Ήταν o πατέρας μιας πολυμελούς οικογένειας. Μόλις έφτασαν οι Ευρωπαίοι, το βλέμμα του έπεσε επάνω τους γεμάτο περιφρόνηση και δεν έδειχνε ούτε έκπληξη, ούτε φόβο, ούτε καν περιέργεια. Αυτοί τον πλησίασαν. Εκείνος όμως γύρισε την πλάτη και αποσύρθηκε στην καλύβα του. Η σιωπή του και η έγνοια του δεν φανέρωναν παρά μονάχα τη σκέψη του: Βαριαναστέναξε μέσα του για τις ωραίες μέρες της πατρίδας του που χάθηκαν για πάντα.

     Την ώρα της αναχώρησης του Bougainville, όταν  οι κάτοικοι του νησιού, που έφταναν κατά μεγάλα πλήθη   στην παραλία, έπιαναν τους συντρόφους του απ’ τα ρούχα και τους έσφιγγαν στην αγκαλιά  τους κλαίγοντας,  αυτός ο γέρος προχώρησε με ένα ύφος αυστηρό και είπε: «Κλάψετε, δύστυχοι Ταϊτινοί, κλάψετε! Ωστόσο, αυτή είναι η άφιξη και όχι η αναχώρηση αυτών των φιλόδοξων και κακών ανθρώπων: μια μέρα θα τους γνωρίσετε καλύτερα. Μια μέρα αυτοί θα ξανάρθουν. Αυτό το κομμάτι ξύλο,1 που βλέπετε περασμένο στη ζώνη τους , και αυτό το σίδερο2 που κρέμεται από το άλλο πλευρό τους, όταν τα πάρουν στα χέρια τους, θα σας αλυσοδέσουν, θα σας σφάξουν ή θα σας υποδουλώσουν ανάλογα με την τρέλα τους ή το πάθος τους. Μια μέρα θα τους υπηρετείτε σαν σκλάβοι — και μάλιστα θα είστε τόσο διεφθαρμένοι, τιποτένιοι και κακόμοιροι όσο αυτοί. Το παρήγορο για μένα είναι ότι πλησιάζει το τέλος της ζωής μου. ΄Έτσι τη συμφορά που εσείς προαναγγέλλετε με τη στάση σας, εγώ δεν θα προλάβω να τη δω».

Denis Diderot: Συμπλήρωμα στο ταξίδι του Bougainville  (Supplément au voyage de Bougainville).3

                      ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ            

 1) Εννοεί το πιστόλι τους καθώς βλέπει την ξύλινη λαβή του να εξέχει από τη ζώνη τους.              

2) Εννοεί το ξίφος.

3) Αυτός ο θαλασσοπόρος έφερε το φυτό βουκαμβίλια, που πήρε το όνομά του, στην Ευρώπη.