Ω! άγια Μαθηματικά. Λωτρεαμόν

Ποίηση ω! αγία μου. Ελύτης

‘Τα Άσματα του Μαλντορόρ’ (Les Chants de Maldoror), ποιητικό έργο σε πεζό λόγο, γράφτηκε το 1869 από τον Λωτρεαμόν (Lautreamont), λογοτεχνικό ψευδώνυμο του γεννημένου στην Ουρουγουάη Γάλλου συγγραφέα Isidore Ducasse, και κατά πολλούς ιδρυτή του σουρεαλισμού. Ξαφνικά και ανεξήγητα –όπως πάντα- η μετάσταση του Λωτρεαμόν συνέβη σε ηλικία μόλις 24 ετών. Το απόσπασμα που ακολουθεί είναι από το Δεύτερο Άσμα – Μέρος 8 και αποτελεί τον Παγκόσμιο Ύμνο των Μαθηματικών.

Ω! Μαθηματικά σπουδαία, μου μείνατε αξέχαστα, από τότε που τα σοφά μαθήματά σας, πιο γλυκά και από μέλι, καταστάλαζαν στην καρδιά μου ως σκίρτημα εμψυχωτικό. Από την κούνια ακόμη, μια έμφυτη ροπή με έσπρωχνε να πιώ από την πηγή σας, που είναι και από τον ήλιο αρχαιότερη, και εξακολουθώ να περιφέρομαι στο ιερό προαύλιο του μεγαλόπρεπου ναού σας, εγώ, ο πιο πιστός από τους μύστες σας. Μια σύγχυση, και δεν ξέρω κάτι σαν πυκνός καπνός θόλωνε το λογικό μου, μέχρι που αξιώθηκα να ανέβω τα σκαλιά που οδηγούνε στο βωμό σας, και διώξατε αυτό το σκοτεινό πέπλο, σαν τον άνεμο που διώχνει την ημερινή πεταλούδα, για να βάλετε στη θέση του μίαν απάθεια στο έπακρο, μια καταλαγιασμένη γνώση και μίαν αδυσώπητη λογική.

Χάρη στο τονωτικό σας γάλα, η αντίληψή μου γρήγορα αναπτύχθηκε και πήρε διαστάσεις απεριόριστες, μέσα σε αυτή τη γοητευτική διαύγεια, που με απλοχεριά χαρίζετε, σε όσους τρέφουν για σας πραγματικό πάθος. Αριθμητική, Άλγεβρα, Γεωμετρία! Τριάδα επιβλητική! Τρίγωνο φωτοβόλο! Αυτός που δεν σας γνώρισε είναι ανόητος! Και θα του αξίζανε για να πειστεί οι μεγαλύτερες δοκιμασίες, αφού μέσα στην ανίδεη αδιαφορία του, υπάρχει η περιφρόνηση της στραβομάρας. Αυτός όμως που σας γνώρισε, και ξέρει να εκτιμήσει την αξία σας, δεν θέλει τίποτα πια από τα αγαθά της γης. Ικανοποιείται με τις απολαύσεις της μαγικής σας τέχνης, και όπως σηκώνεται πάνω στα αμείλικτα φτερά σας, εκείνο που επιθυμεί είναι να ανεβαίνει ανάλαφρα όλο και πιο ψηλά, δημιουργώντας μίαν έλικα ανοδική προς τον ουράνιο σφαιρικό θόλο. Η γης, μόνον αυταπάτες και ηθικές φαντασμαγορίες έχει να του δείξει.

Ενώ εσείς, ω! Μαθηματικά συγκεκριμένα, με το γερό αλυσόδεμα των αδιάσειστων επαληθεύσεών σας και τη σταθερότητα των σιδερένιων νόμων σας, κάνετε να λάμπει στα θαμπωμένα μάτια η έντονη ανταύγεια αυτής της υπέρτατης αλήθειας, που η επαλήθευσή της διαπιστώνεται στους νόμους που διέπουν το σύμπαν. Όσο για την τάξη σας, με χαρακτηριστικό γνώρισμα την απόλυτη ισομετρία του τετραγώνου, αποδείχνεται πως ο φίλος του Πυθαγόρα είναι πολύ ανώτερός του. Γιατί ο Παντοδύναμος, με κείνη την αξιομνημόνευτη πράξη του, να βγάλει μέσα από τα  σπλάχνα του χάους, τους θησαυρούς των θεωρημάτων σας και τα θεσπέσια απαυγάσματά σας, αποκαλύπτει πλέρια τον εαυτό του και τις δυνατότητές του.

Όπως στην αρχαιότητα, έτσι και τώρα, δεν είναι μόνον ένας μεγάλος ανθρώπινος νους που είδε την μεγαλοφυΐα του τρομοκρατημένη ατενίζοντας τις συμβολικές παραστάσεις σας, χαραγμένες πάνω σε χαρτί που φλέγεται, σαν πλήθος από μυστηριώδη σήματα με ζωή και ανεπαίσθητη ανάσα, που ο πρώτος τυχόντας δεν μπορεί να καταλάβει, και που δεν ήτανε παρά η εκθαμβωτική αποκάλυψη των αιώνιων ιερογλυφικών, που έχουν υπάρξει πριν από το σύμπαν και θα διατηρηθούν μετά από αυτό. Σκυμμένος πάνω από το βάραθρο της μοιραίας απορίας, ο μεγάλος νους διερωτάται, πώς γίνεται και τα Μαθηματικά κατέχουν τόσα επιβλητικά μεγαλεία και αναμφισβήτητη αλήθεια, που αν τα συγκρίνει κάποιος με τον άνθρωπο, δεν βρίσκει σε αυτόν τον τελευταίο, παρά προσποιητή υπερηφάνεια και ψέμα. Οπότε αυτό το ανώτερο πνεύμα, εξοικειωμένο με τη μεθοδολογία σας, νιώθει ακόμη πιο έντονα τη μικρότητα της ανθρωπότητας και την χωρίς προηγούμενο τρέλα της, και αποκαρδιωμένο βυθίζει το κεφάλι του, που έχει ασπρίσει, στο αποστεωμένο χέρι του, και μένει απορροφημένο στους εξώκοσμους συλλογισμούς του. Γονατίζει, και προσκυνάει ευλαβικά την θεία μορφή σας, σαν να βρίσκεται μπρος στον ίδιο τον Παντοδύναμο.

Ήμουν παιδί, όταν μου παρουσιαστήκατε μια νύχτα του Μάη, και οι τρεις όμοιες σε χάρη και αγνότητα, και οι τρεις όλο μεγαλοπρέπεια σαν να είσαστε βασίλισσες. Κάνατε μερικά βήματα προς εμένα, με κείνο το μακρύ σας φόρεμα που ανέμιζε σαν αχνός, και με τραβήξατε στους κόρφους σας, σαν να ήμουν ο ευλογημένος γιος. Κι έτρεξα με λαχτάρα, τυλίγοντας τα χέρια μου στον άσπρο σας λαιμό. Με ευγνωμοσύνη τράφηκα με το μάνα σας, κι ένιωσα την ανθρωπότητα να μεγαλώνει μέσα μου και να γίνεται καλύτερη. Από κείνο τον καιρό, ω! θεές ισάξιες, δεν σας εγκατέλειψα. Από κείνο τον καιρό, πόσα σχέδια για πραγμάτωση, πόσες συμπάθειες, που πίστευα πως είχα χαραγμένες στις σελίδες της καρδιάς μου, όπως πάνω σε μάρμαρο, δεν έσβησαν σιγά σιγά τις παραστατικές γραμμές τους, από το λογικό μου που είχε ανανήψει, όπως σβήνει η αυγή όταν χαράζει τις σκιές της νύχτας. Όμως εσείς, παραμένετε πάντα ίδιες. Καμιά αλλαγή, κανένας αέρας μολυσμένος δεν αγγίζει τους λαξεμένους βράχους σας και τις απέραντες εκτάσεις της υπόστασής σας. Οι σεμνές πυραμίδες σας θα επιζήσουν ακόμα πιο πολύ και από τις πυραμίδες της Αιγύπτου, από αυτές τις μυρμηγκοφωλιές που έστησαν η ηλιθιότητα και η δουλεία. Η συντέλεια των αιώνων θα δει να ορθώνονται πάνω στο ερείπιο του χρόνου, οι καβαλιστικοί σας αριθμοί, οι λακωνικές σας εξισώσεις και οι πλαστικές γραμμές σας.

Ευχαριστώ, για τις άπειρες υπηρεσίες που μου προσφέρατε. Ευχαριστώ, για τα ξεχωριστά χαρίσματα που πλουτίσατε την αντίληψή μου. Χωρίς εσάς, στην πάλη μου με τον άνθρωπο, ίσως να είχα νικηθεί. Χωρίς εσάς, θα με είχε κάνει να κυλιέμαι στο χώμα και να φιλάω τη σκόνη των ποδιών του. Χωρίς εσάς, με κείνο το δόλιο νύχι του, θα μου είχε γδάρει σάρκα και οστά. Τα έβγαλα όμως πέρα, σαν έμπειρος μαχητής. Μου δώσατε την ψυχραιμία που πηγάζει από τις θαυμάσιες απόψεις σας, απαλλαγμένες από πάθος, και που επικαλέστηκα για να απορρίψω με περιφρόνηση τις εφήμερες απολαύσεις του σύντομου ταξιδιού μου και να βγάλω έξω από την πόρτα μου τις δελεαστικές, αλλά δόλιες προσφορές των όμοιών μου. Μου δώσατε την αμετάπειστη σύνεση που επαληθεύει κάποιος σε κάθε βήμα μέσα στις έξοχες μεθόδους σας, της ανάλυσης, της σύνθεσης και της επαγωγής. Κι είναι αυτές που μεταχειρίστηκα, για να παραπλανήσω τις κακοήθεις μηχανορραφίες του θανάσιμου εχθρού μου, και να τον πολεμήσω εύστοχα με τη σειρά μου, μπήγοντας στα σπλάχνα του ανθρώπου ένα στιλέτο μυτερό που θα μείνει για πάντα σφηνωμένο στο κορμί του, γιατί είναι πληγή που δεν γιατρεύεται αυτή. Μου δώσατε τη λογική, που είναι η ίδια η ψυχή των σοφών διδαγμάτων σας, που με τους συλλογισμούς τους, ο περίπλοκος λαβύρινθος γίνεται πιο καταληπτός, και η αντίληψή μου ένιωσε να διπλασιάζει τις τολμηρές δυνάμεις της. Με αυτό το δηλητηριασμένο όπλο που μου δανείσατε, ανάγκασα να κατέβει από το βάθρο του, που του έφτιαξε η δειλία του ανθρώπου, ο  ίδιος ο Δημιουργός! Έτριξε τα δόντια Του και ανέχτηκε αυτή την αδιάντροπη βρισιά, γιατί ήξερε πως είχε για αντίπαλο κάποιο δυνατότερό του.

Κάποτε ο φιλόσοφος Ντεκάρτ έκανε τη σκέψη πως τίποτα το βέβαιο δεν έχει οικοδομηθεί πάνω σας. Και ήταν ένας ευφυής τρόπος για να αφήσει να εννοηθεί πως δεν ήταν εύκολο, στον πρώτο τυχόντα να ανακαλύπτει μονομιάς την ανεκτίμητη αξία σας. Πράγματι, τι πιο θετικό από τις τρεις βασικές ιδιότητες που έχω κιόλας ονομάσει, και που ορθώνονται αγκαλιασμένες και οι τρεις σαν στέμμα, στη μεγαλειώδη κορφή του κολοσσιαίου αρχιτεκτονήματός σας; Μνημείο που παίρνει ολοένα διαστάσεις από τις καθημερινές ανακαλύψεις στα αδαμαντωρυχεία σας, και από τις επιστημονικές εξερευνήσεις στις θαυμάσιες περιοχές σας. Ω! άγια Μαθηματικά, και να μπορούσατε με αυτή τη συνεχή επικοινωνία σας να παρηγορήσετε τις μέρες που μου μένουν, από την κακία του ανθρώπου και την αδικία του Μεγαλοδύναμου!

Σχόλιο: Πρόκειται για έναν ύμνο στα Μαθηματικά σε ποιητική μορφή και με κάποιες υπερβολές βέβαια, αλλά προβάλλει μερικές χαρακτηριστικές ιδιότητες τις οποίες αποκτάει κάποιος που τα μελετάει. Δίνει μίαν άλλη άποψη για τα Μαθηματικά που δεν ‘περνάει’ στους μελετητές κατά το σχολικό μάθημα. Τι έδωσαν τα Μαθηματικά στον ποιητή και τι μπόρεσε να κάνει με αυτά; Κρίμα και για τους μαθηματικούς και για τους ποιητές που τέτοια κείμενα παραμένουν άγνωστα –μπορούσαν να συμβάλουν στη σύνθεση των δύο πολιτισμών.