Πληρωμένοι εκτελεστές, εν δυνάμει δολοφόνοι και «ένοχα» θύματα σε ένα πλοίο στο Αιγαίο

Ο Γιαννίσης είναι από τους συγγραφείς που βγάζουν βιβλία τακτικά: σχεδόν μία φορά τον χρόνο. Μπορεί να σκεφτεί κανείς: είναι δυνατόν ένας συγγραφέας να εκδίδει κάθε χρόνο κι από ένα βιβλίο; Υπάρχει έμπνευση και καλό αποτέλεσμα σε τόσο σύντομο χρονικό διάστημα; Όταν βγαίνουν βιβλία σαν του Γιαννίση ναι, έχει νόημα και οι αναγνώστες έχουν λόγο να τα διαβάσουν.

Με τον Γιαννίση δεν βαριέσαι ποτέ, γιατί δεν επαναλαμβάνεται. Έχει πάντα μια ωραία πρωτότυπη ιδέα και έναν διαφορετικό τρόπο που εκφράζει αυτήν την ιδέα. Κανένα του βιβλίο δεν μοιάζει με το προηγούμενο. Όχι πως δεν έχει βρει το προσωπικό του στιλ και τη δική του φωνή – το αντίθετο. Απλώς του αρέσει να πειραματίζεται, να παίζει. Στο «Ίνκουμπους» είχε ένα πιο σκοτεινό ύφος, ήταν ένα κλασικό αστυνομικό μυθιστόρημα. Στον «Άλλο Αδερφό» πήγε σε κάτι πιο προσωπικό, προσωπικό με την έννοια ότι το βιβλίο διαδραματίζεται στη γενέτειρά του, την Ελευσίνα, και αφορά μια πολύ πιασάρικη οικογενειακή υπόθεση.

Στο «Μακγκάφιν» τώρα έχουμε κάτι εντελώς διαφορετικό. Είναι δροσερό, παιχνιδιάρικο, στα όρια του αστείου – όσο αστείο δηλαδή μπορεί να είναι το γεγονός ότι οι ήρωες πεθαίνουν ο ένας μετά τον άλλον. Σε αυτό το βιβλίο επικρατεί ένα μεγάλο μπέρδεμα. Ο ένας θέλει να σκοτώσει τον άλλον. Ένας φαινομενικά φιλήσυχος άντρας, ο Ακίνδυνος, όνομα και πράγμα, πρέπει να φέρει σε πέρας μια «αποστολή» που θα τον βάλει σε μπελάδες. Μαζί με τον Ακίνδυνο ταξιδεύουν η γυναίκα του, η κόρη του και η πεθερά του, φαινομενικά αθώες κι αυτές. Η υπόθεση είναι ήδη ιντριγκαδόρικη μέχρι αυτό το σημείο, αλλά η πλοκή δεν σταματά εδώ. Στο πλοίο βρίσκεται και ένας επαγγελματίας δολοφόνος, ο Κοτάρο, ένας απίστευτα ωραίος τύπος, αν εξαιρέσουμε δηλαδή το γεγονός ότι είναι δολοφόνος. Και εκεί που ο αναγνώστης σκέφτεται ότι η υπόθεση είναι ήδη αρκετά πικάντικη, ανακαλύπτει ότι στο πλοίο υπάρχουν κι άλλοι πληρωμένοι δολοφόνοι, καθώς και επιβάτες υπεράνω υποψίας που θέλουν κάποιον να εκδικηθούν. Και σαν να μην έφταναν όλα αυτά, υπάρχει και κάποιος ακόμα που θα παίξει καθοριστικό ρόλο στο ταξίδι: ο πλοιοκτήτης, ο Μάρκος, ο οποίος είναι καταχρεωμένος και στα πρόθυρα της απελπισίας…

Όλοι αυτοί λοιπόν οι άνθρωποι αρχίζουν να αλληλεπιδρούν μεταξύ τους και να μπλέκονται με έναν απίστευτο τρόπο. Ο ένας αναζητά τον άλλον ή ο ένας θέλει να σκοτώσει τον άλλον ή ο ένας ζητάει κάτι από τον άλλον. Όλες αυτές οι τραγελαφικές καταστάσεις είναι δοσμένες με έναν πολύ ανάλαφρο τρόπο και πολύ γλαφυρό και το σημαντικότερο: με έναν πολύ ωραίο ρυθμό που κάνει το βιβλίο κυριολεκτικά να σπαρταρά και να κυλάει σαν νερό. Μπορώ να πω ότι είναι το πιο ζωντανό βιβλίο του Γιαννίση, το πιο πολύχρωμο, έχει έναν έντονο παλμό που σε κάνει να μη βαριέσαι καθόλου και που παραδόξως σε διασκεδάζει ενώ μιλά για δολοφονίες και θανάτους και ανθρώπους στα όρια της απελπισίας.

Το να γράψεις μαύρη κωμωδία είναι αρκετά δύσκολο γιατί πρέπει να πετύχεις τις σωστές δόσεις: να έχεις όσο χιούμορ πρέπει και όση σκοτεινιά πρέπει. Να δείχνεις τον απαιτούμενο σεβασμό μπροστά στο τραγικό γεγονός, αλλά να βάλεις και λίγο ανάλαφρο σουρεαλισμό για να μη βαρύνεις τον αναγνώστη. Ο Γιαννίσης εδώ πέτυχε ακριβώς τις αναλογίες που έπρεπε, οδηγεί τον αναγνώστη από απειλή σε απειλή και από δολοφονία σε δολοφονία, χωρίς να σατιρίζει τα γεγονότα, χωρίς να δείχνει ασέβεια, αλλά παρουσιάζοντας τις καταστάσεις με έναν εντελώς αφοπλιστικό τρόπο.

Ο Γιαννίσης έχει τον αναγνώστη να αναρωτιέται συνεχώς «ποιος το έκανε;». Κάποιοι θάνατοι είναι εντελώς ξεκάθαροι, κάποιοι ατυχήματα και κάποιοι ανεξήγητοι – οι απαντήσεις βρίσκονται στο τέλος, σε ένα φινάλε απολαυστικό, χορταστικό, ελαφρώς απίστευτο, αλλά πολύ ταιριαστό με το ύφος του βιβλίου.

Του Γιαννίση του αρέσει να θέτει προβληματισμούς στα βιβλία του, εδώ βέβαια αυτό το στοιχείο δεν είναι τόσο έντονο όσο σε άλλα του μυθιστορήματα, ωστόσο εγώ προβληματίστηκα αρκετά με το εξής: είμαστε όλοι εν δυνάμει δολοφόνοι; Πολλοί από τους ήρωες του «Μακγκάφιν» είναι απλοί, καθημερινοί άνθρωποι. Φαινομενικά δεν είναι ικανοί να διαπράξουν φόνο. Τι τους κινητοποιεί τότε; Να είναι μήπως η δυστυχία τους; Κανένας από τους ήρωες δεν είναι ευχαριστημένος από τη ζωή του, όλοι ζητούν κάτι άλλο, αλλά βρίσκονται σε αδιέξοδο, δεν ξέρουν πώς να το αποκτήσουν. Είναι τόσο εύθραυστα λοιπόν τα όρια της προσωπικής μας ηθικής; Κρύβουν τόση σκοτεινιά οι άνθρωποι; Έχουμε όλοι κρυμμένο έναν τόσο κακό εαυτό; Αυτό φαίνεται ότι είναι το βαθύτερο ερώτημα πίσω από τα γεγονότα ή αυτό, αν θέλετε, είναι το φιλοσοφικό αντίβαρο του βιβλίου.

Γενικά, βρήκα τους ήρωες του «Μακγκάφιν» πολύ ενδιαφέροντες. Με την πρώτη ματιά φαίνονται άνθρωποι συνηθισμένοι, στα όρια του βαρετού, αλλά τα πράγματα δεν είναι καθόλου έτσι. Από την άλλη, οι επαγγελματίες δολοφόνοι κρύβουν μια πολύ τρυφερή πλευρά, θα μπορούσε κανείς να πει πως είναι πιο ευαίσθητοι από τους υπόλοιπους! Όπως λέει και ο ίδιος ο συγγραφέας, θα ήταν πιο εύκολο να βάζουμε ταμπέλες στους ανθρώπους και να τους κατατάσσουμε σε καλούς ή κακούς, όμως οι άνθρωποι είναι, ως γνωστόν, πολύ πιο σύνθετοι. Αυτό ήθελε να κάνει και ο Γιαννίσης με τους ήρωές του. Σε ένα βιβλίο σαν το «Μακγκάφιν», που στοχεύει κυρίως στη δράση και στην αναγνωστική απόλαυση, θα ήταν πολύ εύκολο να έχουμε ήρωες μονοδιάστατους, διεκπεραιωτικούς, ακόμα και καρικατούρες. Δεν θα μας φαινόταν παράξενο ούτε θα μας ενοχλούσε. Ο Γιαννίσης όμως δημιουργεί ήρωες ολοκληρωμένους, σύνθετους, που έχουν παρελθόν και μια ολόκληρη ιστορία από πίσω τους και τους φέρνει ομαλά στο τώρα, όπου όλοι είναι έτοιμοι να διαπράξουν φόνο και όλοι έχουν έναν αρκετά καλό λόγο για να το κάνουν.

Όποιοι κι αν είναι πάντως οι ήρωές του και ό,τι κι αν έχουν κάνει, ο Γιαννίσης δεν φαίνεται να τους λυπάται. Τους σκοτώνει ανενδοίαστα. Ο αναγνώστης δεν έχει ιδέα ποιοι θα καταφέρουν να παραμείνουν ζωντανοί μέχρι το τέλος του βιβλίου. Εξάλλου, στο «Μακγκάφιν» δεν υπάρχει η έννοια του σωστού και του λάθους, το ηθικού και του ανήθικου, του δίκαιου και του άδικου. Όλοι είναι αθώοι και ένοχοι συγχρόνως και ο θάνατος του καθενός ή η επιβίωσή του δεν επιφέρει κάποια τιμωρία ή κάποια λύτρωση, συμβαίνει απλώς επειδή εξυπηρετεί την ιστορία ή επειδή έτσι το αποφάσισε ο συγγραφέας, για κανέναν άλλον λόγο. Αυτό το στοιχείο είναι τελικά που κάνει το βιβλίο τόσο απολαυστικό. Ο αναγνώστης το διαβάζει απαλλαγμένος από το βάρος της έννοιας της δικαιοσύνης κι αυτό λογοτεχνικά είναι πολύ απελευθερωτικό. Αντί να στεναχωριόμαστε με τον θάνατο κάποιου «αθώου» ή να θυμώνουμε που επέζησε κάποιος «ένοχος», απλώς απολαμβάνουμε την ωραία ιστορία που διαβάζουμε.

Τολμώ να πω ότι αυτό το είδος και το στιλ γραφής ταιριάζει πολύ στον Γιαννίση. Και είναι γενικά ένα στιλ που θα θέλαμε να βλέπαμε πιο συχνά στην crime λογοτεχνία. Έχουμε πολύ μεγάλη παραγωγή αστυνομικών και crime μυθιστορημάτων, υπάρχει μεγάλη ποικιλία και πολλές διαφορετικές φωνές, όμως βλέπουμε ότι τα περισσότερα από αυτά τα βιβλία είναι σκοτεινά, είναι βαριά, είναι σοκαριστικά. Και αυτό χρειάζεται και μας αρέσει, δεν αντιλέγω, αλλά το «Μακγκάφιν» είναι μια ευχάριστη εξαίρεση, είναι ένα crime βιβλίο ντυμένο με τον μανδύα του κωμικοτραγικού. Σου δίνει τη δυνατότητα να διασκεδάζεις διαβάζοντας για φόνους και εγκλήματα.

Είναι επίσης είναι απόλυτα κινηματογραφικό βιβλίο. Έχει δράση, έχει περιπέτεια, ωραία πλοκή, έχει πολυδιάστατους ήρωες, έχει πετυχημένο χιούμορ, έχει μυστήριο, είναι σύγχρονο και γρήγορο, έχει καλές ανατροπές και δυνατές εκπλήξεις και λόγω της φύσης του δεν μπορείς να μαντέψεις ή να κάνεις υποθέσεις για το τέλος. Όλα τα σενάρια είναι πιθανά και όλα ανοιχτά. Έχει ικανοποιητικό τέλος, αλλά σκέφτομαι πως, ακόμα κι αν είχε διαφορετικό τέλος, πάλι θα μου άρεσε. Κι αυτό ίσως να οφείλεται στο ότι το βιβλίο είναι καλό στο σύνολό του και, όπως είπα και πριν, δεν έχεις αξιώσεις για ένα δίκαιο τέλος. Θα συμβεί αυτό που είναι να συμβεί. Και σε κάθε περίπτωση θα αρέσει.