήρωες ασφυκτιούν αλλά δεν υποβάλλονται στη δύσκολη πραγματικότητα. Και από την άλλη, υποβάλλονται χωρίς να ασφυκτιούν. Βλέπουμε στοιχεία κατάφασης και πίστης. Μια διαλεκτική ανάμεσα στο φανερό και το κρυφό. Ανάμεσα στο ήσυχο και το αγωνιώδες ως δυναμική διαβάθμιση που αποκαλύπτει ποιοτικές κλιμακώσεις.
Σκηνικό. Σ’ ένα διαμέρισμα αστικό, στην περίοδο καραντίνας, συγκατοικούν τρεις γενιές. H γιαγιά Φιλιώ, η κόρη της Ματίνα, η εγγονή της Αντιγόνη. Η Αντιγόνη άλλοτε σε πρωτοπρόσωπη αφήγηση, με εκμυστηρευτικό τόνο, άλλοτε αποστασιοποιημένη σε τριτοπρόσωπη αφήγηση, όπως όταν βλέπει κανείς ένα έργο τέχνης και υποχωρεί για να δει καλύτερα, είναι η κεντρική ηρωίδα που άλλοτε ταυτίζεται με την ομοδιηγητική οπτική κι άλλοτε απομακρύνεται.
Παρέμβλητες μορφές : η αδελφή τής Αντιγόνης, ο αδελφός της, ο πατέρας της, η Νταρίνα, ο Αλεξέι…
Το μεγάλο θέμα σ’ αυτό το βιβλίο είναι οι σχέσεις. Πώς λειτουργεί η αλληλεπίδρασή τους; Θεωρώ μ’ έναν τρόπο πολλαπλό γι αυτό και αθεμελίωτο. Ο καθένας από τους χαρακτήρες του βιβλίου έχει τη ζωή του. Όμως, διαφαίνεται η οπτική που αφορά τον αμφίδρομο ή απρόβλεπτο χαρακτήρα των σχέσεων. Διακρίνουμε σχέσεις μεταφοράς. Τι εννοώ. Σχέσεις μεταξύ ενός σκηνικού καθημερινού λόγου και τόπων συναισθημάτων. Μεταξύ τόπων του ονειρικού λόγου και τόπων της δράσης. Πώς τελικά συμπλέκεται ή απελευθερώνεται η διάρκειά τους; Είναι αποτέλεσμα μιας πολύτροπης αυτοπάθειας; Ή μήπως έχει τη μορφή από ένα πορσελάνινο φτερωτό αγαλματάκι που έμεινε σπασμένο και δεν ξανακόλλησε;
Ποια η σημασία του χρόνου; Είναι χρόνος που σμιλεύει ή μεγαλύνεται σ’ ένα κλίμα ανανέωσης και υποστήριξης του εσωτερικού ψυχικού συμβάντος ; Μήπως είναι εκείνες οι ροζ μωβ ανταύγειες στα μαλλιά των γυναικών που σε κάθε μετάβαση ανοίγουν ή ξεθωριάζουν;
Μεγάλη σημασία, επίσης, και μεγάλη διάρκεια έχουν στο βιβλίο οι αφηγήσεις. Είναι φωνές, ιστορίες, ψίθυροι, μυστικά καλά κρυμμένα σε μια πορεία γεγονότων από τον εμφύλιο έως τον πρόσφατο πόλεμο της Ουκρανίας.
Πώς λοιπόν όλα αυτά μπαίνουν στο χαρτί και γίνονται μυθιστόρημα; Τι αποτέλεσε την εμπνευσή του;
Μήπως απ’ την απουσία κάποιου εραστή που έφυγε μακριά και δεν ξαναφάνηκε; Απ’ την απομόνωση και την καραντίνα; Απ’ τις αφηγήσεις μιας γιαγιάς με αποχρώσα μνήμη; Απ’ τις χρωματικές πινελιές κάποιων μισοτελειωμένων έργων ζωγραφικής;
Αυτά και άλλα πολλά αναδύονται καθώς διαβάζουμε το μυθιστόρημα της Γεωργίας Μακρογιώργου και σκέφτομαι πως αλήθεια αν δεν πονάς, δεν ματαιώνεσαι κι αν δεν ματαιώνεσαι πώς να γράψεις. Ματαίωση νιώθει η γιαγιά που δεν τελεσφόρησε ο έρωτάς της, ματαίωση η Ματίνα με την αποστασιοποιημένη συζυγική σχέση, ματαίωση η Αντιγόνη απ’ το φευγιό του Σοφοκλή, όλα κινούνται σε κάτι που δεν ολοκληρώθηκε που έμεινε μισοτελειωμένο σαν την αλληγορία της Άνοιξης.
Αναγνωρίζουμε τρεις βαθμίδες έλξης σ’ αυτό το μυθιστόρημα: Οι αντιθέσεις, η πνευματικότητα, το ημερολογιακό στοιχείο.
Πρώτη βαθμίδα έλξης: Οι αντιθετικές συνυφάνσεις
α. Οι φωνές: Η ζεστή και ιδιότυπη προφορικότητα της γιαγιάς,
η απορηματική έκφραση της Αντιγόνης, σελ 23
ο κοφτός λόγος της Ματίνας, ο τυπικός και κάπως κυνικός του Άκη. σελ. 93
β. Οι σχηματικές αντιθέσεις.
- Το παραμυθικό στοιχείο ως συνδετικός ενδυναμωτικός κρίκος σε σχέση με την παράθεση γεγονότων και καταστάσεων σελ.22
- Τα σουρεαλιστικά στοιχεία -σελ 18- σε σχέση με ρεαλιστικές τροπικότητες όπως: Η κακομεταχείριση των γυναικών, οι δυσκολίες στον πόλεμο, η φτώχεια, η προσωπική εξάντληση.
Δεύτερη βαθμίδα έλξης: η πνευματικότητα του βιβλίου
α. Η διακειμενικότητα που αναδύεται σχεδόν πάντα ως δείκτης πνευματικότητας
και σύνδεσης σαν μια έξαρση του υποκειμενικού στο διυποκειμενικό.
Διάσπαρτες εγκυκλοπαιδικές αναφορές που συστοιχίζουν τα νοήματα. Τσέχωφ,
Δημουλά, Σαχτούρης, Πολ Τσέλαν κ.α.
β. Το απροαίρετο της κλιμάκωσης των θεμάτων στους ζωγραφικούς πίνακες της
μητέρας αλλά και η στοίχισή τους στη διαδικασία των οικογενειακών
δρώμενων: Περνάμε από τον Νταλί, στον Κλίμτ, στον Μουνκ, στον Βαν Γκωγκ στην
αλληγορία της Άνοιξης του Μποτιτσέλι.
Τρίτη βαθμίδα και προπάντων διαχυτική σε όλο το βιβλίο : Η ενδοβλητική παρουσία της ηρωίδας μέσω του ημερολογίου και η θέση του στη διαδικασία γραφής.
Γνωρίζουμε πως η ημερολογιακή μυθοπλασία ως νεωτερική αναζήτηση που εκπορεύεται από τον Αντρέ Ζιντ, φτάνει να επηρεάζει τη γενιά του 30 . Το βιβλίο του Σεφέρη έξι νύχτες στην ακρόπολη, τα τετράδια του Παύλου Φωτεινού και η εσωτερική συμφωνία του Ξεφλούδα έχουν ημερολογιακά στοιχεία ως αναζήτηση μιας κάποιας νεωτερικότητας.
Η Γεωργία μάς δίνει αυτό το στοιχείο με τις εκδοχές τής « mise en abyme» ως μια καταγραφή εξομολογητικού τόνου, ως απόπειρα σύνδεσης με το γραπτό της, με τη φωνή της παρά σύνδεση με έναν ξεχασμένπο φοιτητή που σπουδάζει στην Αγγλία. Είναι το alter ego της συγγραφέως;
Είναι η σιωπηλή κατάδυση ενός εσωτερικού μονολόγου; Είναι η ταχύτητα της απόδρασης σ’ ένα συμβαντικό πλεόνασμα που δεν μπορεί κανείς να ανακτήσει τις προσδοκίες ή τη διαχείρισή τους; Τί είναι αυτό που ίσως την εμποδίζει να στείλει το γράμμα στον Σοφοκλή; Μήπως ο ανεξερεύνητος εαυτός της; Μήπως τα όνειρα που εκλεπτύνονται τη στιγμή που λαμβάνει χώρα ένας ορθός λογισμός;
Στο δικό της ραβασάκι ίσως ανατρέξουμε πολλές φορές γιατί η πραγματικότητα είναι εδώ και είναι τρομακτική. Πόλεμοι, γυναικοκτονίες, βία, προσφυγιά με τις οδυνηρές εκφάνσεις της, ψεύδος, τάση κυριαρχίας. Η επίκληση στο πρόσωπο του Σοφοκλή είναι ένα σπαρακτικό νεύμα σε ο, τι την απασχολεί. Είναι ίσως το κίνητρο για να γράφει και να επιστρέφει στον εαυτό της μέσα από την αναδρομική εξάντληση των περιγραφών και των αφηγήσεων.
Το μυθιστόρημα της Γεωργίας Μακρογιώργου χαρίζει μια πολυχρωμία προσώπων, αφηγήσεων, μεταβάσεων τόσο ακύμαντων και τόσο δυνατών. Η ανάγνωσή του, αποκούμπι στη σκληρή πραγματικότητα. Μια γλυκιά επιστροφή στις δυνατότητες και όχι στις δυνητικότητες. Μια ευρυθμία που προτάσσει την ανάγκη της μεταλαβής, της διαλεκτικής, της ανθρωπιάς. Η αποφθεγματική ρήση του Ζ. Π. Σαρτρ «μπορεί να μην διαλέγει κανείς την εποχή του, αλλά θα διαλέξει τον εαυτό του μέσα στην εποχή του», λαμβάνει μια δραματική διάσταση με φόντο τους πολέμους κι όλες τις παθογένειες. Ως έσχατη, όμως, διάσωση και καταξίωση τονίζεται η ανθρώπινη ύπαρξη. Γιατί αυτή η ανθρωπιά, ως ανθρωπιστική αρχή, είναι διάχυτη σε όλο το βιβλίο.
