Ο ποιητής στοχάζεται. Ο ποιητής εμπνέεται. Ο ποιητής γεννιέται. Και γεννά. Η φιλοσοφική ενατένιση της ίδιας της ποίησης και ο υπαρξιακός στοχασμός της, ανοίγει μπροστά στα μάτια του αναγνώστη έναν έναστρο ουρανό. Μέσα στο σκοτάδι του μηδενός, κάθε λέξη, κάθε φράση, λάμπει με τη δική της μεταφορική σημασία, προσβλέποντας σταθερά σε μιαν ανατολή. Μπροστά στα μάτια του αναγνώστη σήμερα: η νέα ποιητική σύνθεση της Κλεοπάτρας Λυμπέρη «Το δεν είμαι ακόμα», η οποία κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Ίκαρος.
Εν αρχή ην ο «θεός γλώσσα» για την Κλεοπάτρα Λυμπέρη. Εν αρχή ην ο Λόγος, δηλαδή. Τον αναφέρει άλλωστε αναφανδόν στο σημαδιακό ποίημα «ο θεός γλώσσα», στη σελίδα 11, στην πρώτη ενότητα της ποιητικής σύνθεσής της, η οποία φέρει και τον ίδιο τίτλο με αυτήν. Παρατήρηση πρώτη: ο εμφανής υπαινιγμός της ευαγγελικής φράσης δεν είναι τυχαίος: ο Λόγος, είναι η αρχή των πάντων. Παρατήρηση δεύτερη: η Κλεοπάτρα Λυμπέρη, αντιπαραβάλλει τον Λόγο με την ύλη του ηλεκτρονικού υπολογιστή. Ο υπολογιστής είναι άψυχος. Ο Λόγος είναι έμψυχος. Είναι ζωντανός. Ο Λόγος είναι ο σπόρος της ποίησης. Και η ποίηση είναι ζωή.
«… έτσι σκέφτομαι τον θεό γλώσσα σαν το σημείο σαν την
ταχύτητα που ενώνει σαν το πυρ που αναλλοίωτο μένει
σαν Έν (κι όλες τις πράξεις της αριθμητικής
μαζί – βάζω βγάζω προσθέτω αφαιρώ πολλαπλα-
σιάζω· στο τέλος ένα άνθος πολύφυλλο,
το σχήμα αυτό οδηγεί στο κέντρο).
Νομίζω χρειάζεται να τα γράψω πιο καλά
για να τα πιστέψει ο εραστής μου
να με έχει στα φιλιά του ως αυτήν που αγαπά
ως το Όλον της αριθμητικής
ως το Όλον της ζωής – σαν θεό να με κρατά
να τον κρατώ – αχ, το ερωτικό σώμα
είναι όπως το σέξι καρπούζι (που έγραψε ο
Ι.Β.)
σκάει, γεμίζει σπόρους η μέρα η νύχτα
αίτια και αποτελέσματα μιας λέξης
αίτια κι αποτελέσματα μιας έλξης.
Ο Λόγος μου λέει: Κοίτα, χιόνι πυκνό στις οθόνες
του υπολογιστή, όπου όλοι ζουν σκυφτοί και ο
θάνατος βασιλεύει στα πλήκτρα.
…………………………………………………….
Όλοι αυτοί δεν ξέρουν για το Ένα
και πως από το Ένα γεννιούνται τα πολλά.
Οθόνες οθόνες – μην ξαπλώσεις εκεί χωρίς φόβο,
μη με αρνηθείς έτσι απλά, μην υποταχθείς
στην εξουσία που όλα τα εξορίζει στην
επιφάνεια. Πιο βαθιά, στον
πυθμένα, έχω κρύψει – μου λέει –
Εμένα».
Βέβαια, το έργο της Λυμπέρη δεν γίνεται κατανοητό με την πρώτη ανάγνωσή του. Κάθε αναγνωστική επανάληψη «ξεκλειδώνει» για τον ενδιαφερόμενο και μια νέα διάσταση στο νόημα ενός εκάστου, και όλων μαζί των ποιημάτων της δημιουργού τους.
Η ποιητική σύνθεση στο σύνολό της, είναι μια τριλογία δημιουργίας, με πλείστους όσους διακειμενικούς διαλόγους με λογοτέχνες, καλλιτέχνες και φιλοσόφους του ελληνικού και του παγκόσμιου πνευματικού φάσματος. Και ολόκληρη η πρώτη ενότητα του βιβλίου της, υπονοεί μια γέννηση. Αυτό ομολογούν οι λέξεις που καταγράφονται σε όλα τα ποιήματά της. «Σπόρους, Γεννιούνται» στη σελίδα 11, «γράμμα άλφα», «έναρξη», «πρωινού» στη σελίδα 13, «φάτνες», «νεογέννητα», «θεμέλια», στη σελίδα 14, κ.ο.κ. Η ποιήτρια θέτει το υπαρξιακό ερώτημα «είμαι;» όσον αφορά την ποιητική της υπόσταση, και ταυτόχρονα πίσω απ’ αυτό εγκυμονεί τη γέννησή της. Το δε ερώτημα επεκτείνεται φραστικά «είμαι δεν είμαι, είμαι δεν είμαι», ενώ τελικά προστίθεται και το επίρρημα «ακόμη»: τουτέστιν όπου να ‘ναι, η ανατολή έρχεται. Ο κόσμος του μη-είναι-ακόμη, συνιστά τον κόσμο που θα έρθει στο μέλλον. Η γέννηση ταυτίζεται με το μέλλον. Και ο έρωτας, γεννά ζωή. Πράγμα που διακρίνεται στο ποίημα που ήδη σταχυολογήσαμε.
Τα επόμενα ποιήματα της πρώτης ενότητας εξειδικεύουν και αναλύουν στον αναγνώστη την θεωρία της Λυμπέρη, κι έρχονται προς επίρρωσιν όλων των παραπάνω. Τα ουσιαστικά «ποιητής» και «άνθρωπος» χρησιμοποιούνται με εξαιρετική πρωτοτυπία και γοητεία με θηλυκό άρθρο («η ποιητής», «η άνθρωπος»), ενώ εδώ συναντάμε και τον τίτλο της ποιητικής συλλογής – έναν τίτλο καθαρά υπαρξιακό και φιλοσοφικό. Η Λυμπέρη μετατρέπει με άφθαστη λογοτεχνική αριστοτεχνία τους στοχασμούς της γύρω από το Noch-Nicht-Sein, τον ουτοπικό κόσμο του μη-είναι-ακόμη του Έρνστ Μπλοχ, σε ποίηση. Το βιβλίο της προορίζεται να διαβαστεί από αναγνώστες υψηλών απαιτήσεων και πνευματικών ανησυχιών.
Η δεύτερη ενότητα της ποιητικής της σύνθεσης, με τον τίτλο «Το ποίημα είναι ένα γυμνό άστρο», περιλαμβάνει την εξέταση της υπόστασης του ποιήματος, δηλαδή του «είναι» του, όπως και του «είναι» του ποιητή. Και τα δύο είναι άρρηκτα συνδεδεμένα με τον έρωτα:
«Η ερωτοπαθής γραφέας γράφει και ξαναγράφει το σώμα της
κομμένο από τα δόντια του εραστή…»
γράφει η Λυμπέρη στο ποίημά της «Η λέξη ποίηση» στη σελίδα 38. Και συνεχίζει:
Σ’ αυτή τη γραφή ζουν ερωτοπαθείς κύκνοι
λαιμοί
ταύροι σε μοιραίους καλπασμούς
- δάχτυλα που συναντιούνται στο αγκάλιασμα
ακμάζουν μέσα στη νύχτα
………………………………………………………..
Η μαθητεία στην τέχνη της ποιήσεως προϋποθέτει τον γυμνό
λόγο (που συμβολίζει το γυμνό σώμα).
Γυμνότητα και υπερβολή
ιδού μια καλή συνταγή».
Παραπάνω γράψαμε ότι η ποίηση είναι ζωή. Αυτό φαίνεται ξεκάθαρα στο αμέσως επόμενο ποίημα, που φέρει τον τίτλο «Όταν ονομάζω, υπάρχω» (σελ. 39). Εδώ γίνεται άμεση αντιδιαστολή θανάτου και ποίησης, με την ποιήτρια να καταλήγει στο συμπέρασμα-απόφθεγμα:
«Η ποίηση είναι μια θεϊκή αποστολή
που διορθώνει τις αδικίες πάνω στη Γη».
Και βέβαια δύο πράγματα δεν πρέπει να μας διαφεύγουν: αφενός το γεγονός ότι «η ποιητής» αντιλαμβάνεται την ποιητική Μούσα ως άνδρα, (στο ποίημα «Περί ποιήσεως πόνημα», σελ. 35), και αφετέρου ο ρόλος του έρωτα και του πάθους στη γραφίδα του ποιητή: διότι ο ποιητής πάσχει (και συμπάσχει με τη ζωή που περιγράφει):
«…Ο ποιητής κάτι άλλο ζητάει· κάτι να βοά·
κάτι να ουρλιάζει μες στα βαθιά του νερά· στο αιμάτινο
σημείο της ζωής και του θανάτου·
όπως στο περιστατικό όταν σφάζεται το γουρουνάκι
και την ίδια ώρα μουγκρίζει: Κύριε άφες αυτοίς,
ου γαρ οίδασι τι ποιούσι.
Όχι φυσικά, δεν ανακηρύττω τον χοίρο θεό.
Εντούτοις, κοιτάζοντας τον σταυρό της θυσίας του, τη
μεγάλη του σφαγή,
αναρωτιέμαι πώς θα ένιωθα αν ήμουν στη θέση αυτή.»
γράφει η Κλεοπάτρα Λυμπέρη στο ποίημα υπό τον παραστατικότατο τίτλο «Κρέας» (σελ. 44). Παρόμοιοι παθητικοί στίχοι προβάλλουν, όπως ίσως θα παρατηρήσατε, και στα ποιήματα που προαναφέραμε.
Άλλωστε η τρίτη και τελευταία ενότητα της ποιητικής σύνθεσης της Λυμπέρη, με τον τίτλο «Remedia Amoris», (από το τρίτο μέρος της ποιητικής τριλογίας του Οβίδιου «Amores»), είναι ολότελα αφιερωμένη στον έρωτα. Εδώ, μέσα από ποιήματα που διαθέτουν περισσότερο την κλασική ελευθερόστιχη ποιητική φόρμα, αλλά και την φόρμα του σονέτου – πάντως όχι την αφηγηματική που χαρακτηρίζει το υπόλοιπο βιβλίο, η δημιουργός μας κοινωνεί με λυρισμό το πάθος της, και την πίστη της στον έρωτα.
Ας την ακούσουμε σ’ ένα από τα ωραιότερα ποιήματα αυτής της ενότητας, την «Κοινοτοπία του Παραδείσου» (σελ. 57) κι ας κλείσουμε με αυτό το αφιέρωμά μας στο «Δεν είμαι ακόμα» της Κλεοπάτρας Λυμπέρη:
«Την τέχνη της ποιήσεως υπηρέτησα ξαπλωμένη σε
κολάσεις, με όλους τους πεθαμένους ονειρευτές
του αιώνιου, πετώντας ψηλά, χαμηλά
ώσπου διάλεξα
την άστεγη ομορφιά
Γι’ αυτό μπορώ σήμερα να βουτήξω στο πιο βαρύ
ένδυμα, μέσα στη φλεγόμενη σάρκα,
(δηλαδή μες στον πόθο της κυριότητας του άλλου)
κι από τ’ αναμμένα κάρβουνα της κοιλιάς σου
ν’ αρπάξω ξανά
ένα ποίημα.
Θα βάλω τις λέξεις να βράζουν, να κοχλάζουν στο
μπρίκι, θα βάλω όρνια στα νύχια, στα στόματα,
σαν την Τζόυς Μανσούρ θα σου χιμήξω, κομματάκια θα σε
κάνω – μετά θα σε καταβροχθίσω, ώσπου να στάξει
η άβυσσος στο χαλί
Ο Παράδεισος είναι όλα τα ουράνια πλάσματα
μαζεμένα γύρω από τη λέξη Μηδέν·
κι άλλοτε τρελός εραστής στη Γη – γάτος, πάνθηρας,
λιοντάρι. Όταν λείπει, η ποιητής αρρωσταίνει·
γίνεται σωρός
από στάχτη.»
