Ένα βιβλίο-ταξίδι στον κόσμο, με το τρένο της ζωής. Μέσα από τις ολάνοιχτες σελίδες-παράθυρά του, τα τοπία, οι καταστάσεις και οι άνθρωποι εναλλάσσονται, και κάθε σταθμός έχει να προσφέρει και κάτι καινούργιο στον αναγνώστη. Αυτό είναι το βιβλίο της δεύτερης συγκεντρωτικής συλλογής ποιημάτων του καταξιωμένου δημοσιογράφου, ποιητή και συγγραφέα Σπύρου Κατσίμη που τιτλοφορείται «Η διαδρομή», και το οποίο κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Σ. Ι. Ζαχαρόπουλος. Ένα ογκώδες πόνημα με διακόσια και πλέον ποιήματα-καρπό μιας ολόκληρης ζωής, και φωτεινής παρουσίας στα ελληνικά γράμματα.
Πρόκειται ουσιαστικά για μια διπλή εξελικτική πορεία – αφενός μεν του ποιητή μέσα στον δικό του χωροχρόνο ποιητικής δημιουργίας, αφετέρου δε των ανθρώπων εν γένει μέσα στην ζωή και τη γεύση της. Κι αυτή η διπλή πορεία, είναι πιστεύουμε και το βαθύτερο νόημα του τίτλου του βιβλίου – «σαν βγεις στον πηγαιμό για την Ιθάκη, // να εύχεσαι να ‘ναι μακρύς ο δρόμος, // γεμάτος περιπέτειες, γεμάτος γνώσεις», όπως λέει και ο μεγάλος μας ποιητής Κωνσταντίνος Καβάφης.
Κι επειδή η εικόνα είναι πάντα απαραίτητο συμπλήρωμα του λόγου, τα ποιήματα της συλλογής συνοδεύονται από πανέμορφους ζωγραφικούς πίνακες του ιδίου, πολυτάλαντου δημιουργού τους, συγκροτώντας ένα αρμονικότατο σύνολο τέχνης. Εξάλλου και τα ίδια τα ποιήματα, στοχαστικά, μα και φωτεινά, αναγιγνώσκονται από την ψυχή μας σαν ζωγραφικοί πίνακες.
Η ζωή, ο θάνατος, η αγάπη, ο έρωτας, η απώλεια, η μοναξιά, είναι όλα εδώ. Μας τα σκιαγραφεί ο Σπύρος Κατσίμης με γλώσσα απλή και λιτή, η οποία κουβαλά ωστόσο μέσα της πλήθος ευανάγνωστων, βαθιών νοημάτων. Οι έξυπνοι, αποφθεγματικοί στίχοι, η εικονοπλασία, οι περιγραφές χαρακτήρων και καταστάσεων της πραγματικότητας σε όλες της τις εκφάνσεις, στα εύκολα και στα δύσκολα, στις χαρές και τις λύπες, προϋποθέτουν φαντασία και έμπνευση.
Εξάλλου, οι στίχοι αποπνέουν γνησιότητα και ευγένεια ψυχής, που εμπεριέχουν επιπλέον ένα παραπάνω προσόν: την αισιοδοξία. Την τάση του ποιητή να κοινωνήσει στον αναγνώστη έναν κόσμο ανώτερο και καλύτερο από αυτόν που ζούμε, με «αιχμή του δόρατος» τους νέους.
Σταχυολογώ ένα μονάχα πανέμορφο, μικρό ποίημα που φαντάζει ολόφωτο από ελπίδα: «Πώς τώρα βάδιζε ανάλαφρη και πεινασμένη // – λες και πετούσε στο πάρκο των λουλουδιών – // βασανισμένη // να τραγουδά τη ζωή και τον έρωτα // ήταν το απρόβλεπτο θέαμα. // Γιατί κανείς δεν είχε τον ηρωισμό // να πει τέτοιο χαρούμενο, τρελό τραγούδι // τέτοιο μελωδικό τραγούδι // μέσ’ στα σκουπίδια και το βρώμικο νερό.» («Μεσ’ στα σκουπίδια», σελ. 53).
Ο λόγος του Κατσίμη είναι πάντα πολιτικός, είτε με την ευρεία, είτε με την στενότερη έννοια του όρου. Στα ποιήματά του δεν διασταυρώνονται μονάχα το παλιό με το καινούργιο, τουτέστιν οι δύο κόσμοι της ζωής μας, η σημερινή, απόμακρη ηλεκτρονική εποχή και ο γλυκός κόσμος της αμεσότητας μεταξύ των ανθρώπων που προηγήθηκε, και για τον οποίο η νοσταλγία του ποιητή εκφράζεται παρρησία. Εξάλλου, η τοποθέτηση του καθενός μας απέναντι σ’ αυτούς τους κόσμους, είναι καθαρά υποκειμενική. Στα ποιήματά του διασταυρώνονται και το όνειρο με το χρήμα, η ηθική καθαρότητα με την κατάπτωση, την οποία ο Κατσίμης στηλιτεύει επανειλημμένως.
Παράδειγμα το ποίημα που προαναφέραμε, όπως και τούτο εδώ: «Νύχτα με φωτισμένα μικρά μαγαζιά // και παρτέρια λουλουδιών. // Κανείς δεν διαφημίζει τίποτα και όλοι αγοράζουν φτηνά τα όνειρα. // Εκεί διανυκτέρευσες, μακριά // από την αλαφιασμένη πόλη». («Εκπτώσεις» στη σελίδα 124.)
Εξίσου ευαισθητοποιημένος διακρίνεται ο Σπύρος Κατσίμης και στα θέματα που αφορούν τη φύση, την αγνή φυσική ζωή, τους πρόσφυγες και τους μετανάστες, καθώς και τα παιδιά, που αποτελούν τους ντε φάκτο φορείς ενός καλύτερου κόσμου. «Φαντάστηκαν τα δώρα της θάλασσας // κ’ ήρθαν από τους πυρετούς και τις θεομηνίες // τους αγοραίους έρωτες και τα χλωμά παιδιά // στις μαγεμένες ακτές της Μεσογείου // να δουν τώρα το κύμα που ξεβράζει //χιλιάδες ψάρια νεκρά στην αμμουδιά», μας γράφει στο ποίημα «Οι ψαράδες» στη σελίδα 74.
Ενώ το ποίημα «Η κούκλα (Ι και ΙΙ)» της ομώνυμης ποιητικής συλλογής που συμπεριλαμβάνεται στο βιβλίο, στην σελίδα 216, είναι κατά την άποψή μας ένα από τα ωραιότερα: «Μας ήρθανε πιασμένοι απ’ το χέρι // πρόσφυγες από μακριά, // μ’ ένα παιδί που έκλαιγε // βαστώντας πάνω του την κούκλα του σπασμένη… //Τώρα, στους δρόμους της πολιτείας // – με τους φτωχούς και τους τυφλούς μαζί – // θα τριγυρνάει πάντα κλαίγοντας // η μικρούλα με την κούκλα. // Θα τριγυρνάει σφίγγοντάς την πάνω της // φυλάγοντάς την απ’ τα ξένα χέρια και το κρύο // ίσαμε ν’ ακουστεί το «…Επί γης ειρήνη// εν ανθρώποις ευδοκία».//Για να φτιάξουν τότε την κούκλα του παιδιού // τα χέρια ενός θεού.»
Θα μπορούσαμε να γράψουμε πολλές σελίδες ακόμη για την φωτεινή και λαγαρή «Διαδρομή» του Σπύρου Κατσίμη. Τα ποιήματά του το αποδεικνύουν ένα προς ένα. Θα ολοκληρώσουμε όμως αυτό το μικρό κριτικό μας σημείωμα, με το πιο άμεσα και βαθιά πολιτικό ποίημα της συλλογής, στη σελίδα 224, που φέρει τον τίτλο «Μας ξάφνιασε η νύχτα». Το παραθέτουμε ολόκληρο, προς τέρψιν του αναγνώστη: «Το πρωί διασχίζαμε τους δρόμους // με τα σχολικά μας βιβλία. // Τη νύχτα συνεχίζαμε τη ζωή της ημέρας, // φυλάγοντας τον ήλιο. Οι φοιτήτριες //χόρευαν και τραγουδούσαν. //Έτσι, μας χαρακτήρισαν συνωμότες. //Στο Μεγάλο Σχολείο μας ξάφνιασε η νύχτα // με τόσους βαριά τραυματισμένους γύρω μας, // χωρίς γάζες, οξυγόνο, //χωρίς φάρμακα, γιατρό, ασθενοφόρα. // Μια ριπή πολυβόλου τραυματίζει το φως. //Στα υπνοδωμάτια των παιδικών μας χρόνων // με το εικόνισμα της Παναγιάς, ποιος ονειρεύεται // ειρηνικές παρελάσεις;//Μας κυνηγούσαν στα σκοτεινά πάρκα και τις παρόδους,// γιατί – λέει – θα καίγαμε την πόλη // με τον ήλιο που κρύβαμε».
Ποιήματα της πολιτικής και συναισθηματικής συνειδητοποίησης και της αγάπης λοιπόν, της παναθρώπινης αγάπης που σύνορα κι ανθρώπους δεν γνωρίζει. Σαν την αύρα του αγαθού πνεύματος πάνω από τους κοινούς θνητούς. Σαν ένα χάδι, όπως τους έπρεπε…
